اخبار سلامتی
اختلال تیروئید در بارداری و انجام آزمایش آن
اسفند
ثبت آزمایش
اختلال تیروئید در بارداری یکی از مهم ترین اختلالات در این دوران می باشد. کم کاری یا پرکاری تیروئید اگر کنترل نشود، با عوارض جبران ناپذیری بر جنین و مادر همراه است. تيروئيد يك غده كوچك بال پروانه ای شكل است كه در زير سيب آدم قرار گرفته است. اين غده در تمام افراد سالم وجود دارد و موادي به نام هورمون توليد و به داخل خون ترشح می كند. هورمون ها به نام تيروكسين و تري یدوتيرونين (T4 و T3) از طريق خون به تمام بدن سير می كنند و به بدن مي گويند با چه سرعتی كار كند و انرژی مصرف نمايد.
اختلال تیروئید در بارداری با مشکل در رشد جنین همراه است. به طوری که جنین برای رشد در ماه‌های اول به هورمون‌های تیروئید مادر وابستگی شدید دارد. هر مشکلی که در عملکرد غدۀ تیروئید و تولید هورمون‌های تیروئید اختلال ایجاد کند، می تواند مشکلاتی را برای جنین ایجاد کند. بررسی عملکرد تیروئید مادر باردار پیش از بارداری و در دوران بارداری می‌تواند نقش مهمی در رشد و سلامت جنین داشته باشد.
انجام آزمایش اختلال تیروئید در بارداری یکی از تست های مهم در این دوران می باشد. در دوران بارداری تست های غربالگری و تشخیصی متعددی برای بررسی عملکرد وضعیت بدن مادر و جنین درخواست و انجام می شود. هر یک از این تست ها نشان می دهد که مادر و جنین در چه شرایطی قرار دارد و اگر هر کدام دچار مشکلی باشد چه اقدامی بهتر است انجام شود. در ادامه این مطلب در مورد عوارض کم کاری ، پرکاری بر جنین و مادر را بررسی خواهیم کرد:
اختلال تیروئید در بارداری و قبل از دوران بارداری
همان طور که اشاره شد اختلال تیروئید در بارداری باعث عوارض زیادی بر روی سلامت جنین و مادر می شود. آسیب هایی که وجود آن ها در بیشتر موارد جبران ناپذیر و جدی می باشند. کم‌کاری و پرکاری تیروئید با وجود اینکه ضد هم هستند اما در عمل هر دو می‌توانند موجب ناتوانی زنان در تخمک گذاری و نازایی آنان شوند. بنابراین این تست علاوه بر الزام در دوران بارداری ممکن است در دوران پیش از آن و در هنگام مشکلات نازایی نیز در کنار سایر تست ها بررسی شود. هورمون‌های تیروئیدی از طریق مکانیسم‌های زیر می‌توانند روی تخمدان‌ها تأثیر بگذارند:
1- هیپوتیروئیدیسم با کاهش SHBG سبب کاهش تستوسترون توتال و افزایش تستوسترون آزاد می‌شود.
2- هیپوتیروئیدیسم اولیه افزایش (TSH) و کاهش (Free T4) مشاهده می‌شود و نیز هیپوتیروئیدیسم ثانویه کاهش (TSH) و (Free T4) که با افزایش ترشح TRH از هیپوتالاموس باعث افزایش رهایی پرولاکتین از آدنوهیپوفیز و در نتیجه کاهش تخمک‌گذاری می‌شود.
3- هورمون‌های تیروئید همچنین اثر سینرژیسم با FSH برای تحریک سلول‌های گرانولوزا در تولید استروژن دارند.
4- هورمون تیروئید در لقاح یافتن تخمک هم نقش دارد.
5- دو فاکتور خودایمنی در تیروئید (که عبارتند از آنتی‌تیروگلوبولین آنتی‌بادی وAnti TPO یا آنتی میکروزومال آنتی‌بادی)، می‌توانند مانع لقاح تخمک شوند.
عملکرد غده تیروئید در بارداری
عملکرد غده تیروئید در بارداری نسبت به قبل افزایش می یابد به طوری که در این دوران نیاز به هورمون هایی تیروئید برای سلامت و رشد جنین افزایش می یابد. بدن برای جبران آن با تاثیر هورمون های استروژن و hcg سعی در افزایش هورمون های تیروئیدی دارد. همین موضوع ممکن است باعث بزرگ شدن غده تیروئید در دوران بارداری شود، هرچند این تغییر در اندازه، معمولاً قابل تشخیص نیست. جنین در حال رشد تا هفته ۱۲ ام بارداری کاملا به هورمون‌های تیروئیدی مادر وابسته است. از این رو، مهم است که سطح این هورمون‌ها کافی باشد و غدۀ تیروئید در دوران بارداری نیز مثل همیشه عمل کند، اما در برخی از موارد، زنان باردار در این دوره دچار اختلالاتی در عملکرد تیروئید مثل کم کاری یا پرکاری غدۀ تیروئید می‌شوند
اختلال تیروئید در بارداری ممکن است قبل از این دوران در فرد وجود داشته باشد ولی به علت خفیف بودن آن قبل از این دوران شناسایی نشده باشد ولی با حاملگی فرد و افزایش نیاز به این هورمون ، هر گونه اختلال در هورمون های تیروئیدی ممکن است بیشتر از قبل دارای عوارض باشد. اگر در بستگان نزدیک مانند مادر، خواهر، برادر، خاله و غیره فردی دچار اختلال تیرئید باشد ، توصیه می شود قبل از هر گونه اقدام به بارداری حتما آزمایش های تیروئید را انجام دهید و نسبت به درمان آن اقدام کنید. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله آزمایش تیروئید مختص چه کسانی است؟ مراجعه فرمایید)
اختلال کم کاری تیروئید در دوران بارداری
اختلال کم کاری تیروئید در بارداری می‌تواند اثرات مخربی بر جنین بگذارد و به همین دلیل است که خانم ها پیش از این دوره با انجام آزمایش ها باید آن را تشخیص بدهند و درمان کنند. همان طور که در بالا اشاره شد این اختلال می تواند باعث نازایی شود ولی پس از بارداری بر سلامت جنین و مادر تاثیر گذار است. مشکلات تیروئید و به ویژه کم کاری در کشور ما بسیار شایع می باشد. همچنین همان قدر که این بیماری عوارض متعددی در افراد دارد، نیز درمان این اختلالات و کنترل آن ها به سادگی قابل انجام است.
بزرگترین خطری که کم‌کاری تیروئید در بارداری می‌تواند داشته باشد، به دنیا آمدن نوزادی با آسیب‌های مغزی است، و این معمولا در ماه‌های نخست حاملگی با کمبود این هورمون‌ها به وجود می‌آید. البته ممکن است این بیماری در مادر باعث شود که طفل با همین اختلال متولد شود؛ علائم نوزادان مبتلا به این عارضه عبارتند از: زبان بزرگ، صورت بادکرده، خواب‌آلودی و آرام بودن بیش از حد، یرقان، شکم برآمده، فتق ناف و… در ادامه به برخی از عوارض آن بر سلامت جنین اشاره خواهیم کرد:
- سقط جنین
- زایمان پیش از موعد (احتمال به دنیا آمدن نوزاد نارس)
- بروز فشار خون بالا در مادر
- اختلال در رشد جسمی نوزاد
- مسمومیت بارداری
- افت شدید آهن در مادر که می‌تواند برای او و جنین خطرساز باشد
- بروز آسیب‌ها و معلولیت‌های مغزی در نوزاد
علائم کم کاری تیروئید در بارداری
علائم کم کاری تیروئید در بارداری بسته به نوع و شدت آن ممکن است متفاوت باشد و در هر فردی فقط چند مورد از علائم بروز یابد. همچنین گاهی علائم کم کاری تیروئید به علت خفیف بودن مشکل ، بروز نکند و یا به صورت بسیار خفیف باشد. به هر حال توجه داشته باشید که مادر دچار کم کاری تیروئید به طور حتم تمام عوارض و علائم مرتبط با این بیماری را ندارد و تنها چند مورد در وی بروز یافته باشد. در ادامه به برخی از علائم کم کاری در این دوران می پردازیم:
- خشن شدن صدای مادر
- از دست دادن قدرت تمرکز و گیجی مادر
- افزایش وزن غیر طبیعی
- بروز مشکلات خواب
- خستگی مفرط در بارداری
- درد مفاصل و ضعف عضلات
- ورم صورت و افتادگی پلک چشم
- ایجاد یبوست
- کند شدن ضربان قلب و نبض
- خشک شدن پوست
- منقبض شدن عضلات بدن
درمان کم کاری تیروئید در بارداری
برای درمان کم کاری تیروئید در بارداری نیاز است مادر پس از انجام تست های تیروئید به پزشک مراجعه کند. پزشک با توجه به سن، شرایط ، شدت بیماری دوز از داروی لووتیروکسین را برای مادر تجویز می کند. همچنین ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق تر آزمایشات تکمیلی دیگری را برای شما درخواست کند. توجه داشته باشید که هر گونه سهل انگاری در مصرف دارو و دوز نامناسب می تواند عوارض جبران ناپذیری را بر سلامت جنین در پی داشته باشد. در دوران بارداری به خاطر نیاز بیشتر به این هورمون ها، معمولا دوز بالاتری از دارو تجویز می گردد. علاوه بر درمان‌های دارویی و رژیم غذایی، خانم های باردار هر شش هفته باید آزمایش تیروئید بدهند.
پرکاری تیروئید در بارداری
همان طور که کم کاری تیروئید در بارداری دارای عوارض به خصوصی می باشد، پرکاری تیروئید نیز باعث علائم و عوارض بر سلامت جنین و مادر دارد. در دوران بارداری این عارضه به علت‌های گوناگونی نمود پیدا می‌کند که هر کدام از آنها علائم و عوراض خود را برای مادر و جنین به دنبال خواهد داشت؛ بعضی از این دلایل پیش از این دوران اتفاق افتاده‌اند و برخی دیگر ناشی از حاملگی هستند. افزایش هورمون‌های تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم، سوخت و ساز بدن را بالا می‌برد و این در زمان حاملگی و در موارد حاد می‌تواند بسیار خطرناک باشد. در ادامه به برخی از عوارض آن بر سلامت جنین اشاره خواهیم کرد:
- سقط جنین
- زایمان پیش از موعد
- مرگ جنین داخل رحم
- تولد نوزاد کم‌وزن
- نارسایی قلب مادر
- مسمومیت و فشار خون بارداری
- تولد نوزاد نارس
- بیماری تیروئید در نوزاد
- مرگ مادر حین زایمان
علائم پرکاری تیروئید در بارداری
علائم پر کاری تیروئید در بارداری بسته به نوع و شدت آن ممکن است متفاوت باشد و در هر فردی فقط چند مورد از علائم بروز یابد. همچنین گاهی علائم پر کاری تیروئید به علت خفیف بودن مشکل ، بروز نکند و یا به صورت بسیار خفیف باشد. به هر حال توجه داشته باشید که مادر دچار پر کاری تیروئید به طور حتم تمام عوارض و علائم مرتبط با این بیماری را ندارد و تنها چند مورد در وی بروز یافته باشد. در ادامه به برخی از علائم کم کاری در این دوران می پردازیم:
- خستگی و بدخوابی
- مضطرب بودن و تحریک‌پذیری
- کمبود وزن با وجود مصرف زیاد غذا
- احساس گرما و تعریق زیاد
- ضعف عضلانی در ران پاها و بازوها
- تپش قلب و لرزش دستان
درمان پرکاری تیروئید در بارداری
برای درمان پرکاری تیروئید در بارداری ضروری است که مادر به پزشک مراجعه فرمایید. پزشک با توجه به سن، شرایط ، شدت بیماری دوز از دارویی را برای مادر تجویز می کند. اگر مادر پیش از بارداری دچار پرکاری تیروئید باشد حتما باید با مراجعه به پزشک متخصص آن را علت یابی و درمان کند و اگر حین حاملگی این مسئله رخ دهد یا متوجه آن شود، معمولا با نظر پزشک دارویی مصرف می‌کند که به جنین آسیب نرساند؛ معمولا روش درمان تیروئید پرکار در دوره بارداری بستگی به نوع این عارضه دارد.
آزمایش تشخیص اختلالات تیروئید در بارداری
همان طور که در بالا اشاره شد آزمایش تشخیص اختلالات تیروئید در بارداری یکی از مهم ترین تست ها در این دوران می باشد. کسانی که اقدام به آزمایش تیروئید کردند باید قبل از آزمایش از خوردن غذا پرهیز کنند چون آزمایش تیروئید حساس به چربی های خون است. همچنین مصرف شکلات و آدامس نیز باید کنترل شده باشد. بنابراین ناشتایی ۸ ساعت برای انجام این آزمایش بهتر است رعایت شود. پزشک بعد از معاینه اگر مشکوک به بیماری تیروئید بشود با آزمایش خون می تواند به قطعیت برسد.
در آزمایش خون میزان TSH بررسی می شود که هورمون های محرک تیروئید را می سنجد. اگر TSH در جواب آزمایش بالا نشان دهنده شود نشان دهنده ی کم کاری تیروئید می باشد. و لی اگر TSH پایین باشد نشان دهنده ی بیماری پرکاری تیروئید است و هورمون ها بیش از حد نرمال کار می کنند.
آزمایش پانل اختلالات تیروئید در بارداری گروهی از آزمایشات است که برای کمک به ارزیابی عملکرد غده تیروئید و کمک به تشخیص اختلالات تیروئید ، با هم سفارش داده می شوند. آزمایشات موجود در پانل تیروئید میزان هورمون های تیروئید موجود در خون را اندازه گیری می کند. این هورمون ها مواد شیمیایی هستند که از طریق خون عبور می کنند و متابولیسم بدن و نحوه عملکرد و استفاده از انرژی را کنترل یا تنظیم می کنند. ( جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله آزمایش های تشخیص کم کاری و پرکاری غده تیروئید مراجعه فرمایید)
انجام نمونه گیری در منزل یا محل کار یک روش آسان برای انجام تست های ضروری می باشد. با شیوع شدیدتر کرونا و پاندمی شدن این ویروس ، نیاز به قرنطینه و ماندن در خانه هر روز بیشتر احساس می شود. آزمایش آنلاین آنی آزما به منظور آسان تر کردن انجام تست ها و درنهایت تشخیص انجام می گیرد. متاسفانه بسیاری از افراد به علت دغدغه های روزمره و احساس کمبود وقت همیشه انجام تست های ضروری خود را به تعویق می اندازند که در برخی موارد بسیار خطرساز می باشد.
انجام چکاپ ها و آزمایشات تشخیصی دیگر از اقدامات حیاتی می باشد که افراد باید در سال چندین نوبت نسبت به سن، جنس، شرایط دیگر انجام دهند و هر گونه سهل انگاری در انجام آن ها ممکن است با آسیب های غیر قابل برگشت همراه باشد. اما شما می توانید با آزمایش در منزل بدون نیاز به مرخصی و اتلاف وقت تست خود را در محل کار یا در منزل انجام دهید.