چرا باید تست های انعقادی خون را انجام دهیم؟

خون، سیالی است که در تمام بدن گردش می کند تا از یک سو بتواند مواد غذایی را به اندام های بدن برساند و از سویی دیگر، مواد زائد را از اندام ها جمع نموده و آن ها را تصفیه کند. اکنون تصور کنید که در حین گردش خون در رگ ها، مشکلی بروز نماید که منجر به انعقاد و لخته شدن خون گردد. آیا می دانید در این صورت چه عواقبی برای شما رخ خواهد داد؟ آیا می دانید اگر سرعت گردش خون در بدن در اثر همین انعقاد تغییر کند، به چه بیماری های خطرناکی مبتلا خواهید شد؟ به همین دلیل است که لازم می شود گاها تست های انعقاد خون را انجام دهید. البته لزوم انجام این قبیل آزمایشات را متخصص تشخیص خواهد داد. برای مثال اگر سابقه ایست قلبی در اثر لختگی خون را داشته باشید، در بازه های زمانی منظم این آزمایش انجام گیرد. در این مقاله می توانید اطلاعات کامل تری در مورد تست انعقاد خون به دست بیاورید.

تست های انعقادی خون به منظور بررسی مسیر های انعقادی و لخته شدن خون انجام می شود. مسیر انعقادی داخلی و خارجی از 30 تا پروتئین (بنام فاکتورهای انعقادی) تشکیل شده است. تقریباً قسمت اعظم این پروتئین ها در کبد ساخته می شود بجز فاکتور VIII که در سلولهای اندوتلیال رگ و کمی هم در پلاکت ساخته می شود.فاکتورهای انعقادیX,IX,VII,II و پروتئین S,C وابسته به ویتامین K هستند.

مهمترین عوامل (فاکتورهای) انعقاد خون،۱۳ فاکتور هستند که تعامل میان آنها منجر به انقعاد می شود.

این فاکتورها عبارتند از:

• فاکتور 1 (I):فیبرینوژن

• فاکتور2 (II): پروترومبین

• فاکتور3(III):ترومبوپلاستین بافتی

• فاکتور4(IV):یون های کلسیم

• فاکتور5و6 (V و VI):پرواکسلرین یا فاکتور ناپایدار

• فاکتور7(VII ):پروکُنورتین یا فاکتور پایدار

• فاکتور8(VIII):گلوبولین ضد هموفیلی

• فاکتور9(XI):جزء ترومبوپلاستین پلاسما [ (PTC )Plasma thromboplastin component]

• فاکتور10(X):فاکتور استوارت- پاور

• فاکتور11(XI):فاکتور پیشتاز ترومبولاستین پلاسما [ plasma thromboplastin antecedent(PTA) ]

• فاکتور12 (XII ):فاکتور تماسی یا فاکتور شیشه یا فاکتور هاگمن

• فاکتور13(XIII):فاکتور تثبیت کننده فیبرین، یا فاکتور لاکی- لورند یا فیبریناز

مکانیسم‌ های لخته شدن با ایجاد آسیب در جدار رگ یا بافت های اطراف، یا تماس خون با سلول های آندوتلیال آسیب دیده و کلاژن آغاز می‌ شوند. در هر مورد این عوامل منجر به تشکیل فعال کننده پروترومبین می‌ شوند که این امر موجب تبدیل پروترومبین به ترومبین و مراحل بعدی انعقاد می‌ گردد.

هدف از انجام تست های انعقادی خون چیست؟

بیماری های مختلفی می تواند منجربه مشکلات انعقادی گردد از جمله:

• اختلالات التهابی

• بیماری های کبد

• هموفیلی

• زمانی که پزشک به هردلیلی به اختلالات لخته شدن خون، مشکوک شود توصیه به گرفتن تست انعقاد خون می کند.

• علاوه بر موارد گفته شده داروهایی نیز در تداخل هستند و افرادی که مشکل انعقاد خون دارند، نباید یک سری از دارو هارا مصرف کنند، بنابراین باید تست انعقاد انجام شود.

• قبل از انجام جراحی نیز معمولا این تست انجام می شود تا خونریزی و انعقاد در حین و پس از جراحی اتفاق نیافتند.

بررسی مسیر های داخلی وخارجی در تست های انعقادی خون:

برای بهتر فهمیدن تست های انعقادی خون لازم است طریقه انعقاد خون را بدانیم. تقریبا تمام محققین که در زمینه انعقاد خون کار می‌کنند متفق‌القول‌اند که انعقاد خون در سه مرحله اساسی انجام می‌شود:

1. در پاسخ به پاره شدن رگ یا آسیب خود خون مجموعه پیچیده‌ای از واکنشهای شیمیایی پشت سرهم با دخالت بیش از یک دوجین فاکتورهای انعقادی خون در خون انجام می‌شود. نتیجه خالص ، تشکیل مجموعه‌ای از مواد فعال شده است که روی هم فعال کننده پروترومبین نامیده می‌شوند.

2. ماده فعال کننده پروترومبین ، تبدیل پروترومبین به ترومبین را کاتالیز می‌کند.

3. ترومبین به عنوان یک آنزیم عمل کرده و فیبرینوژن را به رشته‌های فیبرین تبدیل می‌کند که پلاکتها ، گویچه‌های سرخ و پلاسما را در بین خود به دام انداخته و لخته را تشکیل می‌دهند

انعقاد خون از طرق سه مسیر اتفاق می افتد که این مسیر ها در تست های انعقاد خون مورد بررسی قرار می گیرد. مسیر های انعقادی خون شامل موارد زیر می باشد:

مسیر داخلی انعقاد (Intrinstic pathway)

مسیر داخلی توسط تست های انعقادی خون PTT چک می شود. در اثر صدمات بافتی و صدمه به سلول های اندوتلیال عروقی،بافت کلا‍ن زیر این عروق در معرض دسترسی پلاکت ها و فاکتورهای انعقادی قرار می گیرد که موجب فعالیت انها می گردد. در این مسیر کمپلکسی از فاکتورهای XIII و IX در ارتباط با ca++ و فسفولیپید پلاکتی سرانجام باعث فعال شدن فاکتور x میگردد.

در این مسیر فاکتور XI خود توسط فاکتور Xia در حضور یون کلسیم به فاکتور Ixa تبدیل می شود. فاکتور XI خود توسط فاکتور XIIa برانگیخته می شود،فاکتورهای XI وXII به عنوان فاکتورهای تماسی معروفند.تست Aptt تست انتخابی برای ارزیابی این مسیر و فاکتورهای XII,XI,X,IX,V,VIII.II,I می باشد. PTT نرمال 45-40 ثانیه است یعنی این مسیر بطئی و آهسته است.

مسیر خارجی (Extrinsic pathway)

مسیر خارجی توسط تست های انعقادی خون PT بررسی می شود. در اثر صدمات بافتی ترومبوپلاستین بافتی وارد سیستم عروقی و در حضور یون کلسیم فاکتور VIII را فعال می کند که در نهایت این فاکتور موجب فعال شدن فاکتور X می گردد.تست انتخابی برای ارزیابی این مرحله و فاکتورهای I,II,V.VII.X تست PT می باشد.

مسیر مشترک(مسیر داخلی و خارجی) تبدیل فاکتور X به فاکتور Xa در یک مسیر مشترک قرار می گیرند.در این مسیر فاکتورXa به کمک کوفاکتور Xa در حضور یون ca++ ،PF3 باعث تبدیل پروترومبین به ترومبین،و ترومبین باعث تبدیل فیبرونو‍‍ژن به فیبرین و تشکیل لخته می شود که در این فاکتور XIII موجب استحکام لخته فیبرین می شود. طولانی بودن در تست های انعقادی خونPTوPTTبیانگر اختلال در مسیر مشترک می باشد.

انواع تست های انعقادی خون:

تست های انعقادی خون به منظور بررسی عملکرد صحیح مسیر خارجی و داخلی می باشد. همچنین برای بررسی وضعیت انعقاد و لخته شدن خون چندین آزمایش درخواست می شود که در ادامه به این آزمایشات می پردازیم:

CBC

یکی از عوامل مهم در انعقاد خون، پلاکت ها هستند. بنابراین آزمایش پلاکت یکی از تست های انعقادی خون محسوب می شود. پلاکت‌ها، اجزای کوچک مسطحی هستند که در خون وجود دارند و از بقیه سلو‌ل‌ های خونی بسیار کوچک ترند. این ساختارها حاوی آنزیم‌ هایی هستند که باعث انعقاد خون می ‌شوند و وظیفه اصلی آنها جلوگیری از خون ‌ریزی و خارج شدن گلبول‌ قرمز از داخل رگ است. علامت Plt در آزمایش خون نشان‌دهنده تعداد پلاکت‌ها در هر میلی‌لیتر مکعب خون است و عدد مربوط به آن معمولا بزرگ ترین عدد برگه آزمایش خون است.

غیر از کنترل انعقاد خون، از میزان پلاکت برای بررسی روند بهبود نارسایی مغز استخوان و بیماری‌های خونی هم استفاده می ‌شود. از عوامل کاهش پلاکت به بزرگ شدن طحال، خون‌ ریزی شدید و مصرف پلاکت، لوسمی یا سرطان خون، ترومبوسیتوپنی، انواع وراثتی کمبود پلاکت، انعقاد منتشر خون در داخل رگ‌ ها، شیمی‌ درمانی بعد از سرطان، عفونت و نارسایی مغز استخوان می توان اشاره کرد.

شمارش پلاکت یکی از پارامتر هایی می باشد که در آزمایش CBC مورد بررسی قرار می گیرد. آزمایش CBC یا شمارش کامل سلول های خونی، یکی از آزمایش های بسیار رایج و کاربردی در آزمایشگاه های بالینی می باشد که برای بررسی وضعیت کلی سلامتی شما و همچنین تشخیص رنج وسیعی از بیماری های مختلف مانند عفونت، آنمی و کم خونی و لوسمی ها، مورد استفاده قرار می گیرد و اطلاعات مهمی را در اختیار پزشک قرار می دهد. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله آزمایش CBC چیست و چه کاربردی دارد مراجعه فرمایید)

PT و INR

PT و INR جزء تست های انعقادی خون برای افرادی که وارفارین مصرف می کنند، محسوب می شود. برای اطمینان از اینکه میزان دوز تجویزی دارو درست عمل نموده یا خیر، و این که PT / INR در محدوده مناسبی قرار گرفته اند، تجویز می شوند. هنگامی که شما در حال مصرف وارفارین هستید یا زمانی که شما دچار خونریزی طولانی مدت غیر قابل توضیح و یا لخته های خونی نامناسب باشید، انجام تست PT برای شما از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

آزمایش PT یا زمان پروترومبین اغلب همراه با زمان ترومبوپلاستین نسبی (PTT) استفاده می شود که برای کمک به تشخیص علت خونریزی غیر قابل توضیح و یا لخته شدن خون نامناسب است. آزمایش PT ممکن است همراه با یک تست PTT به عنوان نقطه شروع برای بررسی خونریزی بیش از حد و یا اختلالات انعقادی استفاده شود. PT عوامل انعقادی VII، X، V، II و I (فیبرینوژن) را ارزیابی می کند.

PTT

PTT یک آزمایش غربالگری در تست های انعقادی خون جهت بررسی مسیر داخلی انعقاد و تأثیر هپارین و سایر ضد انعقادهای مشابه بر روی انعقاد خون می باشد. ترومبوپلاستین نسبی، تنها حاوی فسفولیپید است و فاقد فاکتور بافتی (بر خلاف ترومبوپلاستین برای آزمایشPT) می‏ باشد. PTT زمان لخته شدن را از هنگام فعال شدن فاکتور 12 تا تشکیل لخته فیبرین ارزیابی می‏ کند. این آزمایش مسیرهای داخلی و مشترک انعقاد را بررسی می‏ کند در حالیکه PTتمامیت مسیرهای خارجی و مشترک را ارزیابی می‏ کند.

طولانی شدن PTT یا به علت نقائص فاکتوری (به خصوص فاکتور 8، 9، 11 و یا 12) است یا به علت وجود مهارکننده ‏هایی مثل لوپوس آنتی کواگولانت‏ ها و یا ضد انعقادهای درمانی مثل هپارین. این آزمایش بطور وسیع در غربالگری قبل از عمل جراحی و کنترل هپارین به کار می‏ رود. از نقطه نظر آماری آزمایش PTT قبل از عمل جراحی خیلی مهمتر از PT است، چرا که دارای حساسیت بیشتر برای هموفیلی A و B (کمبود فاکتورهای 8 و 9) می‏ باشد. آزمایش PTT فاکتورهای انعقادی XII، XI، IX، VIII، X، V، II (پروترومبین)، فیبرینوژن و همچنین پری کالکرئین را مورد ارزیابی قرار می دهد.

علل طولانی شدن PTT در موارد زیر اتفاق می ‏افتد.

علل ارثی:

کمبود فاکتورهای 8، 9، 11، 12، پره کالیکرئین یا کینینوژن با وزن مولکولی بالا (HMWK) که در این موارد PT طبیعی است.

کمبود فیبرینوژن، فاکتور 2، 5 و یا 10 (در این موارد PT غیرطبیعی است).

علل اکتسابی:

ضد انعقاد‏های لوپوسی PT) معمولاً طبیعی است).

مصرف هپارین PT) کمتر از PTT متأثر می‏شود و ممکن است طبیعی باشد).

هیرودین یا آرگاتروبان (معمولاً PT هم طولانی می‏ گردد).

اختلال عملکرد کبدی ( PT بیشتر و زودتر از PTT طولانی می‎گردد).

کمبود ویتامین PT) K بیشتر و زودتر از PTT طولانی می‎گردد).

مصرف وارفارین ( PT بیشتر و زودتر از PTT طولانی می‎گردد).

DIC یا انعقاد منتشر داخل عروقی ( PT بیشتر و زودتر از PTT طولانی می‎گردد).

مهارکننده‏ های فاکتورهای انعقادی (PT معمولاً طبیعی است مگر در موارد نادر که مهار کننده‏ای بر ضد فیبرینوژن، فاکتور 2، 5 یا 10 وجود دارد).

فیبرینوژن

فیبرینوژن توسط کبد ساخته شده و برحسب نیاز بدن به همراه سایر فاکتورهای انعقادی در جریان خون آزاد می‌شود. ترکیب پروتئینی فیبرینوژن (پلی پپتید) با فعالیت آنزیم‌ های پروتئاز به فیبرین تبدیل می ‌شود. فیبرینوژن به همراه پلاکت در تشکیل شکل اصلی لخته خون نقش دارد علاوه بر آن؛ به عنوان یک پروتئین فاز حاد در بیماری ‌های التهابی و یا آسیب به بافت افزایش می‌ یابد. این آزمایش به همراه آزمایشات دیگر انعقادی به عنوان تست های انعقادی خون انجام می شود.

فیبرینوژن معمولاً در شرایط زیر درخواست می‌شود:

خون‌ریزی غیرمنتظره به صورت طولانی مدت

تشکیل ترومبوز در نقاط مختلف بدن

هنگام نتایج غیرطبیعی PT وPTT

جهت تشخیص بیماری انعقاد درون‌رگی منتشر(DIC) با علائم خون‌ریزی لثه، تهوع، استفراق، دردشدید ماهیچه، تشنج و کاهش خروجی ادرار

جهت ارزیابی روند درمان در بیماری‌های کبدی و DIC

بررسی کمبود یا اختلال عملکرد فاکتورهای انعقادی به صورت ارثی و اکتسابی

فاکتور فون ویلبراند von Willebrand factor

فاکتور فون ویلبراند یکی از تست های انعقادی خون محسوب می شود. فون ویلبراند (Von Willebrand factor) یک بیماری ارثی و نادری است که ناشی از خونریزی نابهنجار و به میزان مویرگ بستگی دارد. معمولا به هنگام خونروی های طولانی از ضایعات کوچک از جمله زخم ها،بریدگی ها،کشیدن دندان خود را ظاهر می کند. درمان بنا به نشانه های بیماری از طریق آهن درمانی و احتمالا انتقال خون صورت می گیرد.

فاکتور فون ویلبراند یکی از پروتئینهای فاز حاد است که در هموستاز خونی نقش مهمی دارد. این پروتئین که برای چسبندگی پلاکت‌ها ضروری است توسط لایه درون رگی و مگاکاریوسیتها و لایه‌های عروقی تولید می‌شود. کمبود این پروتئین (vWF) در بیماری فون‌ویلبراند موجب اختلال انعقاد خون می‌شود. بیماری فون‌ویلبراند شایع‌ترین اختلال خون‌ریزی‌دهندهٔ ارثی است. این بیماری به افتخار پزشک فنلاندی اریک آدولف فون‌ویلبراند پس از اینکه اولین بار این بیماری را در سال ۱۹۲۶ شرح داد، نام‌گذاری شده است.

.علائم بیماری فون ویلبراند عبارتند از :

ایجاد کبودی به سادگی

خونریزی بینی مکرراً یا طولانی

خونریزی لثه و غشاء مخاطی

خونریزی طولانی از بریدگی های کوچک

خونریزی ماهیانه شدید یا طولانی

خونریزی در بخش های فوقانی یا تحتانی دستگاه گوارش

خونریزی طولانی پس از جراحت عمل جراحی دندان پزشکی یا زایمان

تست فاکتور انعقادی Coagulation factor tests

این آزمایش فعالیت (عملکرد) فاکتورهای انعقادی را اندازه گیری می کند. این تست می تواند کاهش مقادیر پروتئینی یا پروتئین هایی که به درستی عمل نمی کنند (کاهش عملکرد) را تشخیص دهد.

آزمایش BT و CT

آزمایش BT ، مخفف Bleeding Time و CTمخفف Clotting Time است که در تست های انعقادی خون در جهت بررسی زمان لازم برای تشکیل لخته و توقف خونریزی استفاده می شود. افراد بسیاری هرگز این آزمایش را انجام نمی دهند، اما برای افرادی که خونریزی آن ها، حتی از یک برش کوچک، متوقف نمی شود، انجام این آزمایش بسیار مفید است.

آزمایش با ایجاد یک برش کم عمق روی پوست و سپس ارزیابی اینکه چگونه پلاکت ها در صورت خونریزی، موجب انعقاد خون و تشکیل لخته می گردند، انجام می گیرد. پلاکت ها سلول هایی در خون هستند که در صورت آسیب رسیدن به رگهای خونی با ایجاد توده پلاکتی اولین واکنش را نشان می دهند و از ادامه خونریزی جلوگیری می کنند. اختلالات انعقادی، خونریزی از بینی (اپی تاکسی) و اختلالات پلاکت به کمک این آزمایش بررسی می شوند.

آزمایشگاه آنلاین آنی آزما یک آزمایشگاه غیر حضوری می باشد که برای انجام کلیه تست های انعقادی در منزل و انجام نمونه برداری یا نمونه گیری در منزل یا محلی که شما تمایل دارید، آماده خدمت رسانی به شما عزیزان می باشد. برای این کار کافی است به سایت آزمایشگاه آنلاین آنی آزما مراجعه نمایید تا با راهنمایی همکاران ما به صورت شبانه روزی کلیه آزمایش های خود را در منزل انجام دهید.