آزمایش CBC و الکتروفرز (Hb elect) برای تشخیص تالاسمی

کم خونی یکی از انواع بیماری ها است که ممکن است حتی شما که در حال خوندن این مقاله هستید، به آن مبتلا باشید اما هنوز به اندازه ای حاد نشده که متوجه بیماری شوید. نوعی از کم خونی، به تالاسمی معروف است که بسیار خطرناک بوده و به صورت ژنتیکی به نسل بعد منتقل خواهد شد. جالب است بدانید که کم خونی و تالاسمی ، علائم بسیار شبیه به هم دارند و به همین دلیل لازم است اگر مشکوک به تالاسمی هستید، آزمایش CBC و الکتروفرز (Hb elect) را انجام دهید. در این صورت متخصص با اطمینان خاطر در مورد بیماری تصمیم گرفته و درما نبا روش درست، آغاز خواهد شد. بیماران عزیز ک هبه بیماری تالاسمی مبتلا هستند حتما این قاله را مطالعه نمایند تا در مورد چگونگی آزمایش CBC و الکتروفرز (Hb elect) اطلاعات بیشتری کسب کنند.

تشخیص تالاسمی با آزمایش CBC و الکتروفرز (Hb elect) و کروماتوگرافی ستونی

آزمایش خون تالاسمی برای بررسی و تشخیص یکی از خطرناک ترین بیماری های کم خونی استفاده می شود. تالاسمی یک بیماری ژنتیکی و اختلال خونی می باشد که در آن بدن گلبول‌ های قرمز و هموگلوبین کمتری نسبت به شرایط عادی دارد. هموگلوبین ها برای دریافت و انتقال اکسیژن توسط گلبول‌ های قرمز ضروری هستند. تشخیص تالاسمی و درمان آن کلید زندگی بهتر و طولانی تر است. این بیماری باعث کم خونی شدید می شود بنابراین تمام بدن را درگیر می کند.

آزمایش خون تالاسمی چیست؟

از آزمایش خون تالاسمی برای تشخیص علت کم خونی استفاده می شود. کم خونی یک اصطلاح کلی و عامیانه برای اختلالات گلبول های قرمز می باشد که انواع مختلفی دارد. کم خونی بر اثر فقر آهن و بیماری ژنتیکی تالاسمی دو نوع شایع از انواع کم خونی ها هستند. این دو نوع کم خونی علائم شبیه به هم دارند. برای درمان بیماری باید نوع کم خونی تشخیص و از هم افتراق داده شود. تالاسمی یک بیماری ارثی است یعنی اگر فردی تالاسمی داشته باشد یعنی یک یا هر دو والدین ناقل این بیماری می باشد.

انواع تالاسمی:

تالاسمی روی توانایی بدن در تولید هموگلوبین سالم تاثیر می گذارد در واقع ژن تولید کننده ی زنجیره های هموگلوبین دچار جهش می شوند بنابراین برای فهم بهتر آن باید هموگلوبین را بهتر بشناسیم. هموگلوبین درون گلبول های قرمز خون می باشد که برای انتقال اکسیژن ضروری هستند. هموگلوبین از دو جزء هم و گلوبین ( جزء پروتئینی) تشکیل شده است و بخش پروتئینی آن از دو نوع زنجیره ی پلی پپتیدی به نام آلفا و بتا تشکیل شده است. انواع مختلفی از هموگلوبین شناسایی شده است که می توان به A، A2، F، S، C، E و D اشاره کرد. جهش در هر یک از زنجیره های هموگلوبین و تعداد جهش ها انواعی از تالاسمی و با شدت بیماری مختلف به وجود آورده است. که در ادامه انواع آن بررسی می شود:

تالاسمی آلفا :

این تالاسمی خود شامل دو گروه است. هموگلوبین H و هیدروپس فتالیس.

هموگلوبین H به مسائل استخوانی مربوط می شود. در این نوع از بیماری پیشانی ، گونه ها و فک بیمار رشد بیش از حد خواهند داشت و علاوه بر کم خونی دارای علائم دیگری مثل سوء تغذیه ، زردی و طحال بسیار بزرگ می باشد. هیدروپس فتالیس قبل از تولد رخ می دهد. افراد مبتلا به این نوع از تالاسمی یا مرده به دنیا می آیند و یا بعد از مدت کوتاهی از دنیا می روند.

تالاسمی مینور :

سبب کم خونی کمی می شود و معمولا علامت خاص دیگری ندارد.

بتا تالاسمی :

بتا تالاسمی خود شامل دو نوع می باشد. بتا تالاسمی اینتر مدیا و بتا تالاسمی ماژور که آنمی کولی هم نامیده می شود.

آنمی کولی یا بتاتالاسمی:

تا ۶ ماهگی اثری از علائم آنمی کولی یا همان بتاتالاسمی ماژور در نوزاد دیده نمی شود. در این نوع از تالاسمی ، کم خونی شدید می تواند زندگی نوزاد را تهدید کند و به همین دلیل نیاز به تزریق خون به شکل منظم لازم می باشد. از علائم دیگر بتاتالاسمی ماژور می توان به رنگ پریدگی ، کاهش اشتها ، عفونت های مکرر ، تحریک پذیری ، یرقان ( سفیدی چشم و زردی پوست) ، اختلال رشد ، اندام بزرگ اشاره کرد.

بتا اینترمدیا شدت کمتری دارد و باعث کم خونی متوسط می شود. در این نوع از تالاسمی احتمال انتقال خون وجود دارد.

تفاوت تالاسمی ماژور و مینور در چیست؟

هموگلوبین از ۴ زنجیره ی پلی پپتیدی ( ۲ زنجیره ی آلفا و ۲ زنجیره ی بتا ) تشکیل شده است. تالاسمی ماژور یا آنمی کولی به علت حذف یا جهش در هر دو ژن سازنده ی زنجیره بتا ایجاد می‌ شود و به این ترتیب یا هیچ زنجیره بتایی ساخته نمی‌ شود و یا به مقدار کمی ساخته می‌ شود. در نتیجه بدن کمبود این زنجیره‌ ها را با ساخت زنجیره های آلفا جبران می ‌کند که این زنجیره‌ های آلفای اضافی برای گلبول های قرمز سمی هستند و با رسوب بر روی سلول هاای گلبول قرمز باعث می ‌شوند که گلبول های قرمز در مغز استخوان و در داخل کبد و طحال شروع به خونسازی می کنند و بزرگ می‌ شود.

ولی در تالاسمی مینور یک نوع هموگلوبین که هموگلوبین A2 نامیده می شوند مختصری بیشتر از حد معمول وجود دارد . این افراد سالم هستند و فقط ناقل بیماری هستند و ممکن است ژن های معیوب این افراد به نسل بعد منتقل شود و دارای فرزندان تالاسمی ماژور شوند. بنابراین آزمایش خون تالاسمی در این افراد نیز برای داشتن فرزندان سالم ضروری می باشد.

تشخیص و آزمایش خون تالاسمی

برای درمان کم خونی ها باید نوع بیماری تشخیص داده شود. همان طور که در بالا اشاره شد بیماری تالاسمی به صورت مینور و ماژور می باشد. درمان هر نوع آن متفاوت می باشد بنابراین باید از هم افتراق داده شوند. برای تشخیص تالاسمی، آزمایش خون تالاسمی انجام می شود.

تشخیص تالاسمی مینور با آزمایش خون تالاسمی

پزشکان می توانند با سنجش انداره گلبول های قرمز و مقدار هموگولبین A2 خون ، این بیماری را تشخیص می دهند. پس قبل از ازدواج و فرزند آوری لازم است حتما آزمایش مربوطه را انجام دهید.

تشخیص تالاسمی ماژور با آزمایش خون تالاسمی

آزمایش CBC: مقدار هموگلوبین اندازه گیری شده در آزمایش CBC در تالاسمی به کمتر از ۵ گرم در دسی لیتر می رسد. در نتیجه نتایج آزمایش می تواند برای تشخیص این نوع تالاسمی استفاده شود.

میکروسکوپ: شکل و رنگ گلبول های قرمز در تالاسمی ماژور غیر نرمال می شود. با استفاده از میکروسکوپ می توان شکل و کم رنگ شدن گلبول های قرمز را تشخیص داد.

معاینه ی فیزیکی: معاینه فیزیکی بیمار نیز ( بسته به نوع و شدت تالاسمی ) به تشخیص پزشک کمک می ‌کند. برای مثال، التهاب طحال به پزشک می ‌گوید که احتمالا شما فرد به بیماری هموگلوبین Hمبتلا است.

آزمایش خون تالاسمی در چه افرادی درخواست می شود؟

• افراد مبتلا با علائم مشابه آلفا تالاسمی.

• افراد خانواده فرد مبتلا که احتمال دارد ناقل باشند.

• زوجنین ناقل (نمونه خون والدین زوجین نیز برای تعیین پیوستگی لازم است).

• برای تشخیص بیماری تالاسمی در جنین در صورتی که نوع جهش والدین از قبل مشخص شده باشد.

آزمایش الکتروفروز هموگلوبین:

آزمايش الکتروفورز هموگلوبين نوعي آزمايش خون است که در آن انواع مختلف هموگلوبين بررسي مي شود. در این آزمايش با استفاده از جريان الکتريسيته هموگلوبين هاي طبيعي و غير طبيعي در خون از هم جدا مي شوند. هموگلوبين هاي مختلف، بار الکتريکي مختلفي دارند و هر کدام با سرعت هاي مختلفي حرکت مي کنند. هر مقدار از هموگلوبين در مسير جريان الکتريکي اندازه گيري مي شود. به این صورت که نمونه ی فرد در یک بستر صافی با درز های مناسب برای هموگلوبین های نرمال قرار می گیرد.

با اعمال جریان الکتریسیته نمونه به حرکت در می آید و باند هایی تشکیل می شود. وجود هموگلوبین های غیر طبیعی ایجاد باند های جدید می کند که مشخص کننده ی آن ها می باشد. تغییر در درصد هموگلوبین ها نشان گر بیماری می باشد. ممکن است وجود هموگلوبين غير طبيعي در بدن بدون علايم باليني خاصي باشد و يا به علت يک بيماري خفيف و يا به علت يک بيماري تهديد کننده ي زندگي باشد.

محدوده ی نرمال هموگلوبین ها:

تفسیر جواب آزمایش خون تالاسمی با روش الکتروفرز هموگلوبین:

تالاسمی مینور: افزايش ميزان هموگلوبين A2 و هموگلوبین F ممکن است به دليل بيماري تالاسمي مینور باشد.

تالاسمی ماژور: کاهش شديد ميزان هموگلوبين A و افزايش ميزان هموگلوبين F ممکن است به علت تالاسمي ماژور باشد.

عوامل تاثیر گذار در جواب آزمایش خون تالاسمی:

عللي که شما ممکن است نتوانيد اين آزمايش را انجام دهيد و اينکه نتايج آزمايش ممکن است مفيد نباشد، عبارتند از:

• داشتن سابقه انتقال خون در 3 ماهه گذشته

• داشتن کم خوني فقر آهن. کم خوني فقر آهن مي تواند باعث شود تا ميزان هموگلوبين A2 به طور کاذب کاهش يابد.

روش های دیگر آزمایش خون تالاسمی شامل موارد زیر می باشد:

• Multiplex PCR

• GAP_PCR

• ARMS PCR

• توالی یابی

• بررسی پیوستگی ژنی (RFLP)

شرایط انجام آزمایش خون تالاسمی:

برای انجام آزمایش خون تالاسمی ناشتائی لازم نیست ولی اگر مکمل حاوی آهن مصرف می شود، باید پزشک خود را مطللع کنید. نمونه ی مورد بررسی نمونه خون وریدی می باشد ولی در صورت درخواست بررسی وضعیت جنین از لحاظ ابتلا به تالاسمی ماژور ، نمونه از پرزهای جنینی یا 20 میلی لیتر از مایع آمنیوتیک جنینی می باشد.

علت غربالگری تالاسمی در افرادی که قصد ازدواج دارند؟

نوزادانی با بیماری تالاسمی ماژور از والدینی با هر دو به بیماری تالاسمی مینور مبتلا هستند ، متولد می شوند. ممکن است این افراد خود هیچ علامتی برای این بیماری نداشته باشند ولی برای پیشگیری از تولد نوزادی با تالاسمی ماژور باید آزمایش خون تالاسمی انجام شود. توجه داشته باشید هزینه ی درمان این نوزادان بسیار بالا بوده و نوزادی که این بیماری را دارد، حتی پس از دریافت مکرر کیسه های حاوی خون عمر کمی دارد. با توجه به درمان سخت این بیماری که شامل تزریق خون در هر ماه و تا آخر عمر و مصرف داروی آهن می باشد، بهترین راه حل برای این مسئله پیشگیری و آگاه سازی افراد می باشد.

روش انجام آزمایش خون تالاسمی در افرادی که قصد ازدواج دارند؟

در آزمایش های قبل از ازدواج زن و مرد از لحاظ چندین بیماری عفونی واگیردار، اعتیاد و از نظر اختلالات ژنتیکی مورد بررسی قرار می گیرند. مشاور ژنتیک ممکن است با توجه به سوابق خویشاوندی افراد درخواست آزمایش ژنتیک دهد. در مورد بیماری ژنتیکی به منظور پیشگیری از تولد فرزندان مبتلا به تالاسمی ماژور در آزمایش های قبل ازدواج ( برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله ی آزمایش های لازم قبل ازدواج و مقاله ی علت درخواست آزمایش ژنتیک قبل ازدواج مراجعه شود)

آزمایش خون تالاسمی درخواست می شود. برای انجام غربالگری تالاسمی یک نمونه خون از مرد گرفته می شود و با استفاده از آزمایش CBC، سطح هموگلوبین خون سنجیده می شود. در صورتی که جواب آزمایشMCH کمتر از ۲۷ و یا MCV کمتر از ۸۰ باشد( بررسی گلبول قرمز از لحاظ حجم و غلظت هموگلوبین هر گلبول) ، نمونه CBC از زن گرفته می شود. اگر MHC و MCV به همین منوال باشد. درخواست آزمایش خون تالاسمی HbA2 به روش کروماتوگرافی ستونی می شود.

جواب آزمایش کروماتوگرافی پزشک را در نوع کم خونی زوج مطالعه می کند که در ادامه به بررسی جواب این آزمایش می پردازیم:

جواب 7>HbA2>3.5

در این صورت زوجین هر دو ناقل تالاسمی هستند و امکان تولد نوزاد با تالاسمی ماژور در آن ها بسیار بالا است. بنابراین زوجین برای انجام مشاوره ژنتیک به تیم مراقبت ارجاع داده می شوند.

جواب 5.3≤HbA2

اگر در هر دو زوج مقدار HbA2 بیشتر از ۵.۳ باشد. درمان با قرص آهن انجام می شود اگر بعد از مدت زمانی که پزشک تعیین کرده است آزمایش خون تالاسمی دوباره به همین صورت گزارش شود، نیاز به بررسی جدول شناسایی زوج کم خطر و پر خطر می باشد. زوج های کم خطر مشاوره می شوند ولی نیاز به ارجاع به تیم مراقبتی ندارند ولی در زوج های پر خطر به مشاور ژنتیک و تیم مراقبتی ارجاع داده می شود‌.

شناسایی HbA2

کروماتوگرافی ستونی

کروماتوگرافی روشی برای جداسازی اجزای یک مخلوط با عبور دادن یک فاز متحرک از روی یک فاز ساکن می باشد. در این روش معمولاً مخلوط که به صورت مایع یا گاز است از یک لوله یا شبکه گذرانده می‌شود؛ سرعت حرکت اجزای تشکیل دهنده مخلوط در لوله یا شبکه مختلف است (با توجه به عناصر دیواره داخلی لوله یاشبکه) در نتبجه مخلوط به اجزای تشکیل دهنده تجزیه شده و هر جز جداگانه خارج می شود.

در این روش ابتدا 50 میکرو لیتر از خون را و 250 میکرو لیتر از محلول همولیزانت در لوله ریخته و تکان میدهم تا خون همولیز شود. ستون ژل را با تکان دادن و هم زدن یک نواخت می کنیم. سر زیرین ان را باز می کنیم تا بافر کاملا تخلیه شود. سپس 100 میکرو لیتر از خون همولیز شده را روی ستون میریزیم. پس از 5 دقیقه 2.5 سی سی بافر A2 را بر ان می ریزیم و در لوله ازمایش دیگر ستون را قرار می دهیم تا بافر و خون از ژل عبور کرده و پس از 20 دقیقه 0.5 میلی لیتر اب مقطر اضافه می کنیم ، سپس جذب محلول را مقابل اب مقطر در 415 nm می خوانیم .

اگر شما نیز در شرف ازدواج هستید و می خواهید قبل از تصمیم گیری در مورد فرد مورد نظر در مورد بیماری تالاسمی و سایر بیماری های ژنتیکی خود اطلاع داشته باشید، به راحتی می توانید به صورت محرمانه و در منزل خود این آزمایشات را انجام دهید. نمونه برداری در منزل و آزمایش خون در منزل از جمله خدماتی است که شما می توانید از طریق سایت آزمایشگاه آنلاین آنی آزما انجام داده و از وضعیت ناقل بودن و احتمال ابتلا فرزندان شما به بیماری های خاص مطلع شوید.