چرا شمارش سلول های خونی اهمیت دارد؟

شمارش سلول های خون (CBC)، یا complete blood count، یک آزمایش رایج است که می تواند به شناسایی بسیاری از بیماری ها و عوامل متعدد آنها کمک کند. آزمایش خون چکاپ، برای نظارت بر بهبودی فرد در موارد مختلف، از جمله درمان جراحات، جراحی یا سایر شرایط سلامتی مفید است.

CBC چیست؟

آزمایش CBC، یک روش رایج است که اجزای مختلف خون و سلول های خونی را اندازه گیری می کند. پزشکان توسط این آزمایش می توانند سطوح مختلف سلول‌های خونی را اندازه‌گیری کرده و آن‌ها را با سطوح مورد انتظار برای یک فرد، در سن یا جنسیت مختلف، مقایسه نمایند. هر گونه تفاوت از استانداردهای سلول های خونی می تواند نشان دهنده یک وضعیت یا مشکل در فرد باشد.

آزمایش CBC یا شمارش سلول های خونی ممکن است بخشی از یک معاینه معمولی باشد، یا زمانی تجویز گردد که فرد، علائم بیماری زمینه‌ای را نشان می‌دهد. همچنین این نوع آزمایش چکاپ خون می تواند به نظارت بر درمان بیماری ها یا بررسی یک مشکل جدی در سلامتی فرد کمک کند.

آزمایش CBC، معیاری از سلامت کلی فرد را ارائه می دهد و می تواند چندین بیماری خونی شایع، از جمله کم خونی را نیز آشکار سازد.

بیشتر بخوانید: هشدار برای بیماران قلبی؛ کرونا در کمین است!

آزمایش شمارش سلول های خونی، دقیقاً چه چیزی را اندازه گیری می کند؟

آزمایش CBC ، سه جزء اصلی در خون را اندازه گیری می کنند: گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها.

1-سلول های قرمز خون:

برای گلبول های قرمز، آزمایش CBC می تواند موارد زیر را اندازه گیری کند:

• تعداد گلبول های قرمز خون
• نسبت گلبول های قرمز به سلول های دیگر یا هماتوکریت
• هموگلوبین
• ویژگی های فیزیکی گلبول های قرمز، مانند حجم آنها
• تعداد گلبول های قرمز فعال، موجود در گردش خون

گلبول های قرمز حاوی هموگلوبین هستند که اکسیژن را در سراسر بدن حمل می کند. این گلبول ها معمولاً صاف و گرد بوده و یک شیب به سمت هسته مرکزی خود دارند. بدن، گلبول های قرمز خون را قبل از اینکه آنها را در جریان خون آزاد کند، در مغز استخوان تولید می کند.

عمر گلبول های قرمز حدود 120 روز است و مغز استخوان باید به تولید گلبول های قرمز کافی ادامه دهد تا جایگزین گلبول هایی شود که می میرند یا در اثر خونریزی از بین می روند. برخی شرایط می توانند بر تولید گلبول های قرمز تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، پایین بودن تعداد گلبول های قرمز خون می تواند نشان دهنده کم خونی باشد.

2-گلبول های سفید خون:

آزمایش CBC، تعداد گلبول های سفید و البته تعداد هر نوع از گلبول سفید را اندازه گیری می کند.

گلبول های سفید، بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند و با عفونت ها مبارزه می کنند. بدن، این سلول ها را در مغز استخوان تولید می کند. 80 تا 90 درصد آنها را تا زمانی که سیستم ایمنی به آنها نیاز داشته باشد، در مغز استخوان ذخیره می سازد. تعداد کمی از گلبول های سفید خون به طور معمول در خون جریان دارند. داشتن تعداد گلبول های سفید خون بالا می تواند نشان دهنده عفونت یا شرایط التهابی در بدن باشد.

چندین نوع گلبول سفید وجود دارد. افزایش در هر نوع آنها می تواند معنای متفاوتی داشته باشد. به عنوان مثال، افزایش نوتروفیل ها می تواند نشان دهنده عفونت باکتریایی باشد؛ در حالی که افزایش ائوزینوفیل ممکن است نشانه آلرژی باشد.

3-پلاکت ها:

آزمایش CBC همچنین موارد زیر را در مورد سلول های خونی پلاکت ها اندازه گیری می کند:

• شمارش پلاکت
• متوسط حجم پلاکت
• عرض متوسط پلاکت

پلاکت ها یا ترومبوسیت ها، سلول های خونی کوچکی هستند که برای جلوگیری از خونریزی بیش از حد، لخته های خونی را تشکیل می دهند. طول عمر پلاکت ها، کوتاه و تقریباً 10 روز است. بدن معمولاً زمانی که نیاز به ترمیم آسیب دارد، پلاکت تولید می کند.

برخی شرایط می توانند باعث افزایش یا کاهش تعداد پلاکت ها شوند. به عنوان مثال، یک بیماری خود ایمنی یا یک عفونت می تواند باعث کاهش تعداد پلاکت شود. داشتن تعداد پلاکت بالا، خطر لخته شدن خون را افزایش می دهد. گاهی اوقات، بدن به طور موقت، سطوح پلاکت را افزایش می دهد؛ مانند بعد از جراحی یا آسیب. برخی از بیماری ها مانند سرطان نیز باعث افزایش طولانی مدت پلاکت ها می شوند.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره آزمایش ویتامین 12 B

نتایج آزمایش شمارش سلول های خونی به چه معناست؟

نتایج CBC می تواند معانی مختلفی داشته باشد.

شمارش گلبول های قرمز

اگر گلبول های قرمز خون، تعداد بالایی داشته باشند، به عنوان پلی سیتمی یا polycythemia شناخته می شود. برخی از دلایل افزایش تعداد گلبول های قرمز خون عبارتند از:

• قرار گرفتن در معرض مونوکسید کربن
• سیگار کشیدن
• بیماری مزمن ریه
• مصرف مشروبات الکلی
• عارضه های قلبی
• بیماری کلیوی
• بیماری کبد
• polycythemia vera که یک بیماری نادر است

برخی از دلایل کاهش تعداد گلبول های قرمز خون عبارتند از:

• کم خونی
• خون ریزی
• بیماری التهابی روده
• استفاده از داروهای خاص
• اختلالات مغز استخوان
• بیماری مزمن کلیوی
• کمبود آهن، ویتامین 12B یا فولات

شمارش هموگلوبین رتیکولوسیت یا  Reticulocyte hemoglobin

رتیکولوسیت ها، گلبول های قرمز جوان هستند. میزان هموگلوبین در این گلبول های قرمز می تواند به تعیین وضعیت آهن بدن کمک کند. شمارش این نوع سلول های خونی می تواند به شناسایی کمبود آهن کمک کند.

شمارش گلبول های سفید

تعداد بالای گلبول های سفید در خون ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• عفونت
• التهاب
• استفاده از دارو
• یک وضعیت ایمنی در فرد
• صدمه یا آسیب
• سرطان
• بارداری
• سیگار کشیدن
• واکنش های آلرژیک

تعداد کم گلبول های سفید خون یا لکوپنی (leukopenia) ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• اختلالات مغز استخوان
• شرایط خود ایمنی
• عفونت شدید، مانند سپسیس
• لنفوم؛ که نوعی سرطان است
• کمبودهای مواد غذایی
• شرایطی که سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار می دهند، مانند HIV یا ایدز

شمارش گرانولوسیت های نابالغ یا Immature granulocytes:

گرانولوسیت های نابالغ (IG)، گلبول های سفید رشد نیافته هستند. این سلول ها معمولاً فقط در مغز استخوان وجود دارند. اگر IG در خون وجود داشته باشد، ممکن است نشان دهنده عفونت یا نوعی سرطان خون باشد. در نتیجه، فرد نیاز به بررسی و آزمایشات بیشتری دارد.

شمارش پلاکت های خون:

آزمایش شمارش سلول های خونی نشان می دهد که تعداد پلاکت‌های خون بالا ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• بهبودی پس از آسیب یا جراحی
• کمبود ویتامین 12B
• سرطان
• کم خونی
• شرایط التهابی
• عفونت ها
• کم خونی

برخی از دلایل کاهش تعداد پلاکت عبارتند از:

• مصرف داروهای خاص
• سرطان
• کم خونی
• ویروس ها
• عفونت ها
• شیمی درمانی
• خونریزی مزمن
• شرایط خود ایمنی

آزمایش‌های خونی که شامل شمارش پلاکت‌ها می‌شود می‌تواند به تعیین اینکه آیا فرد نیاز به تزریق پلاکت دارد یا خیر، کمک ‌کند. شمارش پلاکت ها همچنین می تواند به نظارت بر چگونگی بهبود مغز استخوان، پس از پیوند مغز استخوان، کمک کند.

بیشتر بخوانید: ویزیت پزشک متخصص در منزل

بهترین زمان برای آزمایش شمارش سلول های خونی چه موقع است؟

آزمایش شمارش سلول های خونی می تواند اطلاعاتی در مورد طیف گسترده ای از علائم و سلامت کلی فرد ارائه دهند. پزشک ممکن است در طی معاینات معمولی یا در صورت وجود علائم و نشانه‌های یک مشکل زمینه‌ای، یکی از این آزمایش ها را تجویز کند.

افرادی که تحت درمان برای بیماری های مزمن هستند ممکن است به طور منظم برای تست CBC به پزشک مراجعه کنند. هر کسی که علائم مداومی از یک عارضه را تجربه می کند باید برای معاینه با پزشک تماس بگیرد.