آزمایش خون خود را چگونه تفسیر کنیم؟

زماین که شما نتیجه آزمایش خون خود را دریافت می کنید تا زمان مراجعه به متخصص، به این فکر هستید که خودتان نتیجه کلی آزمایش را بدانید. در این صورت لازم است خودتان اطلاعات کلی از آزمایش داشته و نحوه قرائت برگه آزمایش را بدانید. در داخل برگه، شما اصطلاحات انگلیسی را به صورت اختصار مشاهده خواهید کرد. اگر بخواهید از اینترنت برای آشنایی با هر کدام از این اصطلاحات کمک بگیرید، زمان زیادی خواهد بود. به همین دلیل است که متخصصین ما در آزمایشگاه شبانه روزی آنی آزما جهت آموزش اولیه برای آگاهی کلی از نتیجه آزمایش، این مقاله را نگارش نموده اند. توصیه می کنیم چند دقیقه وقت خود را برای این مقاله صرف کنید و با دقت مطالعه نمایید. این مطلب به شما کمک می کند تا حداقل بتوانید اطلاعات اولیه از آزمایش را به دست بیاورید.

تفسیر آزمایش خون

آزمایش خون از جمله تست های مهم و رایج در آزمایشگاه تشخیص طبی می باشد. شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که جواب آزمایش خون خود را دریافت کنید و چندین نکته در جواب برایتان سوال ایجاد کرده باشد و بخواهید قبل از مراجعه به پزشک خود راجع به معنایی اصطلاحات در برگه ی آزمایش بدانید. آزمایشات خون که پانل های خونی هم گفته می شود، یکی از ابتدایی ترین ابزارهای علم پزشکی در تشخیص بیماری ها هستند. پزشک با کمک یک تست خونی قادر خواهد بود تا علامت های بیماری های خاص، کمبود های تغذیه ای فرد و سطح مواد زائد موجود در خون او را مورد بررسی قرار دهد.

معنایی برخی از علامت ها و کلمات مانند * و High، Low در آزمایش خون چیست؟

گاهی ممکن است در برگه ی آزمایش با علامت * در برگه ی آزمایش خون مواجه شویم و معنی آن را ندانیم. این علامت به معنای تکرار آن آزمایش برای اطمینان بیشتر از جواب صحیح آزمایش می باشد. همچنین کلمه High و Low در کنار جواب یک آزمایش به معنای به ترتیب بالا بودن و پایین بودن جواب از محدوده نرمال می باشد. در بیشتر موارد در صورت غیر عادی بودن جواب آزمایش تکرار می شود و با علامت * در کنار جواب مشخص می شود. البته ممکن است تکرار آزمایش فقط برای اطمینان از جواب آزمایش باشد.

برای تفسیر آزمایش خون اول لازم است این آزمایشات را بشناسیم و هدف از انجام هر آزمایش را بدانیم. در ادامه به شرح آزمایش خون دز منزل و تفسیر آزمایش خون می پردازیم:

آزمایش شمارش کامل گلبول های خون CBC یا Complete Blood Count

CBC یکی از رایج ترین آزمایشات خون دز منزل می باشد. تفسیر آزمایش CBC اطلاعات بسیار مهمی در مورد وضعیت سلول های خونی در اختیار ما می گذارد. این تست چندین پارامتر را شامل می شود که با استفاده از ان ها می توان از کمبود ها و یا نیاز های بدن و همچنین به بیماری های احتمالی پی برد. در ادامه به مواردی که ممکن است در تفسیر آزمایش خون با CBC تشخیص داد، اشاره می شود:

تشخیص و غربالگری کم خونی ها:

کم خونی یک وضعیتی است که در آن میزان گلبول های قرمز RBC و یا هموگلوبین Hb پایین تر از حد طبیعی می باشد. کم خونی باعث کم شدن اکسیژن در قسمت های مختلف بدن می شود و در نتیجه ی پیشرفت بیماری می تواند علائمی مانند خستگی، بی حوصلگی، حواس پرتی، دست و پاهای سرد، سر درد ، سرگیجه، سیاهی رفتن چشم، تپش قلب، پوست رنگ پریده، ضعف و غیره به دنبال داشته باشد.

کم خونی انواع مختلفی دارد که از این میان آنمی ( کم خونی) فقر آهن شایع ترین آن ها به خصوص در زنان بعد از بلوغ می باشد. یکی دیگر از علل درخواست آزمایش CBC غربالگری افراد در آزمایش قبل از ازدواج از نظر تالاسمی مینور می باشد. در این آزمایش CBC ابتدا از مرد درخواست می شود و پارامتر های MCV و MCH مورد برررسی قرار می گیرد. در صورت غیر نرمال بودن جواب آزمایش از همسر درخواست آزمایشات و در ادامه آزمایشات دیگر می شود. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله ی آزمایش های لازم قبل از ازدواج و مقاله ی تشخیص تالاسمی با آزمایش CBC و هموگلوبین الکتروفرز Hb elect می توانید مراجعه کنید)

پارامتر هایی که در آزمایش خون CBC برای بررسی وضعیت کم خونی ها استفاده می شود، شامل موارد زیر می باشد:

RBC : تعداد گلبول های قرمز نشان می دهد که کاهش تعداد آن از محدوده ی نرمال یکی از نشانه های کم خونی می باشد‌.

Hb : Hb یا هموگلوبین یک پروتئین ضروری داخل گلبول های قرمز می باشد که وظیفه ی حمل اکسیژن را به عهده دارد. کاهش هموگلوبین نیز به معنای کم خونی و از نشانه های مهم آنمی فقر آهن می باشد.

MCV:Mean corpuscular volume: MCV:Mean corpuscular volume یا حجم متوسط هموگلوبین

MCH : Mean corpuscular haemoglobin به معنی میزان متوسط حمل اکسیژن توسط هموگلوبین به درون گلبول قرمز خون می باشد (به زبان ساده تر میزان اکسیژن موجود در خون) و مقدار متوسط هموگلوبین در گلبول های قرمز را نشان می دهد.

MCHC : Mean corpuscular hemoglobin concentration بیانگر درصد هموگلوبین موجود در داخل گلبول قرمز است.

HCT: هماتوکریت Hematocrit نشان دهنده درصد گلبول های قرمز نسبت به حجم خون می باشد.

RDW : Red cell distribution width بیانگر گستره توزیع گلبول های قرمز است.

تشخیص عفونت با آزمایش خون CBC:

در اغلب عفونت ها سلول های گلبول سفید WBC دچار افزایش یا کاهش می شود. در آزمایش CBC علاوه بر اندازه گیری سطح لکوسیت خون تشخیص افتراقی گلبول های سفید نیز انجام می شود.

پلاکت و تشکیل لخته:

هنگامی که دست شما یا هر قسمت بدنتان دچار جراحت های بزرگ و یا کوچک می شود، بدن سعی می کند به وسیله پلاکت و فاکتورهای انعقادی، مانع از خونریزی و در ادامه تسریع روند بهبودی زخم شود. یکی از اجزای مهم در ایجاد لخته سلول های پلاکتی هستند. تغییرات آن نشانگر بیماری در بدن است. پارامتر های مرتبط با لخته شدن شامل موارد زیر می شود:

Platelets یا پلاکت

MPV یا Mean platelet volume نشان دهنده اندازه پلاکت ها می باشد.

PDW یا Platelet distribution width بیانگر گستره توزیع پلاکت ها می باشد.

آزمایش خون چربی ها:

• چربی‌های خون به مولکول‌های لیپیدی موجود در جریان خون گفته می‌شود که در دو گروه عمده‌ی کلسترول و تری‌گلیسرید طبقه‌ بندی می‌شوند. بدن انسان به دریافت چربی از مواد غذایی نیاز دارد؛ زیرا یک منبع اصلی برای انرژی محسوب می شود. به علاوه چربی به جذب برخی ویتامین ها و مواد معدنی در بدن انسان کمک می کند و هم چنین برای ساختن غشا سلولی، غلاف هایی که اعصاب را احاطه می کنند( غلاف میلین) و لخته شدن خون مورد نیاز است.

ولی خوردن زیاد غذاهایی که حاوی چربی های اشباع هستند می‌تواند به بالا بردن سطح کلسترول در خون منجر شود. اضافه‌ی کلسترول ممکن است در سطح عروق خونی رسوب کند که به آن ها پلاک کلسترول گفته می شود. این پلاک به سخت شدن رگ‌های بدن و ایجاد آترواسکلروزیس و بیماری های قلبی و سکته منجر می شود. در نتیجه ارزیابی چربی های خون با تشخیص ریسک بیماری های قلبی و همچنین تصمیم گیری در ارتباط با درمان فرد مرتبط است.

آزمایش خون چربی که درخواست می شود شامل:

• کلسترول،

• HDL,

• LDL

• تری گلیسرید

می باشد که در ادامه به شرح هر یک می پردازیم:

کلسترول یا Cholesterol

کلسترول خون یکی از مه مترین چربی‌ ها می باشد که به طور طبیعی توسط بدن سنتز می شود. همچنین این چربی در مواد غذایی حیوانی نیز یافت می‌ شود. ازدیاد درمصرف آن، می‌تواند به رگ‌ها و قلب ما آسیب‌های جبران‌ناپذیری را وارد نماید.

لیپو پروتیین های حاوی کلسترول:

کلسترول در خون توسط پروتئین هایی به نام لیپوپروتیین حمل می شود. دو نوع لیپوپروتئین برای کلسترول وجود دارد.

HDL

(لیپوپروتئین پرچگال): این نوع لیپوپروتیین عموما به عنوان«کلسترول خوب» شناخته شده است. این لیپو پروتئین دارای مقادیر بالایی پروتئین و مقادیر کمی کلسترول می‌باشد که وظیفه این لیپوپروتئین برداشت کلسترول از خون و انتقال آن به کبد می باشد و مانع تشکیل پلاک‌های چربی در عروق می شود. بنابراین برای بدن مفید است و کاهش سطح آن مشکل ساز می باشد.

LDL

(لیپوپروتئین کم چگال): نوع دوم کلسترول در خون به عنوان «کلسترول بد» شناخته شده است. در حدود ۷۰% از LDL توسط کبد برداشت می‌شود. مقدار کمی از LDL که البته حائز اهمیت نیز می‌باشد، توسط ماکروفاژها برداشت می‌شود که به دیواره‌ی شریان‌ها مهاجرت کرده و سبب تجمع لایه ی چربی در دیواره ی رگ ها و ایجاد پلاک‌ آترواسکلروزیس شده و احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونر را بالا می برد.

تری گلیسرید یا Triglyceride

رایج‌ترین نوع چربی در بدن است. این چربی از طریق غذا وارد بدن می‌شود و علاوه بر این مقداری از آن نیز در بدن ساخته می‌شود. مقادیر بالای تری‌گلیسرید می‌تواند خطر بروز حمله و سکته قلبی را نسبت به افراد دارای مقادیر طبیعی آن، تا ۴ برابر افزایش دهد.

تفسیر آزمایش خون کبدی:

تست‌های عملکرد كبدی گروهي از آزمایش‌ها را شامل می‌شود كه براي تشخيص، ارزيابي و كنترل بیماری‌های كبدی به كار می‌روند. كبد يكي از بزرگ‌ترین ارگان‌های بدن است كه در قسمت سمت راست بالاي ناحيه شكمي در پشت آخرين دنده قرار گرفته است. كار كبد، متابوليزه كردن و سم‌زدایی داروها و موادي است كه براي بدن مضر هستند. همچنين كبد محل توليد فاكتورهاي انعقاد خون، پروتئین‌ها و آنزیم‌ها، تنظيم هورمون‌ها و محل ذخيره ویتامین‌ها و مواد معدني است.

تست‌های عملکرد كبدی گروهي از آزمایش‌ها را شامل می‌شود كه براي تشخيص، ارزيابي و كنترل بیماری‌های كبدی به كار می‌روند. كبد يكي از بزرگ‌ترین ارگان‌های بدن است كه در قسمت سمت راست بالاي ناحيه شكمي در پشت آخرين دنده قرار گرفته است. كار كبد، متابوليزه كردن و سم‌زدایی داروها و موادي است كه براي بدن مضر هستند. همچنين كبد محل توليد فاكتورهاي انعقاد خون، پروتئین‌ها و آنزیم‌ها، تنظيم هورمون‌ها و محل ذخيره ویتامین‌ها و مواد معدني است. اندازه گیری آنزیم های کبدی برای بررسی عملکرد کبد کاربرد دارد که شامل موارد زیر می شود:

ALT آلانین ترانسفراز

یک آنزیم موجود در کبد است که به بدن شما کمک می‌کند پروتئین را متابولیزه کند. هنگامی که کبد آسیب دیده باشد،ALT به جریان خون آزاد می‌شود و سطح آن افزایش می‌یابد.

ALP الکالین فسفاتاز

یک آنزیم در کبد، مجرای صفراوی و استخوان است. سطوح بالاتر از حد نرمالALP ممکن است علت آسیب یا بیماری کبد را مشخص کند، مانند مجاری صفراوی مسدود شده یا برخی بیماری‌های استخوانی.

AST ترانس آمیناز آسپارتات

آنزیمی است که به متابولیزه کردن اسید آمینه آلانین کمک می‌کند.

آلبومین Albumin

یکی از پروتئین‌هایی است که در کبد ساخته می‌شود. بدن شما نیاز به این پروتئین‌ها برای مبارزه با عفونت‌ها و انجام وظایف دیگر دارد. سطح آلبومین و کل پروتئین کمتر از حد معمول ممکن است نشان دهنده آسیب یا بیماری کبدی باشد.

بیلی‌روبین Bilirubin

ماده‌ای است که در طول تجزیه عادی گلبول‌های قرمز ایجاد می‌شود. بیلی‌روبین از طریق کبد به مدفوع دفع می‌شود. سطح بالایی از بیلی روبین (زردی) ممکن است آسیب کبدی یا بیماری کبدی یا برخی از انواع آنمی را نشان دهد.

تفسیر آزمایش خون مرتبط با کلیه ها:

وظیفه ی اصلی کلیه ها تصفیه و پاکسازی خون و دفع سموم و مواد زائد از بدن می باشد. برای حفظ سلامتی بدن عملکرد درست و دقیق کلیه ها الزامی است. آزمایشاتی که می تواند عملکرد کلیه ها را بررسی کند شامل موارد زیر می شود:

آزمایش خون اوره Urea یا BUN

اوره ماده ی زائد حاصل از سوخت و ساز پروتئین ها است که در اثر متابولیسم آنها تولید و از راه کلیه ها دفع می شود. در نتیجه، هرگاه مقدار مصرف (سوخت و ساز) پروتئین افزایش یابد (مثلا در اثر پرخوری و یا خونریزی گوارشی) یا فعالیت کلیه ها دچار اختلال شود و یا خون غلیظ گردد (مثلا در پی اسهال طولانی و شدید) مقدار آن افزایش یابد. لذا از این آزمایش عمدتا برای بررسی وضعیت آب بدن و تا حدی فعالیت کلیه ها استفاده می شود.

آزمایش خون کراتین Creatinine

کراتین یا کراتینین فراورده‌ای از سوخت و ساز در ماهیچه‌ها است که از کلیه‌ها دفع می‌گردد. سطوح پایین کراتینین در اثر دریافت ناکافی پروتئین، بیماری کبدی و حاملگی مشاهده می شود. افزایش میزان آن نیز در مشکلات کلیوی روی می دهد.

اوریک اسید:

اسید اوریک از تجزیه پورین نوعی ترکیب نیتروژنی در مواد بوجود می‌آید و از طریق کلیه با ادرار دفع می‌شود. اسید اوریک دارای خواص آنتی اکسیدانی خون است. اگر اسید اوریک خون بالا باشد سبب رسوب این ماده در مفاصل، اندام‌ها و کلیه شده و منجر به ابتلا به بیماری نقرس، سنگ کلیه، بیماری‌های قلبی، کبدی و کلیوی می‌شود. مواردی که اسید اوریک خون پایین باشد کمی نادر است و کمتر اتفاق می افتد.