آزمایشاتی که برای تشخیص سنگ کلیه انجام می شوند

یکی از عارضه های کلیوی که ممکن است برای هر فرد رخ بدهد، سنگ کلیه است. مهمترین عامل که در بروز این بیماری نقش دارد، آشامیدن آب های سنگین است. آمار نشان داده است در مناطقی از کشور که املاح آب بسیار بالا است، احتمال ابتلا به سنگ کلیوی بیشتر است. ممکن است شما در دفع ادرار از بدن دچار مشکلاتی از قبیل سوزش، درد و… باشید. در این صورتی زمانی که به متخصص مراجعه می کنید از شما می خواهد در اولین فرصت، حتما آزمایشات تشخیص سنگ کلیه را انجام دهید. به خاطر داشته باشید که اگر سنگ در مراحل اولیه که خیلی کوچک است دفع شود، درد و مشکلات آن کمتر خواهد بود. لذا در انجام آزمایشات سهل انگاری نکرده و سریعا برای این منظور اقدام نمایید.

آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی برای بررسی احتمال وجود سنگ های کلیوی و سنگ های مجاری ادراری کاربرد دارد.

تمامی ارگان ها و اندام های بدن باید همیشه در سلامتی کامل باشند تا عملکرد طبیعی آن ها را شاهد باشیم. کوچکترین اختلال در هر کدام، عواقب بسیار سنگینی را به دنبال خواهد داشت که می تواند تمامی قسمت های بدن را متاثر کند

یکی از اختلالات کلیه سنگ های کلیوی می باشد. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله چگونه از کیفیت عملکرد کلیه ها مطمئن شویم؟ مراجعه فرمایید)

سنگ های کلیوی با توجه به ترکیبات شیمیایی آن ها تعیین و طبقه بندی می شوند و انواع مختلفی از سنگ های کلیه وجود دارد. ترکیب شیمیایی سنگ های کلیه تا حد زیادی تحت تاثیر رژیم غذایی، عادات سبک زندگی و عوامل ارثی قرار دارد.

علت درخواست آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی و تعیین نوع سنگ موارد زیر می باشد:

• کشف علت این بیماری

• اصلاح رژیم غذایی

• جهت تعیین روش درمانی مناسب

آزمایشات

آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی در افراد که درد پهلو (کولیک کلیوی)، تهوع، استفراع و حتی تب دارند، درخواست می شود اگر چه سنگ های کلیوی گاهی بدون علائم می باشد. برای تشخیص بیماری، بررسی استاندارد و قابل قبول، گرفتن شرح حال و امتحان بالینی بیمار الزامی باشد. تشخیص کلینیکی به گرفتن عکس امکان پذیر می باشد. چنان چه سونوگرافی و آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی در دسترس باشد، باید به عنوان اولین قدم تشخیصی مورد استفاده قرار گیرد. اگر درد تسکین یابد، ارزیابی ها و آزمایشات نباید به تاخیر افتد. آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی شامل دو دسته آزمایشات خون و ادرار می باشد.

تست ادرار آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی:

انجام تست ادرار آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی جهت شناسایی علت و نحوه رشد سنگ کلیه کاربرد دارد. اطلاعات حاصل از انجام تست های ادراری به پزشک کمک می‌کند دستورات لازم را به شما جهت پیشگیری از سنگ‌های بعدی بدهد. از بین افراد به سنگ های کلیوی مبتلا می شوند حداقل ۳۱ درصد در ده سال بعدی زندگیشان هم دچار این بیماری می‌ شوند.

تست های ادراری علاوه بر تشخیص سنگ های کلیوی، عفونت مجاری ادراری را گزارش می کنند. عفونت مجاری ادراری عاملی است که در کنار سنگ های کلیوی وضعیت خطرناکی را به وجود می آورد.

آزمایش ادرار یا U/A یکی از تست های مرسوم در آزمایشگاه تشخیص طب می باشد. این آزمایش در حین سادگی اطلاعات بسیار مهمی را جهت تشخیص سنگ های کلیوی ، عفونت های مجاری ادراری، دفع آلبومین و غیره در اختیار ما می گذارد. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله آزمایش ادرار چه چیزهایی را مشخص می کند؟ مراجعه فرمایید)

انجام تست ادرار برای آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی جهت بررسی پارامتر های خاصی صورت می گیرد. آزمایش ادرار شامل دو مرحله ماکروسکوپی و میکروسکوپی می باشد.

پارامترهای مورد بررسی در آزمایش ادرار شامل موارد زیر می باشد:

خاصیت ماکروسکوپی PH برای آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی:

خاصیت اسیدی و بازی بودن ادرار در تشکیل سنگ های ادراری بسیار حایز اهمیت می باشد. برخی سنگ ها در ادرار اسیدی و برخی در ادرار بازی تشکیل می شود در واقع PH ادراری به پزشک در شناسایی نوع سنگ های کلیوی کمک می کند. بنابراین PH ادراری در آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی بسیار کاربردی می باشد. روش انجام تست PH در آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی به این صورت است که در نمونه ادرار بیمار یک نوار مخصوص ادرار وارد می شود و پس از چند لحظه تغییرات رنگ نشانگر درجه PH ادرار می باشد.

ادرار در حالت نرمال داری خاصیت اسیدی (ph=5_6 می باشد. تغییرات اسیدی یا بازی نشانگر مشکل می باشد.

بررسی میکروسکوپی ادرار برای انجام آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی:

پس از بررسی ماکروسکوپی PH اجزای سنگین در دستگاه سانتروفوژ رسوب داده می شود و مایع رویی دور ریخته می شود و از مواد سنگین تر لوله حاوی ادرار با یک قطره ادرار نمونه نازک جهت بررسی در زیر میکروسکوپ تهیه می شود. در زیر میکروسکوپ می توان انواع سنگ هایی کلیوی مشاهده کرد. سنگ های کلیوی هر کدام دارای شکل خاص می باشد. برای مثال کریستال‌های اسید اوریک در افراد دارای سنگ اسید اوریک یافت می‌شوند. کریستال‌های کلسیم اگزالات، نشان دهنده سنگ کلسیم اگزالات هستند.تجزیه ادرار توسط میکروسکوپ می‌تواند به پزشک کمک کند نشانه‌ های عفونت یا خون را پیدا کند.

انجام تست ادرار ۲۴ ساعته جهت آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی:

هدف از جمع آوري نمونه ادرار 24 ساعته اندازه گيري و ارزيابي ميزان دفع مواد مختلف ( مثل پروتئين، كراتينين، كلسيم و ….) در ادرار طي 24 ساعت شبانه روز مي باشد. این نوع نمونه گیری در منزل شانس شناسایی سنگ های کلیوی را بسیار افزایش می دهد. انجام تست های ادرار U/A به صورت رندوم انجام می شود و ممکن است در ادرار سنگ یافت نشود ولی در ادرار ۲۴ ساعته نمونه یک روز کامل در ظرف مخصوص جمع آوری می شود‌. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله آزمایش ادرار ۲۴ ساعته را چگونه تهیه کنیم؟ مراجعه فرمایید)

برای انجام تست ادراری۲۴ ساعته جهت آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی معمولا توصیه می شود دو نمونه تست در دو روز متوالی انجام شود. از این نمونه ادرار می توان تشخیص داد که بیمار قبلا دچار سنگ کلیه بوده یا خیر و اینکه سنگ چگونه شکل گرفته است. این آزمایش میزان کلسیم، اسید اوریک و اگزالات که در برخی سنگ ‌ها یافت می ‌شوند را نشان می‌ دهد.

هم‌ چنین میزان سیترات (فرمی از اوریک اسید) و منیزیم معدنی که هر دو از ایجاد سنگ پیشگیری می‌ کنند اندازه گیری می ‌شود. این آزمایش سطح سدیم را اندازه گرفته چرا که سدیم بالا موجب بالا رفتن سطح کلسیم ادرار شده و خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌ دهد.

سنگ کلیه از مواد معدنی و مواد دیگری تشکیل شده که در آزمایشات ادرار قابل تشخیص هستند. انواع سنگ کلیه شامل موارد زیر می باشد:

سنگ های کلسیم

سنگ های کلسیم رایج ترین نوع سنگ در آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی است و به دلیل وجود مقادیر بالای اکسید کلسیم در بدن می باشد. تقریباً 80٪ از سنگ های کلیه به عنوان سنگ های کلسیمی طبقه بندی می شوند. اگزات ماده ای است که در بسیاری از مواد غذایی یافت می شود. اگر فرد رژیم غذایی داشته باشد که این مواد غذایی به مقدار زیاد در آنها وجود داشته باشد، به احتمال زیاد سنگ های کلسیمی در کلیه و مجاری ادراری او ایجاد خواهد شد.

این مواد غذایی عبارتند از: شکلات ، آجیل ، میوه ها ، سبزیجات و ویتامین D. اما مقدار کلسیم در رژیم غذایی معمولاً به حدی نیست که باعث ایجاد سنگ های کلیه شود اما میزان دفع کلسیم از طریق ادرار می تواند به عنوان عاملی مهم در تشکیل سنگ های کلسیم به شمار بیاید.

سنگ های اسید اوریک

این نوع سنگ کلیه فقط 5٪ از گزارش آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی را شامل می شود. اسید اوریک یک محصول اضافی است که ناشی از عملکرد طبیعی بدن است. اما وقتی این ماده در ادرار بیش از حد وجود داشته باشد می تواند باعث ایجاد سنگ اسید اوریک شود. افرادی که رژیم غذایی با پروتئین بالا می خورند ممکن است در معرض خطر ایجاد سنگ های اسید اوریکی قرار بگیرند.

سنگ های استروویت

سنگ های استروویت (که به آن سنگ های کلیه خاویاری نیز گفته می شود) تقریباً 10٪ کل گزارش های آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی را تشکیل می دهد. این سنگ ها معمولاً با عفونت ادراری همراه هستند ، که محیط ادراری را تغییر می دهد تا رشد سریع سنگ را فراهم کند. در نتیجه ، سنگ شکل گرفته می تواند از نظر اندازه بسیار بزرگ شود. در صورت عدم درمان این سنگ ها می توانند باعث عفونت مزمن شوند ، کلیه را از بین ببرند و منجر به مرگ شوند.

سنگ های سیستئین

این سنگ ها بسیار نادر هستند (حدود 1٪) و جزو سنگ های کلیه هستند که از ماده شیمیایی به نام سیستئین ساخته شده است. سنگ های سیستئین از اختلال ژنتیکی به نام سیستئینوریا یا دفع سیستئین از ادرار ناشی می شوند. این حالت زمانی اتفاق می افتد که کلیه ها نمی توانند سیستئین را از طریق کلیه بازجذب نمایند. هنگامی که مقادیر سیستئین اضافی در ادرار تشخیص داده می شود ، باعث شکل گیری این سنگ ها می شود. سنگ های سیستئین نیز به رشد سریع و عود مجدد تمایل دارند و حتی در صورت عدم درمان سریع ممکن است منجر به نارسایی کلیه شوند.

سنگ های کلیه هم از نظر نوع و هم از نظر اندازه می توانند متفاوت باشند اما در حالت کلی این سنگ ها بسیار دردناک هستند. با اتخاذ یک رژیم غذایی مناسب و عادات سالم تر شیوه زندگی، بیشتر انواع سنگ کلیه به راحتی قابل پیشگیری است. مصرف کافی مایعات (به خصوص آب) ، به صورت روزانه نیز یک اقدام پیشگیرانه بسیار مهم است که می تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک کند.

انجام تست خون جهت آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی:

علاوه بر انجام تست های ادراری جهت انجام آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی درخواست آزمایشات خون می شود. آزمایش خون به تشخیص علت تشکیل سنگ های کلیوی و خطرات احتمالی ناشی از آن کمک می کند‌. تست های خون لازم برای انجام آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی شامل موارد زیر می باشد:

آزمایش شمارش کامل سلول های خون CBC

آزمایش CBC یا شمارش کامل سلول های خونی، یکی از آزمایش های بسیار رایج و کاربردی در آزمایشگاه های بالینی می باشد که برای ارزیابی و شمارش سلول های گردشی خون استفاده می شود. این سلول ها شامل گلبول های سفید یا WBC، گلبول های قرمز یا RBC و پلاکت ها می باشد.

جواب های غیر نرمال در هر یک از جواب های آزمایش CBC می تواند بیانگر یک یا چند بیماری مختلف باشد که بسته به علائم بالینی بیمار و همچنین با استفاده از سایر تست های تکمیلی، تشخیص قطعی بیماری توسط پزشک انجام می شود و درمان فرد آغاز می گردد. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله آزمایش CBC مراجعه شود)

انجام آزمایش CBC در کنار آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی جهت شناسایی عفونت درخواست می شود همچنین این آزمایش جهت افتراق درد های ناشی از آپاندیس با درد سنگ کلیه کاربرد دارد.

آزمایش اوریک اسید:

یکی دیگر از آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی، آزمایش اوریک اسید می باشد. اسید اوریک ترکیبی نیتروژنی می باشد که حاصل تجزیه نهایی کاتابولیسم پورین (یکی از اجزاء سازنده DNA) می باشد. 25 درصد اسید اوریک از طریق روده و 75 درصد آن از طریق کلیه ها دفع می شوند. سطوح بالای اسید اوریک (هایپراوریسمی) می تواند نشان دهنده ی نقرس باشد که سطح بالای اسید اوریک به معنای داشتن نقرس، نوعی آرتروز است که موجب سنگ اسید اوریک می‌ شود.

آزمایش کلسیم:

کلسیم سرم برای انجام تعداد زیادی از مسیرهای متابولیکی ضروری می باشد. علاوه بر این برای انقباض های عضلانی، فعالیت طبیعی قلب، انعقاد خون و انتقال جریان عصبی حایز اهمیت می باشد. معمولا جهت بررسی عملکرد پاراتیروئید و متابولیسم کلسیم، مقدار کلسیم کلی خون اندازه گیری می شود. سطح سرمی کلسیم نیز برای بررسی وضعیت بیماران مبتلا به نارسایی کلیه، پیوند کلیه و هایپرپاراتیروئیدی مورد استفاده قرار می گیرد. سطح بالای کلسیم خون به معنای بیش از حد فعال بودن غدد پاراتیروئید است. این وضعیت را پاراتیروئید شدید می‌گویند که باعث تشکیل سنگ‌ های ریز کلسیمی در کلیه می‌ شود.

آزمایش کراتینین:

کراتینین یک ماده زائد تولید شده توسط عضلات است که از تجزیه ترکیباتی به نام کراتین حاصل می‌شود. کراتینین موجود در تمام بدن توسط کلیه‌ها پاکسازی شده و از طریق کلیه‌ها و ادرار از بدن دفع می‌شود. اندازه گیری کراتینین خون و ادرار به منظور بررسی عملکرد کلیه ها انجام می شود. از آن جایی که در بیماری سنگ های کلیه، این ارگان دچار آسیب می شود، یکی از آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی به شمار می رود.

آزمایش الکترولیت های بدن:

آزمایش الکترولیت، نمک‌های مهم و مواد معدنی بدن مثل پتاسیم و سدیم را اندازه گیریی می کند که در نتیجه سنگ کلیه میزان این مواد تغییر می یابد.

روش تهیه نمونه برای انجام آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی

برای انجام آزمایشات تشخیص سنگ های کلیوی معمولا به بیمار توصیه می شود در مرحله ای که در حال دفع سنگ است در داخل ظرف های توری ادرارکند تا بتواند سنگ را بگیرد و به آزمایشگاه جهت بررسی سنگ بدهد. تعیین نوع سنگ به پزشک کمک میکند تا جهت پیشگیری از ساخته شدن سنگ های بعدی درمان دارویی مناسب تجویز نموده و روش های تغذیه ای متناسب با نوع سنگ را به بیمار آموزش دهد.