با آزمایش سرولوپلاسمین آشنا شوید

تمامی فعل و انفعالات شیمیایی که در بدن انجام می شود، تحت کنترل آنزیم ها قرار داشته و برای فعال ماندن آنزیم ها، نیاز به کوفاکتور خواهد بود. کوفاکتورها عناصر معدنی هستند که برای مثال مس، یکی از مهمترین عناصر در مسیر سنتز هموگلوبین است. کمبود این عنصر منجر به عارضه کم خونی خواهد شد. مس به صورت آزاد وجود ندارد بلکه از طریق پروتئین سرولوپلاسمین که در کبد تولید می شود، در بدن انتقال پیدا می کند. در واقع زمانی که علائمی چون زردی، خستگی، درد در ناحیه شکم، لرزش و… دیده شود، متخصص از شما می خواهد آزمایش سرولوپلاسمین را انجام دهید تا سطح این پروتئین و میزان مس در خون اندازه گیری شود. در این صورت می توان تشخیص داد که آیا در شرایط کمبود قرار داریم یا خیر.

آزمایش سرولوپلاسمین برای اندازه گیری میزان سرولوپلاسمین موجود در خون شما استفاده می شود. این آزمایش برای کمک به تشخیص بیماری ویلسون و گاهی اوقات برای شناسایی شرایط مرتبط با کمبودهای مس در بدن استفاده می شود. هنگامی که شما زردی ، خستگی ، درد شکم ، تغییرات رفتاری ، لرزش یا علائم دیگری دارید که یک پزشک متخصص فکر می کند ممکن است به دلیل بیماری ویلسون یا به ندرت به دلیل کمبود مس در بدن شما باشد، از آزمایش سرولوپلاسمین سرم استفاده می شود.

از این آزمایش به طور دوره ای برای نظارت بر وضعیت فرد در صورت مبتلا بودن به بیماری ویلسون، توصیه می شود. این آزمایش از طریق نمونه خون گرفته شده از ورید بازوی شما انجام می شود و آمادگی خاصی نیز برای انجام آزمایش مورد نیاز نیست. سرولوپلاسمین یکی از پروتئین‌ های مهم پلاسما است که وظیفه انتقال مس را بر عهده دارد. این آنزیم فروکسیداز در متابولیسم آهن نیز نقش دارد.

کمبود این پروتئین موجب بیماری ویلسون و بیماری منکس می‌ شود. سرولوپلاسمین در کبد تولید می‌شود و در ساختار آن شش اتم مس وجود دارد. این آنزیم مسئول حمل بیش از ۹۵٪ مس پلاسماست، همچنین آهن فروس (Fe2+) را به آهن فریک (Fe3+) اکسید می‌کند.

مس یکی از عناصر ضروری مورد نیاز بدن انسان است. این عنصر در کبد ذخیره شده و به عنوان یک کاتالیزور در فعل و انفعالات شیمیایی مربوط به ساخت هموگلوبین که به خون در رساندن اکسیژن به بافت ‌های بدن کمک می ‌کند، دخالت دارد. برای اینکه مس بتواند نقش مفیدی در بدن ایفا کند نیاز به ترکیب با پروتئین دارد. این ماده در بیشتر سلول‌ های بدن یافت می ‌شود اما مرکز اصلی آن در کبد و سیستم عصبی است. مس به ‌عنوان یک آنتی ‌اکسیدان قوی، رادیکال ‌های آزاد را از بین می ‌برد و از آسیب ‌های سلولی جلوگیری می‌ کند. وجود مس در بدن در جلوگیری از بسیاری اختلالات مانند کم‌ خونی نقش اساسی دارد.

سرولوپلاسمین پروتئینی است که در منطقه الکتروفورزی آلفا۲-گلوبولین وجود دارد. این پروتین حامل اصلی مس است و قسمت اعظم مس سرم در ترکیب با این پروتئین است. مس به صورت آزاد وجود ندارد و اگر رها شود به علت ایجاد حالت سمی مشکل ایجاد می شود. سرولوپلاسمین در کبد سنتز می شود واز ترکیب یک مولکول مقدماتی به نام آپوسرولوپلاسمین با مس ایجاد می شود و وارد جریان خون می شود.

این پروتئین علاوه بر حمل و نقل مس خاصیت آنزیمی هم دارد و می تواند Fe+2 را به Fe+3 اکسیده کند، نام دیگر آن فرواکسیداز است. سرولوپلاسمین در حقیقت انبار مس غیرسمی است.مس با یک پیوند قوی با این پروتئین ترکیب شده است. در مقابل این مس غیرسمی، نوعی مس نیز داریم که پیوند ضعیفی با پروتئین های آلبومین و هیستیدین دارد و می تواند جدا شود و در بافت های مختلف رسوب کند و ایجاد خطر کند.

این مس ، همان مس سمی است (10-5%). مس بعد از جذب در روده به آلبومین و هیستیدین متصل می شود. این فرم از مس، یک فرم انتقالی است و برای انتقال از روده به کبد است. این مس در کبد به سرولوپلاسمین تبدیل می شود (مقادیر اضافی آن از صفرا دفع می شود). این میزان حدود 95% است.

چالش پیش‌ روی پزشکان این است که بیماری کبدی در بیماری ویلسون دارای ویژگی‌ های غیر اختصاصی است و تست‌ های خون استاندارد کبد ممکن است طبیعی باشند، حتی با اسکار پیشرفته کبدی یا سیروز نیز نمی توان این بیماری را به صورت کامل تشخیص داد. تشخیص زودرس باعث درمان زودرس می‌ شود، با این وجود، سایر علل بیماری مزمن کبدی ممکن است نتایج مثبت کاذب ایجاد کنند و بسته به مقادیر cut-off مورد استفاده برای آزمایش، ممکن است آزمایش ‌های غیرضروری بیشتری مورد نیاز باشد. در مقابل، نتایج منفی کاذب ممکن است هنگام استفاده از یک استراتژی تک آزمونی برای تشخیص ایجاد شوند که احتمالا منجر به تاخیر در درمان خواهند شد.

در آزمایش سرولوپلاسمین چه چیزی بررسی می شود؟

آزمایش سرولوپلاسمین میزان سرولوپلاسمین موجود در خون را اندازه گیری می کند. سرولوپلاسمین یک آنزیم حاوی مس است که در متابولیسم آهن بدن نقش دارد. مس یک ماده معدنی اساسی است که در تنظیم متابولیسم آهن ، تشکیل بافت همبند ، تولید انرژی درون سلول ها و عملکرد سیستم عصبی نقش دارد. این ماده از طریق مواد غذایی و مایعات توسط روده جذب می شود و سپس به کبد منتقل می شود ، جایی که در آن ذخیره شده یا برای تولید انواع آنزیم استفاده می شود.

کبد برای تولید سرولوپلاسمین مس را به یک پروتئین متصل می کند و سپس آن را به جریان خون آزاد می کند. حدود 95٪ از مس موجود در خون به سرولوپلاسمین وصل می شود. به همین دلیل ، آزمایش سرولوپلاسمین به همراه یک یا چند آزمایش دیگر مس برای کمک به تشخیص بیماری ویلسون ، یک اختلال ارثی که می تواند منجر به ذخیره بیش از حد مس در چشم ها ، کبد ، مغز و سایر ارگان ها شود ، قابل استفاده است.

آزمایش سرولوپلاسمین در درجه اول ، همراه با آزمایشات خون و یا آزمایش مس ادرار ، برای کمک به تشخیص بیماری ویلسون ، که یک اختلال ارثی نادر مرتبط با ذخیره بیش از حد مس در چشم ، کبد ، مغز و سایر ارگان ها بوده و با کاهش سطح سرولوپلاسمین در خون همراه است، انجام می شود. به ندرت ، آزمایش سرولوپلاسمین ممکن است با آزمایش مس درخواست داده شود تا به شما در تشخیص متابولیسم غیر طبیعی مس ، کمبودهای مس یا اختلال نادر ارثی سندرم موهای وزوز و فر شده (Menkes kinky hair syndrome) کمک کند.

آزمایش سرولوپلاسمین چه زمانی درخواست داده می شود؟

آزمایش سرولوپلاسمین ممکن است به تنهایی یا همراه با آزمایش خون و آزمایش ادرار 24 ساعته انجام شود ، هنگامی که علائم و نشانه هایی داشته باشید که پزشک معالج مشکوک به وجود بیماری ویلسون است، مانند:

• کم خونی
• حالت تهوع ، درد شکم
• زردی
• خستگی
• تغییرات رفتاری
• لرز
• مشکلات مربوط به راه رفتن
• انقباضات مداوم عضلانی غیر ارادی که باعث حرکات تکراری یا پیچ خوردگی می شوند (دیستونی)
  اسهال و استفراغ
• مشکل در بلع یا صحبت کردن
• حلقه های قهوه ای تیره در اطراف عنبیه چشم (حلقه های کایزر-فلیشر)

به ندرت ممکن است سرولوپلاسمین نیز به همراه آزمایشات مس سفارش داده شود که پزشک معالج بهداشت و درمان مشکوک به کمبود مس باشد. علائم کمبود مس شامل پوست کم رنگ ، پوکی استخوان ، خستگی و سوزن سوزن شدن دست و پا است. نوزادان ممکن است در صورت داشتن علائم سندرم موی وزوز و فر شده مورد آزمایش قرار گیرند ، که شامل موهای شکننده ، پراکنده یا درهم و برهم ، مشکلات تغذیه ، عدم رشد ، تشنج ، تاخیر در رشد یا کمبود عضله است. سرلوپلاسمین ممکن است به طور دوره ای برای نظارت بر کمبود یا افزایش مس و به صورت دوره ای برای ارزیابی اثربخشی درمان سفارش داده شود.

مقادیر طبیعی:

نوزادان : 3 – 25 mg/dl

یک ماهگی تا یک سالگی : 14 – 39 mg/dl

یک تا سه سالگی : 26 – 49 mg/dl

چهار تا شش سالگی : 24 – 49 mg/dl

هفت تا نه سالگی : 21 – 44 mg/dl

ده تا سیزده سالگی : 19 – 44 mg/dl

چهارده تا هجده سالگی : 18 – 410 mg/dl

نوزده سال و بالاتر : 18 – 45 mg/dl

در آزمایش سرولوپلاسمین مقادیر کمتر از 14 mg/dl یا 140 mg/L ( به استثناء نوزادان ) مشکوک به بیماری ویلسون است. مقادیر این آزمایش به طور قابل ملاحظه ای از بیماری به بیمار دیگر متفاوت است و ممکن است در برخی از بیماران مبتلا به ویلسون در محدوده نرمال باشد.

نتیجه این تست چه چیزی را نشان می دهد؟

سطوح سرولوپلاسمین به طور مستقیم برای تشخیص یک بیماری خاص استفاده نمی شود و معمولاً همراه با تست های مس ارزیابی می شود.

نتایج آزمایش ممکن است شامل موارد زیر باشد:

مس اضافی در کبد غالباً به صورت غیر یکسان توزیع می شود و ممکن است در یک نمونه تشخیص داده نشود.

در بیماری ویلسون مشکل در کبد است. یعنی آن جا که مس باید از طریق صفرا دفع شود، مشکل وجود دارد. همچنین در ترکیب مس با آپوسرولوپلاسمین مشکل وجود دارد، بنابراین مقادیر آزمایش سرولوپلاسمین کاهش می یابد (اولین علامت). بعد از مدتی کبد مملو از مس می شود و در نتیجه آلبومین و هیستیدین جذب کبد نمی شوند در نتیجه میزان آنها نیز افزایش می یابد (فرم سمی زیاد می شود، سرولوپلاسمین کاهش می یابد،

آلبومین و هیستیدین افزایش می یابند). مس اضافی در اندام های مختلفی مثل چشم و کلیه و … وارد می شود. پس علامت دوم دفع ادراری مس است. این بیمار به تدریج هپاتیت می گیرد. تمام تست های کبدی دچار اشکال می شوند مثل افزایش بیلی روبین (جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد آزمایش های کبدی می توانید به مقاله انواع آزمایشات کبدی مراجعه فرمایید). به تدریج کلیه هم دچار مشکل می شود. در بیماری Menke مشکل در مخاط روده است یعنی مشکل در ترکیب مس با آلبومین و هیستیدین وجود دارد.

در نتیجه هیچ مقداری از مس وارد جریان خون نمی شود. پس به علت کاهش مس میزان آزمایش سرولوپلاسمین هم کاهش می یابد و این اولین علامت است. در اینجا دفع ادراری مس کاهش می یابد چون هیچ مسی وارد بدن نمی شود که از طریق کلیه دفع شود. این علامت تشخیصی است بین بیماری Menke و Wilson می باشد.

كاهش غلظت سرولوپلاسمین و مس خون و افزایش سطح مس ادرار ممكن است نشان دهنده بیماری ویلسون باشد. برخی از مبتلایان به بیماری ویلسون که دارای علائم عصبی هستند ، سرولوپلاسمین نرمال نیز خواهند داشت ، همانطور که بسیاری از افراد با علائم آسیب کبدی ، به ویژه اگر به شدت حاد باشند، این چنین هستند. اگر غلظت سرولوپلاسمین و ادرار و یا مس خون پایین باشد، فرد آزمایش شده ممکن است نقص مس داشته باشد.

هر چیزی که در تأمین مس یا توانایی بدن در متابولیسم مس دخالت داشته باشد ، می تواند در غلظت سرولوپلاسمین و مس خون تأثیر بگذارد.

سطح سرولوپلاسمین بالاتر از حد طبیعی می تواند نشانه عفونت جدی ، بیماری قلبی ، آرتریت روماتوئید ، لوسمی یا لنفوم هوچکین باشد.

اگر بر اساس نتایج آزمایش خون ، ادرار و تصویربرداری به شدت به ابتلا به بیماری ویلسون مشکوک باشید، ممکن است بیوپسی کبد برای ارزیابی میزان مس در کبد شما و میزان آسیب کبدی انجام شود.

افزایش سطح: بارداری، تیروتوکسیکوز، سرطان، شرایط التهابی حاد (عفونت، آرتریت روماتوئید)، سیروز صفراوی، مسمومیت با مس

به طور کلی مقادیر پایین آزمایش سرولوپلاسمین در موارد زیر دیده می شود: بیماری ویلسون، نوزادان طبیعی تا 6 ماهگی، سندرم نفروتیک، اسپرو، کواشیورکور، روزه داری، سندرم منکز (موی تابدار). عوامل مداخله گر در این آزمایش می تواند مصرف دارو باشد. همچنین مقدار این آزمایش در طی بارداری نیز افزایش می یابد.

استروژن ها، داروهای ضد بارداری خوراکی ، تام اکسی فن، متادون، فنی توئین و کاربامازپین نیز می تواند سطح این آزمایش را افزایش دهد. همچنین آسپارژیناز جزو موارد کاهش دهنده سروپلاسمین می باشد.

سطح آزمایش سرولوپلاسمین تحت تأثیر عفونت ( سرولوپلاسمین یک واکنش دهنده فاز حاد تأخیری است) و عملکرد کبد می باشد. قرص های جلوگیری از بارداری و حاملگی سبب افزایش سطح سرولوپلاسمین می گردد. سطح سرولوپلاسمین در بیماران ویلسون همیشه پایین نمی باشد.

اگر شما نیز تمایل دارید آزمایش سرولوپلاسمین را در منزل خود و بدون مراجعه حضوری و در معرض آلودگی قرار گرفتن انجام دهید، می توانید به سایت آنی آزما مراجعه کرده و پس از پر کردن فرم پذیرش، نسبت به انجام آزمایش در منزل و تست کرونا درمنزل با رعایت کلیه پروتکل های بهداشتی اقدام خواهد شد.