مهمترین اختلالات مغز استخوان که لازم است با آن ها آشنا شوید

اختلالات مغز استخوان اثر خود را در سلول های خونی می گذارد. نمونه ای از اختلالات مغز استخوان، سرطان ها می باشد. مغز استخوان یک بافت چربی نرم است که در قسمت اسفنجی مرکزی استخوان ها در سراسر اسکلت استخوانی وجود دارد و تولید کننده اصلی گلبول های سفید خون و قرمز و پلاکت های بدن است.

 در واقع کوچکترین مشکل در این قسمت از بدن تاثیرات بسیار زیادی همانند عفونت ها، سرطان، کم خونی و… را به دنبال خواهد داشت. البته برخی از اختلالات مغز استخوان به صورت ارثی و یا به دلیل بیماری در دوران بارداری به نوزاد القا می شود اما به هر حال لازم است در صورت رویت علائمی که نشان دهنده اختلال در مغز استخوان است، حتما تحت نظر متخصص قرار گیریم. که این اختلالات، قابل بررسی از طریق آزمایش ژنتیک هستند، به‌خصوص در مواردی که سابقه خانوادگی وجود دارد.

عمده این مشکلات قابل درمان هستند منوط بر این که درمان را دیر شروع نکنید. والدین عزیز این مسئله را جدی گرفته و حتما معاینات دوران کودکی را به صورت ماهانه انجام دهند تا سلامت مغز استخوان نیز کنترل گردد.

انواع اختلالات و بیماری ها مغز استخوان

در زیر لیستی از برخی شرایط و بیماری ها که می تواند بر ساختار و عملکرد مغز استخوان تأثیر بگذارد و باعث ایجاد اختلالات مغز استخوان شود، آورده شده است.

لوسمی (Leukemia)

لوسمی نوعی سرطان خون است که از مغز استخوان آغاز می‌شود و سلول‌های سفید خون را درگیر می‌کند. این بیماری ممکن است به‌صورت حاد (ناگهانی) یا مزمن (تدریجی) ظاهر شود و می‌تواند سلول‌های لنفاوی یا میلوئیدی را تحت تأثیر قرار دهد. سلول‌های سرطانی لوسمی به‌طور غیر طبیعی تکثیر می‌شوند، عملکرد مناسبی ندارند و جای سلول‌های سالم خون را می‌گیرند. این امر موجب بروز علائمی مانند عفونت‌های مکرر، کم‌خونی، خونریزی، کبودی، تعریق شبانه و درد استخوان‌ها می‌شود. همچنین ممکن است طحال، کبد و غدد لنفاوی بزرگ شوند.

 نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو (Myeloproliferative Neoplasms – MPN)

MPN‌ها دسته‌ای از اختلالات مغز استخوان هستند که در آن تولید بیش از حد سلول‌های خونی بالغ یا نابالغ رخ می‌دهد. این افزایش معمولاً ناشی از تکثیر کنترل‌نشده یک سلول پیش‌ساز است که موجب شلوغی و اختلال در تعادل سایر سلول‌های خونی می‌شود. بسته به نوع سلول درگیر، انواع مختلفی از MPN وجود دارد که هرکدام علائم و عوارض خاص خود را دارند، از جمله کم‌خونی، خستگی مزمن، اختلالات انعقادی و نارسایی مغز استخوان.

سندرم میلودیسپلاستیک (Myelodysplastic Syndrome – MDS)

سندرم میلودیسپلاستیک گروهی از اختلالات مغز استخوان است که در آن سلول‌های خونی به‌درستی بالغ نمی‌شوند. این سلول‌ها ممکن است ناقص، ناکارآمد یا تعدادشان بسیار کم باشد. MDS معمولاً در افراد بالای ۶۰ سال دیده می‌شود و می‌تواند با علائمی مانند کم‌خونی شدید، عفونت‌های مکرر، کبودی یا خونریزی آسان همراه باشد. در برخی موارد، این بیماری به لوسمی حاد تبدیل می‌شود. تشخیص زودهنگام و پیگیری مداوم در کنترل پیشرفت بیماری اهمیت زیادی دارد. تشخیص زودهنگام این بیماری‌ها از طریق آزمایش خون در امکان‌پذیر است و به کنترل پیشرفت اختلالات مغز استخوان کمک می‌کند.

کم‌خونی آپلاستیک (Aplastic Anemia)

در این نوع اختلال، مغز استخوان به‌طور کامل یا جزئی توانایی تولید سلول‌های خونی را از دست می‌دهد. این مشکل ممکن است به‌دلیل عوامل ژنتیکی، تماس با مواد شیمیایی سمی، پرتوهای یون‌ساز یا برخی داروها ایجاد شود. افراد مبتلا معمولاً با علائمی چون خستگی شدید، عفونت‌های مکرر و خونریزی‌های غیرعادی مواجه می‌شوند و در موارد شدید، پیوند مغز استخوان ممکن است تنها راه درمان باشد.

کمبود مواد مغذی مؤثر بر تولید خون

مواد مغذی مانند آهن، ویتامین B12 و فولات نقش کلیدی در ساخت گلبول‌های قرمز دارند. کمبود هر یک از این مواد می‌تواند باعث اختلال در شکل، اندازه یا عملکرد این سلول‌ها شود. به‌عنوان مثال، کمبود آهن باعث کم‌خونی میکروسیتیک، و کمبود B12 یا فولات باعث کم‌خونی ماکروسیتیک می‌شود. این نوع کم‌خونی‌ها معمولاً با خستگی، رنگ‌پریدگی و ضعف عمومی همراه هستند و با اصلاح تغذیه یا مکمل‌درمانی قابل کنترل‌اند.

تولید بیش‌ازحد لنفوسیت‌های غیرطبیعی یا سلول‌های پلاسما

این سلول‌های سرطانی عملکرد طبیعی ندارند و با اشغال مغز استخوان، مانع تولید سایر سلول‌های سالم می‌شوند. بیماران ممکن است دچار کم‌خونی، درد استخوان، عفونت و اختلالات ایمنی شوند.

عفونت مغز استخوان

برخی ویروس‌ها، باکتری‌ها یا قارچ‌ها می‌توانند مستقیماً مغز استخوان را درگیر کنند و باعث کاهش یا اختلال در تولید سلول‌های خونی شوند. این نوع عفونت‌ها، که گاهی در بیماران با سیستم ایمنی ضعیف دیده می‌شود، می‌توانند علائمی مانند تب، ضعف، کاهش ناگهانی سلول‌های خونی و علائم التهابی ایجاد کنند و نیاز به درمان فوری با آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضدویروس دارند.

 تولید بیش از حد یک نوع سلول خونی

در برخی اختلالات، یک نوع خاص از سلول‌های خونی مانند گلبول قرمز یا پلاکت‌ها به‌طور غیرعادی زیاد تولید می‌شود. از نمونه‌های بارز آن می‌توان به پلی‌سیتمی ورا (افزایش گلبول قرمز) و ترومبوسیتمی ضروری (افزایش پلاکت‌ها) اشاره کرد. این افزایش می‌تواند باعث غلظت بالای خون، سردرد، سرگیجه، لخته شدن خون یا خونریزی شود. تشخیص زودهنگام و کنترل دقیق این شرایط برای جلوگیری از عوارض قلبی-عروقی ضروری است.

میلوفیبروز (Myelofibrosis)

در این اختلال، بافت فیبری در مغز استخوان به‌طور غیر طبیعی رشد می‌کند و فضای سلول‌سازی را اشغال می‌کند. در نتیجه تولید طبیعی سلول‌های خونی مختل شده و علائمی مانند کم‌خونی شدید، بزرگی طحال و ضعف عمومی بروز می‌کند. این بیماری می‌تواند اولیه باشد یا به‌دنبال سایر اختلالات مغز استخوان مانند MPN ایجاد شود.

 متاستاز به مغز استخوان

برخی سرطان‌های پیشرفته ممکن است از محل اولیه خود (مثلاً سینه، پروستات یا ریه) به مغز استخوان گسترش یابند. این پدیده که متاستاز نام دارد، می‌تواند تولید طبیعی سلول‌های خونی را مختل کرده و باعث بروز کم‌خونی، کاهش ایمنی و اختلالات انعقادی شود. درمان معمولاً شامل کنترل سرطان اولیه، شیمی‌درمانی و مراقبت حمایتی از عملکرد خونی است. جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد سرطان ها و آزمایش های تشخیص سرطان کلیک کنید.

انواع کم خونی که منجر به اختلالات مغز استخوان می شود

کم خونی آپلاستیک – نقص سلول بنیادی یا آسیب دیدگی مغز استخوان منجر به از بین رفتن پیش سازهای سلولی می شود (معمولاً نوعی که به سلول های قرمز خون تبدیل می شود) و به نحوی نوعی از اختلالات مغز استخوان است. برخی از موارد کم خونی آپلاستیک در اثر انتشار یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند بنزن یا داروهای خاص ایجاد می شود. تعداد کمی از آن ها به دلیل ناهنجاری های نادر ژنتیکی مانند آنمی فانکونی یا همراه با یک بیماری حاد ویروسی مانند پاروویروس انسانی است. علت تقریباً نیمی از موارد مشخص نیست.

کم خونی هایی که به دلیل کمبودهای غذایی مانند آهن ، فولات ، ویتامین B12 ، عفونت مزمن یا التهاب و یا ناهنجاری های هموگلوبین (هموگلوبینوپاتی) ایجاد می شوند که منجر به شکل های غیر طبیعی و یا اندازه های RBC می شوند.

برخی از انواع کم خونی ها ناشی از کمبود یا اختلال عملکرد اریتروپویتین ، هورمونی است که توسط کلیه ها ایجاد می شود و مغز استخوان را برای تولید RBC ها تحریک می کند. عدم وجود اریتروپویتین می تواند منجر به کاهش تولید گلبول های قرمز توسط مغز استخوان شود.

عفونت ها ، داروهای خاص ، سموم و سرطان می تواند بر مغز استخوان تأثیر بگذارد و در نتیجه کم خونی ایجاد شود. اختلالات سلولی پلاسما (مانند مولتیپل میلوما) شرایطی است که با تولید بیش از حد یک کلون از لنفوسیت های B کاملاً بالغ (تمایز به صورت انتهایی) به نام سلول پلاسما همراه است. وظیفه اصلی سلول پلاسما تولید پروتئین ایمنیوگلوبولین هدفمند آنتی بادی است که به محافظت از بدن در برابر عفونت ها کمک می کند. به طور معمول سلول های پلاسما در صورت نیاز تولید می شوند.

بعضی اوقات ، سلول پلاسما ممکن است بدخیم شود و به طور غیرقابل کنترل تقسیم شود ، و تعداد زیادی نسخه از خود (کلون) ایجاد می کند که تومورهای مغز استخوان را تشکیل می دهد و انواع دیگر سلول های عادی را جمع می کند. سرطان هایی که در مغز استخوان ایجاد نمی شوند ، مانند سرطان ریه ، سرطان پستان یا لنفوم ، می توانند به مغز استخوان گسترش پیدا کنند (متاستاز کنند) یا مغز استخوان را درگیر کنند و بر تولید سلول تأثیر بگذارند و باعث ایجاد انواع اختلالات مغز استخوان شود.

علائم کم خونی مغز استخوان

خستگی مزمن و ضعف عمومی: احساس بی‌انرژی بودن حتی پس از استراحت کامل

رنگ‌پریدگی پوست و مخاط‌ها: به‌ویژه در لب‌ها، زیر پلک و کف دست

تنگی نفس و تپش قلب: مخصوصاً هنگام فعالیت‌های سبک

سرگیجه یا احساس سبکی سر: به دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز

سردی دست‌ها و پاها: به‌دلیل اختلال در گردش خون

سوالات متداول راجع به اختلالات مغز استخوان

نتیجه گیری

اگر شما نیز تمایل دارید آزمایش اختلالات مغز استخوان را در منزل خود و بدون مراجعه حضوری و در معرض آلودگی قرار گرفتن انجام دهید، می توانید به سایت آنی آزما مراجعه کرده و پس از پر کردن فرم پذیرش، نسبت به انجام آزمایش در منزل با رعایت کلیه پروتکل های بهداشتی اقدام خواهد شد.