مجموعه آزمایشات تشخیص مواد معدنی

وجود املاح معدنی در بدن از جمله مواد ضروری برای فعالیت سلول ها است. ساده ترین کاربرد این مواد، در غشای فسفولیپیدی سلول ها است. برای این منظور لازم است که در بدن فسفر به اندازه کافی وجود داشته باشد تا غشای سلول در صورت آسیب، بتواند سریعا خود را ترمیم کند. این تنها یک مورد از کاربردهای بیشمار مواد معدنی در بدن است. در برخی از بیماری ها، متخصص احتمال مید هد که عامل اصلی در این عارضه، بهم خوردن تعادل بین مواد معدنی در بدن است. در این صورت قبل از اینکه تشخیص قطعی داشته و دارو تجویز کند، از شما درخواست می کند آزمایشات تشخیص املاح معدنی را انجام دهید. اگر با این قبیل تست های آشنایی ندارید، پیشنهاد می کنیم این مقاله را به طور کامل مطالعه نمایید.

آزمایشات مواد معدنی به منظور اندازه گیری موادی می باشد که ممکن است برای بدن ضروری یا مضر باشند. رشد، سوخت ‌و ‎ساز، خون ‌سازی و عملکرد عصب و عضله هیچ ‌کدام بدون مواد معدنی میسر نیست. به‌ طور مثال، سدیم و پتاسیم تعادل مایعات بدن را تنظیم می ‌کنند. کلسیم به ساختن استخوان‌ ها و دندان‌ های محکم، کمک می‌کند. آهن در خون‌ سازی موثر است.

پوشش مواد معدنی مورد نیاز با رژیم غذایی متعادل برخورداری از تمامی املاح و مواد معدنی به مقدار کافی، امری مهم است. زیرا هیچ ‎کدام از مواد معدنی نمی‌ توانند جایگزین دیگری شوند. اگر شما از یک رژیم غذایی متعادل و متنوع، مطابق هرم غذایی شرح داده‌ شده استفاده کنید، مشکلی نخواهید داشت.

آزمایشات مواد معدنی معمولا به صورت جداگانه برای شناسایی، ارزیابی و نظارت بر کمبود یا افزایش مواد معدنی مورد استفاده قرار می گیرد. پزشک شما ممکن است یک یا چند آزمایش را براساس نشانه ها و علائم یا شرایطی که شما دارید، درخواست کند و گاهی اوقات بیش از یک تست برای تشخیص کمبود یا سمیت عناصر درخواست داده می شود مانند آزمایش مس سروپلاسمی برای ارزیابی مقدار مس در بدن و یا گروهی از آزمون های آهن (آهن، ظرفیت اتصال کلی آهن و فریتین) با CBC (شمارش کامل خون) برای ارزیابی کمبود آهن به عنوان یک عامل بالقوه کم خونی.

مواد معدنی را می توان به 3 دسته تقسیم نمود:

1. مواد معدنی ماکرو (اصلی): به مواد معدنی گفته می شود که بدن به میزان زیادی از آن ها نیاز دارد و شامل: کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، فسفر و گوگرد می باشد.

2. مواد معدنی کمیاب: که بدن به میزان کم جهت متابولیزم و انجام فعالیت های بیوشیمیایی به آن ها نیاز دارد و شامل: آهن، منگنز، مس، روی، کروم، سلنیوم، ید و غیره می باشد.

3. فلزات سمی: موادی معدنی می باشند که هیچ نقش مفیدی در بدن ایفا نمی کنند و با جایگزین شدن به جای مواد معدنی مفید سبب اختلال در متابولیزم و فعالیت بخش ها، اندام ها و بروز بیماری ها و حتی مشکلات ژنتیکی می گردند. امروزه به دلیل آلودگی محیط زیست انسان با بیشترین حجم این مواد در طول تاریخ مواجه است. این فلزات عبارتند از: جیوه، سرب، آرسنیک، کادمیوم، آلومینیوم و تعدادی دیگر.

آزمایشات مواد معدنی:

آزمایشات مواد معدنی یکی از تست های ضروری می باشد. انجام آزمایشات مواد معدنی در چکاپ خون می تواند از بروز بسیاری از عوارض بعدی پیشگیری به عمل آورد. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله آزمایش چکاپ شامل چه تست هایی می باشد؟ مراجعه فرمایید) کمبود مواد معدنی در بدن منجر به اختلال در متابولیزم بدن، تولید هورمون ها و آنزیم ها و بروز بیماری های مختلف می گردد.

البته لازم به ذکر است در بدن انسان می گردد به عنوان مثال میزان ذخایر آهن در بدن در حدود 4 گرم می باشد و اگر شخصی بیش از حد منابع غذایی که حاوی آهن می باشند مانند گوشت قرمز، تخم مرغ و غیره مصرف نماید آهن مازاد که جذب بدن شده در بافت های نرم و غدد مانند تیروئید و کبد رسوب کرده و سبب بروز مشکلات و بیماری ها مختلف می گردد. از بیماری های مرتبط با ازدیاد آهن می توان به ریزش مو، دیابت، کبد چرب، مشکلات صفرا، خشونت و مشکلات عصبی، فشار خون بالا، نارسایی های قلبی، کم کاری تیروئید و غیره اشاره نمود.

بنابراین باید میزان این مواد باید در محدوده ی نرمال باشد. در ادامه به آزمایشات مواد معدنی مورد نیاز بدن اشاره می شود:

آزمایش کلسیم Ca

یکی از آزمایشات مواد معدنی کلسیم می باشد. آزمایش کلسیم به منظور اندازه گیری کلسیم موجود در خون را که در استخوان ها ذخیره نمی شود، انجام می شود. یکی از مواد معدنی مهم در بدن کلسیم می باشد که برای انقباض عضلانی، انعقاد خون و حفظ سلامت استخوان و دندان ها لازم است، اختلالات میزان کلسیم به صورت هیپوکلسمی ( کاهش میزان کلسیم) و هیپر کلسمی (افزایش میزان کلسیم) می باشد. اختلالات غده ی درون ریز پاراتیروئید به علت تولید هورمون پاراتورمون (PTH)، می تواند در تغییر سطح کلسیم بدن موثر باشد.

میزان کلسیم در بدن به عوامل زیر وابسته است:

• میزان کلسیم موجود در غذا

• میزان جذب روده ای کلسیم و ویتامین دی (Vit D)

• میزان فسفر موجود در بدن

• بعضی هورمون های خاص شامل : هورمون پاراتیرویید ، کلسی تونین و استروژن

آزمایش آهن

آزمایش آهن ، مقدار آهن را در خون اندازه مي گيرد تا مشخص شود كه چه مقداری از این ماده معدنی در بدن وجود دارد بنابراین این تست نیز به عنوان یکی از آزمایشات مواد معدنی درخواست می شود. آهن يك ماده معدني مورد نياز براي هموگلوبين است (هموگلوبين پروتييني است كه اكسيژن را در گلبول هاي قرمز خون حمل مي كند.) همچنين آهن براي تولید انرژي، ماهيچه هاي آماده و عملكرد اندام ها مورد نياز است.

آزمایشات مواد معدنی آهن:

– میزان آهن متصل به ترانسفرین در خون (سرم).

– میزان آهن مورد نیاز برای اتصال به تمامی ترانسفرین موجود. این میزان ظرفیت کلی اتصال به آهن(TIBC) خوانده می شود.

– درصد ترانسفرین متصل شده به آهن. این میزان اشباع ترانسفرین(Transferrin saturation) نامیده می شود.

چه تست هایی برای بررسی سطح آهن بدن در آزمایشات مواد معدنی انجام می شود؟

CBC: هموگلوبین گلبول های قرمز خون اندازه گیری می شود.

Ferritin: فریتین یک پروتئین ذخیره آهن می باشد.

TIBC: آزمایش ظرفیت کل متصل به آهن می باشد.

آزمایش سدیم

سدیم هم الکترولیت و هم ماده ی معدنی است و در آزمایشات مواد معدنی انجام می شود. سدیم به برقراری تعادل آب و الکترولیت بدن کمک می کند همچنین در عملکرد اعصاب و عضلات نقش دارد. بیشتر سدیم بدن ( حدود ۸۵ درصد) در مایع خون و مایع لنفی وجود دارد. سطح سدیم در بدن تحت کنترل هورمونی به نام آلدوسترون است که از بخش قشری غده ی فوق کلیوی آزاد می شود. آلدوسترون میزان دفع کلیوی سدیم را در ادرار مشخص می کند. مقدار کم سدیم از راه پوست در زمان تعریق دفع می شود. بیشتر غذاها به میزان طبیعی سدیم دارند. کمبود این ماده معدنی در بدن به ندرت و و اغلب در اثر نارسایی قلبی،سوء تغذیه و یا اسهال اتفاق می افتد ولی افزایش سدیم شایع تر می باشد و شامل موارد زیر می باشد:

رژیم غذایی پر نمک

ننوشیدن آب و کم آبی بدن

کم آبی ( دهیدراتاسیون) ممکن است به علل زیر رخ دهد:

برخی داروها مثل داروهای مدر ( دیورتیک)

اسهال یا استفراغ شدید

سندرم کوشینگ

بیماری کلیوی یا آسیب کلیوی

کتواسیدوز دیابتی

دیابت بی مزه

سطح بالای سدیم ممکن است به علت افزایش آلدوسترون باشد. ( هیپرآلدوسترونیسم)

آزمایش پتاسیم

پتاسیم هم الکترولیت و هم ماده ی معدنی است و در آزمایشات مواد معدنی درخواست می شود. در تعادل الکترولیت ها و مایعات بدن نقش دارد. برای عملکرد عضلات و اعصاب مفید است.

پتاسیم اغلب همراه با سدیم تغییر می کند. وقتی که سدیم بالا می رود، این الکترولیت کم می شود و بالعکس. این کار توسط هورمون فوق کلیوی به نام آلدوسترون انجام می شود.

عملکرد کلیه ها ، PH خون، مقدار پتاسیم مصرفی در غذا، سطح هورمون در بدن، استفراغ شدید و برخی داروها مثل دیورتیک و مکمل های پتاسیمی، بر سطح پتاسیم تاثیر دارد. درمان های خاص سرطان می تواند با تخریب سلول های سرطانی سطح پتاسیم را افزایش دهد.

افزایش شدید پتاسیم یا کاهش آن ممکن است مشکل جدی باشد. سطح غیر عادی پتاسیم ممکن است علائمی بدهد مثل گرفتگی های عضلانی، یا ضعف، تهوع، اسهال، تکرر ادرار، کم آبی بدن، افت فشار خون، گیجی، بی قراری، فلج و یا تغییرات ریتم قلبی.

نکته:

علت درخواست تست های سدیم/پتاسیم در آزمایشات مواد معدنی جهت سنجش توازن الکترولیت‌ ها، عملکرد کلیه و قرارگیری میزان پتاسیم در محدوده‌ نرمال می باشد.

آزمایش فسفر

فسفر یکی دیگر از موادی است که در آزمایشات مواد معدنی مورد ارزیابی قرا می گیرد. فسفات یک ذره بار دار (یون) است که حاوی فسفر معدنی می باشد. بدن برای ساخت استخوان ها و دندان ها، حفظ عملکرد عصبی و انقباض عضلات به فسفر احتیاج دارد.

حدود 85% از فسفر بدن به شکل فسفات در استخوان ها یافت می شود. بقیه آن در بافت های سراسر بدن ذخیره می شود. کلیه ها کمک می کنند که مقدار فسفات در خون کنترل می شود. فسفات اضافی توسط کلیه ها از طریق ادرار دفع می شود. مقدار فسفات خون بر سطح کلسیم خون تاثیر می گذارد.

کلسیم و فسفات بر خلاف جهت یکدیگر عمل می کنند و به موازات افزایش کلسیم، فسفات کاهش می یابد؛ اما این ارتباط بین کلسیم و فسفات در برخی بیماری ها یا عفونت ها مختل می شود. به همین دلیل معمولا کلسیم و فسفر همزمان اندازه گیری می شوند.

علت درخواست آزمایش فسفر در آزمایشات مواد معدنی:

• بررسی سطح فسفات در هنگام شک به بیماری کلیوی یا استخوانی

• بررسی مشکلات غدد داخلی مثل غده پاراتیروئید

آزمایش روی

روي يك عنصر ضروري كمياب در تغذيه انسان است. كه در بيشتر از 100 آنزيم حضور دارد. روی در آزمایشات مواد معدنی اندازه گیری می شود. اين عنصر تاثيراتي بر رشد ، تكامل – كاهش وزن و عملكرد ايمني و عملكرد دستگاه عصبي مركزي(CNS) دارد. روي و مس در جذب روده اي با هم رقابت مي كنند.

علائم کلینیکی کمبود روی در آکرودرماتیت، کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن، اسهال، کندی ترمیم پوست، کوتاهی قد، توقف رشد جنین، رشد غیر طبیعی جنین و سقط جنین مشاهده می شود.

کمبود آن در ارتباط با بیماری هایی چون: بیماریهای کرونیک کبد و کلیه، بیماری sickle cells، دیابت و بیماری های بدخیم دیده شده است. بررسی های انجام شده نشان می دهد که نیاز خانم ها به این عنصر مهم و ضروری ، روزانه حداقل 10 میلی گرم و نیاز آقایان روزانه حداقل 12 میلی گرم است. بیشتر دیده می شود که مقدار مصرف روی بسیار کمتر از مقدار مورد نیاز است.

کمبود روی در مردان و زنان موجب اختلال در باروری می شود. اغلب مردان و زنان ناباور که جهت درمان مشکل خود اقدامات زیادی انجام داده اند، باید مسئله ی کمبود روی را نیز در نظر گرفته و نسبت به رفع آن اقدام کنند.

نقصان روی در بدن خانم های باردار می تواند منجر به رشد ناکافی و کند جنین و یا زایمان زودرس می شود.

یکی از علل کیست پستان در خانم ها، کمبود روی می باشد و دیده شده است که با تجویز روی بهبودی در آنها حاصل شده است. همچنین دیده شده است که در خانم هایی که دچار عفونت های قارچی دستگاه تناسلی می شوند و به هیچ درمان منظم دارویی جواب نمی دهند، تجویز روی به مقدار کافی، باعث بهبودی آنها شده است.

آزمایش سلنیوم

سلنیوم یکی از املاح معدنی مورد نیاز بدن محسوب می‌شود که برای بررسی در آزمایشات مواد معدنی درخواست می شود. سلنیوم برای حفظ سلامتی بدن لازم و ضروری است.

سلنیوم به بدن کمک می‌کند تا با رادیکال‌ های آزاد که باعث بروز بیماری‌ هایی مانند سرطان و بیماری‌های قلبی می ‌شود مقابله کند.

ترکیب سلنیوم با پروتئین موادی به نام سلنوپروتئین تولید می‌کند که این مواد باعث کنترل عملکرد غده‌ی تیروئید می‌شود و نقش فعالی در مراقبت از سیستم ایمنی بدن دارد.

سلنیوم مقاومت بدن را در برابر اثرات سمی فلزات سنگین و مواد آسیب رسان دیگر بالا می‌ برد.

سلنیوم قدرت باروری را به خصوص در بین آقایان افزایش می‌ دهد. نتایج پژوهش ‌ها نشان می ‌دهد که این ماده‌ معدنی وضعیت تولید و حرکت منی دانه‌ ها را بهتر می‌ کند.
سلنیوم خطر التهاب مفاصل را کاهش می‌ دهد.

نتایج برخی از پژوهش‌ ها نشان می دهد که سلنیوم می‌ تواند از ابتلا به برخی از سرطان ‌ها پیشگیری کند

آزمایشات مواد معدنی سمی:

گاهی ممکن است بدن به مواد معدنی سمی آلوده شود. مسمومیت با این مواد سمی یکی از انواع مسمومیت ها می باشد. در ادامه به تعدادی از آزمایشات مواد معدنی سمی می پردازیم:

سرب:

سرب یک فلز سمی است که باعث بیش‌فعالی و اضطراب شده و کشنده است. به علت آلودگی محیطی، آلودگی آب‌ها و دریاها فلزات سنگین مانند سرب و جیوه در منابع غذایی ما وجود دارد. منابع سنگین مانند فلزات به هر میزانی در طول زمان برای بدن زیانبار است. سرب راه‌های زیادی برای کشتن انسان دارد. مهم‌ترین این راه‌ها وارد شدن در ترکیب گلوله اسلحه است، اما در خانه و محیط زندگی ما هم چیزهایی هست که می‌تواند حاوی سرب باشد و مسمومیت با آن را به دنبال داشته باشد. نکته قابل توجه آنکه مسمومیت با سرب برخلاف اکثر مواد دیگر به تدریج و در طی ماه‌ها و حتی سال‌ها اتفاق می‌افتد. با بررسی‌های انجام شده در دو ماه اخیر میزان مسمومیت سرب در مصرف‌کنندگان تریاک بیش از حد معمول است.

مسمومیت با سرب علامت ویژه‌ای ندارد تا به محض مشاهده آن به پزشک مراجعه شود، آن هم به این دلیل که اندازه‌ گیری سرب خون جزو آزمایش‌ های متداول خون نیست و پزشکان آن را جزو موارد تشخیصی خود قرار نمی‌ دهند. به طور کلی مسمومیت با سرب یکی از عوامل ایجادکننده کم‌ خونی، پوکی استخوان و ایجاد ضعف عمومی و خستگی مزمن در بزرگسالان است و لازم است اندازه‌ گیری غلظت سرب خون در آزمایشات خون نیز لحاظ شود.

آزمایش جیوه:

جیوه یکی دیگر از آزمایشات مواد معدنی سمی می باشد . جیوه از گروه مواد مسمومیت زا برای انسان است که انتشار آن در محیط می تواند با آثار نامطلوب بر بدن مثل بروز میگرن، اختلال حواس، کاهش حافظه، عدم تعادل، تاری دید، عقیمی، التهاب پوست، اختلالات مغزی جنین و عوارض دیگر همراه شود. بنا بر این ناآگاهی از خطرات ناشی از آن و رفتار درست هنگام شکستن و دفع لامپ ها و ابزار حاوی جیوه می تواند آن را به عاملی علیه محیط زیست و انسان تبدیل کند.

آزمایش آرسنیک:

آرسنیک یک ماده شیمیایی شبه فلزی طبیعی است که ممکن است در آب های زیرزمینی موجود باشد. مصرف آن تنها منجر مشکلات سلامتی می شود، اگر مقدار خطرناکی از آرسنیک وارد بدن شود. سپس ممکن است که منجر به سرطان, بیماری کبد, کما و مرگ شود. مسمومیت با آرسنیک, یا آرسنیکوسیس، زمانی رخ می دهد که فرد سطوح خطرناکی از آرسنیک را به بدن جذب می کند. آرسنیک، یک ماده شیمیایی نیمه رسانای طبیعی است که در سراسر جهان در آب های زیرزمینی یافت می شود.

در صورتی که شما نیز تمایل دارید که مواد معدنی موجود در بدن خود را اندازه گیری نمایید ولی وقت و زمان کافی برای مراجعه حضوری به آزمایشگاه را ندارید، به راحتی می توانید از طریق آزمایشگاه آنلاین آنی آزما و به صورت غیر حضوری کلیه آزمایشات خود را پذیرش کرده و ضمن تعیین زمان نمونه برداری یا نمونه گیری در منزل، کلیه تست های آزمایشگاهی خود را انجام دهید.