آزمایش هایی را که باید به صورت ناشتایی انجام دهیم

در میان لیستی از آزمایشات که ممکن است هر فرد در طول دوره زندگی خود انجام دهد، گروهی از آن ها باید به صورت ناشتایی انجام گیرند به این معنا که شما حداقل 12 ساعت قبل از انجام تست، نباید غذا و یا خوراکی میل کنید. علت اهمیت این موضوع، ثبات از ترکیبات و متابولیت های خون است. زمانی که شما غذا می خورید، سطح متابولیت های خون تغییر می کند و در نتیجه در چنین شرایطی نمی توان وضعیت پایه خون زمانی که هیچ ماده غذایی مصرف نشده است، بررسی نمود. به همین دلیل است که ناشتا بودن برای انجام این آزمایشات ضروری است. اما آیا شما می دانید کدام یک از آزمایش ها باید به صورت ناشتا انجام دهید؟ پیشنهاد می کنیم این مقاله را با دقت مطالعه کنید.

آزمایش هایی که نیاز به ناشتایی دارند؟

ناشتایی یکی از مهم ترین شرایط انجام برخی آزمایشات می باشد. در برخی آزمایشات برای انجام تست باید فرد برای چند ساعت از خوردن و آشامیدن ( به جز آب) هر گونه ماده غذایی خودداری کند. خوردن و آشامیدن هر گونه ماده غذایی به بدن بر جواب این آزمایشات تاثیر می گذارد. ساعت مورد نیاز برای ناشتا بودن برای هر آزمایشی متفاوت می باشد.

چه آزمایش هایی نیاز به ناشتایی دارند؟

شاید برای شما هم قبل از انجام آزمایشی سوال پیش آمده باشد که آیا این آزمایش نیاز به ناشتایی دارد؟ و یا این که چند ساعت برای انجام این تست باید ناشتا بودن رعایت شود؟ در جواب این سوال باید گفت برخلاف تصور عموم فقط تعدادی آزمایش وجود دارد که قبل آن ها باید ناشتا بودن برای ساعت مشخص رعایت شود. در ادامه مواردی که ناشتایی برای انجام این آزمایش ها نیاز است، اشاره می شود.

لیست کامل آزمایشاتی که نیاز به ناشتایی دارند:

در زیر به لیست کامل آزمایشاتی که نیاز به ناشتایی دارند، اشاره می شود:

FBS

FBS یا همان قند خون ناشتا یکی از مهم ترین آزمایش های غربالگری دیابت و قند خون می باشد. همان طور که از نام این آزمایش مشخص است، نیاز به ناشتایی دارد. برای انجام آزمایش FBS هشت الی ۱۰ ساعت ناشتا بودن برای فرد مرود نیاز می باشد.

GTT یا تست تحمل گلوکز:

این آزمایش که در ۴ مرحله انجام می گیرد، یکی از آزمایشات مهم غربالگری سطح قند خون درسه ماهه ی اول دوران بارداری می باشد. (برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله ی آزمایش قند خون دوران بارداری مراجعه کنید.) در این آزمایش در مرحله ی اول یک قند خون ناشتا FBS از فرد گرفته می شود. بنابراین فرد باید برای ۸ الی ۱۰ ساعت، ناشتایی را رعایت نماید. فرد بعد از مصرف شربت کلوگز برای 3 بار و پس از گذشت 1 ساعت از هر کدام، از فرد خونگیری انجام می شود.

آزمایش های چربی خون:

آزمایش های چربی خون شامل آزمایش تری گلیسرید یا ،TG کلسترول و LDL،HDL می باشد. این آزمایش نیاز به ناشتایی ۱۰ الی ۱۲ ساعته دارد. از نتایج این آزمایشات می توان برای تعیین میزان خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی و همچنین مشکلات مربوط به کبد و پانکراس و برخی بیماری های ژنتیکی دیگر، استفاده کرد. آزمایش چربی به طور معمول به عنوان یک آزمایش کنترلی و به همراه سایر آزمایشات مثل آزمایش CBC و قند خون، برای افراد درخواست می شود. از این آزمایش همچنین برای بررسی میزان تاثیر درمان دارویی در کاهش میزان چربی خون، استفاده می گردد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این آزمایش می توانید به مقاله آزمایش چربی چیست و به چه منظوری انجام می شود، مراجعه نمایید.

آزمایش آهن Fe

آزمایش آهن سطح آهن معدنی را در خون اندازه گیری می‌کند. این تست به تشخیص بیماری هایی مانند کم خونی که موجب کمبود آهن در خون می‌شوند، کمک می‌کند. آهن عنصری شیمیایی است که جهت تولید گلبول‌های قرمز ضروری باشد. این ماده بخش مهمی ‌از هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز را تشکیل می‌دهد (هموگلوبین پروتئینی است که اکسیژن را در سرتاسر بدن ما منتقل می‌کند). آهن همچنین برای تولید بعضی از پروتئین‌ها و آنزیم‌ها در بدن ضروری است. جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد آزمایش آهن نیز می توانید به مقاله آزمایش آهن خون مراجعه نمایید.

آهن در برخی از انواع غذاها موجود است و به سرعت از غذا به خون جذب می‌شود. بنابراین اگر شخصی قبل از آزمایش خون، آهن غذا را مصرف نماید، نتایج ممکن است سطح آهن را بیشتر نشان دهد. برای اطمینان از نتایج، از افراد خواسته می‌شود که صبح قبل از آزمایش چیزی نخورند و ناشتایی را رعایت نمایند.

آزمایش ویتامین B12

این آزمایش برای تعیین سطح ویتامینB12 موجود در خون می باشد . ویتامین B12 یکی از ویتامین های ضروری و مورد نیاز برای بدن می باشد که در خون سازی و سایر واکنش های متابولیکی بدن نقش دارد. در این آزمایش معمولا از افراد خواسته می‌شود که ۶ تا ۸ ناشتا بودن قبل از آزمایش خون را رعایت کنند. همچنین از ٢ روز قبل، از مصرف ویتامین B12 و مکمل هاى آهن دار خوددارى کنند.

آزمایش های کبدی

آنزیم‌های کبدی و مجاری صفراوی شامل AST، AlP و ALT می باشند. از این آنزیم ها برای بررسی بیماری هایی مثل کبد چرب استفاده می شود. کبد چرب(به انگلیسی: fatty liver) در پزشکی به حالتی برگشت‌پذیر از تجمع واکوئول‌های چربی در سلول‌های کبد گفته می شود که با التهاب کبد مشخص می‌شود. کبد دومین ارگان بزرگ بدن است. این ارگان به متابولیسم مواد غذایی در بدن کمک می کند و همچنین بدن را از سموم و مواد اضافی موجود در خون پاکسازی می کند. افزایش چربی در کبد می تواند باعث ایجاد التهاب در آن شده و در عملکرد طبیعی آن اختلال ایجاد می نماید.

این حالت ممکن است در افرادی که الکل مصرف می‌کنند ایجاد شود، ولی در ایران این بیماری علل دیگر دارد و «کبد چرب غیرالکلی» نامیده می‌شود. فرم غیرالکلی این بیماری در تعدادی از اختلالات بالینی مانند دیابت، چاقی و سوء تغذیه رخ می‌دهد. شما در مقاله آزمایش های کبد چرب، می توانید اطلاعات بیشتری در مورد این بیماری و تست های تشخیصی دیگر آن به دست بیاورید.

در بین این آنزیم ها فقط آنزیم آلکالن فسفاتاز نیاز به ۴ ساعت ناشتایی دارد و برای انجام ما بقی نیاز به ناشتا بودن نمی باشد ولی فرد باید چند روز قبل از انجام این آزمایش ها از مصرف برخی دارو ها و همچنین سیگار کشیدن و مصرف الکل در چند روز قبل از آزمایش خودداری کند.

اوریک اسید:

اوریک اسید یکی از متابولیت های تولیدی در اثر متابولیسم پروتئین های خاص در بدن است. افزایش مقادیر این ماده در خون با ایجاد رسوب های اسید اوریکی در مفاصل و بیماری نقرس و درد مفاصل همراه است. برای انجام این آزمایش، ۴ ساعت ناشتایی نیاز است و چند روز قبل از انجام تست توصیه می شود از مصرف گوشت زیاد خودداری شود. زیرا گوشت به مقدار زیادی دارای پروتئین های مختف است و مصرف و هضم این پروتئین ها می تواند سبب افزایش اوریک اسید خون شود.

سدیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر:

برای سنجش این یون ها در بدن نیز رعایت حدود ۴ ساعت ناشتایی توصیه می شود، اما اجبارى نیست.

چرا ناشتایی صبح هنگام برای آزمایشات توصیه می شود؟

همان طور که در بالا اشاره شد برخی از آزمایشات نیاز به ناشتایی دارند. تحمل ناشتایی در بلند مدت ممکن است برای افرادی سخت باشد ولی تحمل این مدت زمان ناشتایی در زمان شب و هنگام خواب بسیار راحت تر می باشد. علاوه بر این برای بسیاری از آزمایشات نمونه ی صبحگاهی بهترین نمونه می باشد. برای مثال در آزمایش ادرار که به منظور بررسی عملکرد کلیه ها و مجاری ادراری درخواست می شود.

(جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله ی آزمایش ادرار چه چیز هایی را مشخص می کند؟ مراجعه شود). نمونه ی ادرار اول صبح در واقع حاوی تمامی عملکرد چند ساعتی می باشد که شما در خواب بوده اید. بنابراین در بیشتر موارد توصیه می شود انجام آزمایش هنگام صبح انجام شود. البته انجام آزمایش در هنگام صبح، علاوه بر موضوع ناشتا بودن، در نتیجه برخی آزمایش های مرتبط با هورمون ها مثل پرولاکتین و کورتیزول و هورمون رشد از اهمیت بالایی برخوردار می باشد.

نوشیدن آب در زمان ناشتایی

نوشیدن آب در مدت زمان ناشتایی بلامانع است. علاوه بر این در بسیاری موارد توصیه می شود در مدت ناشتا بودن فرد به مقدار کافی آب بنوشد تا علاوه بر رفع احساس گشنگی ، از افت فشار خون جلوگیری شود. در مواردی که در برگه ی آزمایش خود آزمایش ادرار U/A و U/C داشته باشید، خوردن آب در مدت زمان ناشتا بودن، برای تهیه ی نمونه ی ادرار می تواند کمک کننده باشد.

مصرف سیگار در زمان ناشتایی

همان طور که در بالا اشاره شد در مدت ناشتا بودن از رساندن هر گونه موادی به غیر از آب باید به بدن خودداری شود. سیگار نیز از طریق استنشاق وارد ریه می شود و از آن جا جذب خون می شود. استعمال سیگار بر آنزیم های کبدی بسیار تاثیر گذار است بنابراین چند روز قبل از انجام آزمایش های کبدی توصیه می شود از مصرف سیگار پرهیز شود.

مدت زمان ناشتایی خود را چطور حساب کنیم؟

شاید برای شما هم تا به حال سوال پیش آمده است که چند ساعت ناشتا هستید؟ برای پاسخ به این سوال باید گفت اگر قصد انجام آزمایش صبح هنگام را دارید، زمان پایان آخرین وعده ی غذایی (شام ) را به خاطر بسپارید و بعد این مدت تا زمانی نمونه گیری شما انجام می شود، مدت زمانی است که شما ناشتا می باشید. توجه داشته باشید مدت زمان بیشتر از ۱۶ ساعت ناشتایی برجواب آزمایش تاثیر منفی دارد و جواب آزمایش گمراه کننده خواهد بود. علاوه بر این مدت زمان ناشتا بودن زیاد برای بدن مضر می باشد و در برخی از افراد عوارضی مانند سرگیجه، حالت تهوع، ضعف و غیره را به دنبال دارد.

شب قبل از آزمایش چه چیزی بخوریم؟

برای پاسخ به این سوال به این نکته توجه داشته باشید در بسیاری از آزمایش ها هدف بررسی سبک زندگی و رژیم غذایی شما نیز مطرح است مانند آزمایش قند خون و چربی خون و غیره بنابراین در انجام این آزمایش ها نیاز به تغییری در رژیم غذایی شما نمی باشد مگر این که پزشک برای انجام آزمایش رژیم غذایی خاصی از مواردی که باید پرهیز کنید، درخواست کرده باشد.

چه مواردی را در مدت زمان ناشتا بودن باید رعایت شود؟

• چند روز قبل از انجام آزمایشات ویتامین و مواد معدنی از مصرف مکمل ها خودداری شود.

• در مدت ناشتایی از انجام فعالیت های سنگین و تحرک زیاد بپرهیزید.

• قبل از انجام آزمایش آرامش خود را حفظ کنید و استرس خودداری کنید.

• آب کافی بنوشید.

• از مصرف قرص ها در مدت ناشتا بودن باید جلوگیری شود مگر این که پزشک شما درخواست ادامه مصرف حتی در این مدت داده باشد. در این صورت هنگام نمونه گیری در منزل اگر داروی خاصی مصرف می کنید آن را با کادر آزمایشگاه و نمونه گیر خود در میان بگذارید.

• از استعمال دخانیات در زمان ناشتا بودن پرهیز کنید.

• مدت زمان مورد نیاز برای ناشتا بودن را رعایت کنید. کم یا زیاد شدن بیش از حد این مدت زمان ممکن است بر جواب آزمایش شما تاثیر بگذارد.