خوشبختانه ارائه خدمات آزمایشگاهی در منزل و محل کار، دغدغه بسیاری از مردم را برای رفتن به آزمایشگاه برطرف نموده است. برخی از اراد به دلیل حجم کاری زیاد، دور بودن از آزمایشگاه مورد نظر و مواردی از این قبیل ترجیح می دهند از انجام تست های لازم خودداری کنند. اما مهمترین مزیت نمونه گیری در منزل، مربوطه به مواردی است که افرا دبه دلیل بیماری های خاص قادر به رفتن به آزمایشگاه نیستند. برای مثال برای کسی که دچار شکستگی شدید در ناحیه ای از بدن بوده، افراد مبتلا به بیماری های سخت و… مراجعه به آزمایشگاه واقعا سخت است اما از سویی برای بررسی روند درمان، لازم است تست هایی را انجام دهند. در این زمان است که نمونه گیری در منزل، اهمیت خود را نشان می دهد. آیا در مورد چگونگی انجام این کار اطلاعاتی دارید؟
همانگونه که می دانید امروزه در کشور ما آزمایشگاه ها زمینه جدید از فعالیت های خود را در قالب نمونه گیری در منزل شروع کرده اند. برای مثال آزمایشگاه شبانه روزی آنی آزما از جمله مراکزی است که این قبیل خدمات را ارائه می کند. با توجه به اینکه در عصر حاضر انسان ها به شدت درگیر زندگی روزمره و کار هستند لذا غالبا فرصت کافی برای رفتن به آزمایشگاه را ندارند. با نمونه گیری در منزل، ما این مشکل را حل کرده ایم. اما تقریبا همه افراد این سوال را از کارشناسان ما مطرح می کنند که چگونه نمونه گیری در منزل انجام شده و تضمین می کنید که دقت بالایی دارد؟ شما حق دارید نگران باشید چرا که نتیجه نمونه، شرایط سلامتی شما را تعیین می کند. در این مقاله شما می توانید با کیفیت نمونه گیری در منزل آشنا شوید.
تقریبا برای همه ما پیش آمده است که برای انجام آزمایش به آزمایشگاه مراجعه کنیم و خون بدهیم، اما گاهی اوقات به دلیل وجود مشکلاتی، فرد نمی تواند به صورت حضوری به آزمایشگاه مراجعه نماید، و از آزمایش در منزل استفاده می نماید. نحوه نمونه گیری آزمایش در منزل از جمله مواردی است که برای آزمایش در منزل مورد اهمیت می باشد و افراد زیادی هستند که در مورد این کار سوالات و ابهاماتی در ذهن خود دارند که در ادامه این مطالب به آنها خواهیم پرداخت.
از جمله این ابهامات می توان به این موارد اشاره کرد که مثلا چرا خون به راحتی داخل سرنگ نمیآید یا به چه علت نتیجه آزمایش اشتباه است و باید مجدد آن را تکرار کنیم یا این که چرا در بعضی مواقع دچار کبودیهای شدید میشویم. همه این سوالات در نحوه نمونه گیری آزمایش در منزل برای شما به تفصیل شرح داده خواهد شد.
فرد آزمایش دهنده باید از شرایط مطلوب برخوردار باشد
از آنجا که شرایط فرد آزمایش دهنده تاثیر به سزایی در نتیجه آزمایش دارد باید تا حد امکان پیش از نمونهگیری از شرایط مطلوب برخوردار بود. این گفته بسیار درستی است که با بهترین دستگاهها و مواد و با مجرب ترین کارکنان هم نمی توان از یک نمونه نادرست جواب درست به دست آورد. این در حالی است که بر اساس بررسی ها، نتایج آزمایشگاهی در 75 درصد تصمیمگیری های پزشکان نقش دارد و این موضوع نشان می دهد دقت فرد آزمایش دهنده در رعایت شرایط درست تا چه حد اهمیت دارد.
البته بسته به نوع آزمایش شرایط مورد نظر فرق می کند. مثلا پیش از خون گیری برای آزمایش چربی باید 9 تا 12 ساعت یا برای آزمایش آهن باید حدود 12 ساعت ناشتا بود. همچنین برای برخی آزمایش ها باید برای مدتی مصرف برخی غذا ها، مواد مکمل یا دارو ها را محدود یا قطع کرد، فعالیت محدود داشت یا این که ساعات خواب و بیداری را در نمونه گیری لحاظ کرد.
ناشتایی چه تاثیری در نحوه نمونه گیری آزمایش در منزل دارد
ناشتایی برای نمونه گیری آزمایش در منزل به این معناست که فرد یک غذای سبک و غیر چرب مصرف کند و پس از آن از مصرف هر گونه خوراکی و نیز هر گونه دخانیات خودداری کند. البته مصرف آب به هیچ عنوان منعی ندارد. همچنین چنان چه فرد باید در ساعات پس از شروع ناشتایی دارو مصرف کند، داروهای وعده شب را باید سر ساعت بخورد، اما در مورد دارو های وعده صبح در صورتی که ساعت خون گیری خیلی دیرتر از زمان مصرف دارو نیست، ابتدا نمونه خون بدهد و سپس داروی وعده صبح را مصرف کند. اگرچه برای بسیاری از آزمایش ها رعایت ناشتایی ضروری نیست، اما به هر حال بهتر است صبحانه خورده نشود یا حداقل صبحانه چرب نباشد. زیرا ممکن است به دلیل وجود چربی در نمونه، نتیجه آزمایش مختل شود و راهی جز تکرار نمونهگیری نباشد که سبب اتلاف وقت و زحمت آزمایش دهنده میشود.
البته یک نکته درباره بیماران دیابتی وجود دارد. نوع و ساعت شام این افراد برای شروع ناشتایی باید مطابق برنامهای باشد که پزشکشان تعیین کرده است. همچنین برای آزمایش قند دو ساعت پس از صبحانه یا آزمایش قند در ساعات دیگر از جمله هنگام 4 عصر، باید صبحانه و دیگر وعده های غذایی را طبق برنامه ای که پزشک شان تعیین کرده است، مصرف کنند.
زمان مناسب خون گیری برای بسیاری از آزمایش ها
خیلیها می گویند برای آزمایش هایی که ناشتایی لازم است به شرط رعایت ناشتایی، نمونه گیری آزمایش در منزل میشود در هر ساعتی از روز انجام شود در حالی که به عقیده بسیاری از متخصصین زمان مناسب خون گیری برای بسیاری از آزمایش ها ساعات اولیه صبح است.
مثلا در صورتی که حوالی ظهر برای آزمایش قند ناشتا مراجعه شود، جواب آزمایش کمتر از ساعات اول صبح خواهد بود و این موضوع باعث خواهد شد کسی که در مراحل اولیه افزایش قند خون است شناسایی نشود و به دلیل تشخیص نامناسب هم از اقدامات درمانی سریع و به موقع بهرهمند نخواهد شد. پس بهتر است برای همه آزمایش ها صبح به آزمایشگاه مراجعه کنید، مگر موارد اورژانس و برخی آزمایش های خاص که باید در ساعات دیگری انجام شوند.
روش صحیح نمونه گیری آزمایش در منزل
اگرچه رعایت شیوه درست خون گیری از وظایف فرد خون گیر است، اما افرادی که خون می دهند با آگاهی از برخی نکات مهم میتوانند بر رعایت شیوه صحیح نمونه گیری آزمایش در منزل نظارت کنند. مثلا پس از فرو کردن سوزن هرگز نباید فرد خون گیر برای پیدا کردن رگ سوزن را در زیر پوست به اطراف جا به جا کند و با سوزن دنبال رگ بگردد. این کار بسیار خطرناک بوده و ممکن است به رگ ها یا اعصابی که از آن منطقه عبور می کنند آسیب جدی برساند. نکته دیگر این است که گرچه عبور سوزن از پوست با درد مختصری همراه است، اما چنان چه پس از وارد شدن سوزن درد شدید احساس شد و به اصطلاح دست تیر کشید باید به سرعت از خون گیر بخواهید که سوزن را بیرون بکشد زیرا ممکن سوزن به عصب برخورد کرده باشد.
پس از پایان خون گیری نیز آزمایش دهنده باید گاز استریلی را که روی محل خون گیری گذاشته شده است با فشار مستقیم (حدود پنج دقیقه) روی محل خون گیری نگه دارد و اتاق خون گیری را ترک نکند تا فرد نمونهگیر محل خون گیری را بررسی و از بسته شدن سوراخ ایجاد شده در رگ مطمئن شود. البته در مورد سالمندان و کسانی که دارو های ضدانعقادی (مانند وارفارین) مصرف می کنند باید مدت بیشتری روی محل خون گیری فشار وارد کرد.
سته شدن سوراخ ایجاد شده در رگ
البته خارج نشدن خون از پوست الزاما به معنای بسته شدن سوراخ ایجاد شده در رگ نیست و ممکن است خون ریزی در زیر پوست ادامه داشته باشد. در این صورت خون زیر پوست انباشته می شود و باعث کبودی وسیع و بدتر از آن فشار به رگ ها و اعصاب آن منطقه شده و درد و گز گز کردن طولانی مدت را به همراه دارد و گاهی حتی ممکن است به قطع عضو بینجامد.
برای اطمینان از بسته شدن سوراخِ ایجاد شده در سیاهرگ، باید پس از برداشتن گاز استریل از روی محل خونگیری، حدود پنج ثانیه محل ورود سوزن را نگاه کرد. چنانچه در محل خونگیری به آرامی برجستگی کوچکی شبیه عدس تشکیل شد دلیل آن است که خون ریزی در زیر پوست ادامه دارد و باید دوباره پنج دقیقه بر محل فشار وارد کرد و دوباره محل را بررسی کرد و چنانچه محل خون ریزی برجسته نشد نشانه بسته شدن سوراخ ایجاد شده در رگ است. پس از اطمینان از بند آمدن خون ریزی از سوراخ سیاهرگ باید روی محل را با چسب زخم پانسمان کرد.
محل مناسب نمونه گیری آزمایش در منزل
برای نمونه گیری آزمایش در منزل از رگ فقط محل های مجاز خون گیری از سوی آزمایشگاهیان عبارت است از: سیاهرگ های ناحیه آرنج، سیاهرگ های پشت دست و سیاه رگی که در راستای انگشت شست در طرف کناری مچ قرار دارد.
برای خون گیری مویرگی، محل های مجاز در بزرگسالان عبارتند از:
انگشتان دست به غیر از انگشت کوچک و انگشت شست پا و در نوزادان و خردسالان لبههای کناری پاشنه پا. البته این پرسش مطرح می شود که آیا تفاوتی بین محل های مختلف نمونه گیری آزمایش در منزل وجود دارد؟ باید گفت بهترین محل برای نمونه گیری آزمایش در منزل سیاهرگی در بزرگسالان و کودکان بالای یک سال، جلوی آرنج است. خون گیری سیاهرگی یا خون گیری وریدی فرایند گرفتن خون از سیاهرگ ها به منظور انجام آزمایش خون می باشد. خون سیاهرگی یکی از پر کاربردترین انواع خون در آزمایشگاه های پاتولوژی می باشد.
چنانچه خون گیری از این محل ممکن نباشد باید از سیاهرگ های پشت دست خون گیری کرد. البته خون گیری از پشت دست با اندکی درد بیشتر همراه است و همچنین برای ضد عفونی کردن آن باید دقت بیشتری به کار برد. در مورد افراد دیابتی بهتر است از پشت دست خون گیری نشود. در نوزادان و کودکان زیر یک سال نیز در صورتی که خون کمی نیاز باشد بهتر است خون گیری مویرگی از پاشنه انجام شود، اما در صورتی که به دلیل نیاز به خون بیشتر بخواهیم خون گیری سیاهرگی انجام دهیم، رگ های پشت دست بر ناحیه آرنج برتری دارد.
مزایای نمونه گیری آزمایش در منزل از سیاهرگ ها
• پیدا کردن سیاهرگ بازویی در اغلب افراد آسان است.
• امکان انجام دادن چندین تست بر روی نمونه گرفته شده وجود دارد.
• بین نمونههای خونی که از سیاهرگهای مختلف یک فرد گرفته شدهاند، تفاوتی وجود ندارد.
• سرم و پلاسما به راحتی توسط سانتریفیوژ قابل جداسازی است.
• پلاکت و عملکرد پلاکتی با خون سیاهرگی بر روی EDTA انجام میشود.
نحوه نمونه گیری آزمایش در منزل از سیاهرگ ها
1. ابتدا سیاهرگ مورد نظر را پیدا میکنیم. معمولاً از سیاهرگ بازویی استفاده می شود. در صورتیکه به هر دلیل نتوان از سیاهرگ بازویی استفاده نمود، می توان از سیاهرگ های پشت دست یا مچ پا استفاده نمود ولی باید توجه داشته باشید که استفاده از این سیاهرگ ها همراه با درد بیشتری نسبت به سیاهرگ های بازو می باشند.
2. پس از یافتن رگ مورد نظر، بستن گارو (تورنیکه) را ۷/۵ تا ۱۰ سانتی متر بالاتر از محل خون گیری بسته و محل خون گیری را با پنبه الکل ضد عفونی کرده.
3. سوزن را در حالی که با دست بیمار زاویه ۴۵ درجه دارد را از جهتی که برش آن به سمت بالا باشد، وارد رگ نمایید.
4. پس از گرفتن خون به مقدار کافی، رگ بند را باز نموده و سوزن را خارج نمایید، سپس محل را با پنبه الکل محکم فشار دهید تا خون بند آمده و از بروز عوارضی از قبیل کبود شدن جای سوزن جلوگیری شود.
5. سوزن را از سرنگ جدا نموده و سپس خون را به آرامی از دیواره لوله آزمایش به درون لوله بریزید.
نکات قابل توجه:
در صورتی که رگ بند بیش از یک دقیقه روی بازو بسته شده باشد، ۳–۲ درصد افزایش هموگلوبین، هماتوکریت و شمارش گلبول های قرمز را خواهیم داشت.
اگر می خواهیم از بیماری که به او سرم وصل است خون بگیریم، باید ابتدا سرم را قطع نموده سپس ۱۰ میلی لیتر خون گرفته و دور ریخته شود. سپس می توان برای آزمایش اقدام به خونگیری کرد.
در صورت نبود گارو (رگبند)، می توان از پارچه به جای آن استفاده کرد.
چرا بعضیها رگ مناسبی برای خونگیری ندارند؟
گاهی به علت چاقی و ضخامت زیاد چربی زیر پوست، رگ ها نهتنها دیده نمی شوند، بلکه حتی نمی توان با لمس کردن محل آن ها را شناسایی کرد. همچنین در برخی افراد به دلیل آسیب های ناحیه آرنج یا بیماری های عروقی، رگ ها شکل غیر طبیعی پیدا کردهاند. این ها افرادی هستند که به اصطلاح رگ مناسبی ندارند.
گاهی نیز با این که رگ در دسترس است، اما نباید از آن خون گیری کرد. مثلا چنان چه محل مورد نظر برای خون گیری کبود یا متورم باشد نباید از آنجا خون گیری کرد. همچنین در افراد دیالیزی از دستی که شانت دیالیز گذاشته شده است نباید خون گیری کرد و در خانم هایی که جراحی سینه شدهاند از دست طرفی که جراحی انجام شده است نباید خون گیری کرد.
شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه نمونه گیری آزمایش در منزل به وبسایت آزمایشگاه آنلاین آنی آزما مراجعه کرده و از قسمت مقالات اطلاعات بیشتری در مورد شرایط آزمایش ها و همچنین نحوه نمونه گیری برخی تست های خاص کسب نمایید.