انواع گونه های جهش یافته کرونا

اکثر گونه های جهش یافته کرونا، خنثی هستند و نه در قدرت شیوع و نه در میزان کشندگی، تفاوتی با نسخه های پیشتر از خود ندارند. اما برخی از آنها دارای خطرات بالقوه بسیار زیادتری هستند. ماه هاست که از گونه های جهش یافته کرونا می شنویم و هر بار نگران می شویم که گونه جدید کووید-19 با ما چه خواهد کرد؟ قبل از هر چیز بدانید که جهش ویروس، یک پدیده کاملاً عادی در دنیای ویروس هاست. ویروس ها بعد از وارد شدن به درون سلول ها، آنها را تبدیل به کارخانه تولید خود می کنند.

در این کارخانه های سلولی، نقشه ژنتیکی ویروس رونویسی و تکثیر می شود و کافی است در این رونویسی ها ، تغییراتی نسبت به نقسه اولیه ایجاد شود. اطلاعات ژنتیکی ویروس سارس-کو-۲ (عامل کرونا) حدود 30 هزار کاراکتر است و در هر جهش، تعدادی از این کاراکترها تغییر می یابند. تاکنون صدها مورد از گونه های جهش یافته کرونا گزارش شده است. اکثر این جهش ها، خنثی هستند و نه در قدرت شیوع و نه در میزان کشندگی، تفاوتی با نسخه های پیشتر از خود ندارند. ساختار پروتئین اسپایک ویروس سارس-کو-2 که در ایجاد گونه های جهش یافته کرونا موثر است.

گونه های جهش یافته کرونا زیر مجموعه کروناویریده هستند. ساختار آنها نیز دارای یک ژنوم آران‌ای معمولی است پس هنگامی که RNA آن در سلول میزیان رها میشود مستقیم به سمت ریبوزوم های متصل به شبکه آندوپلاسمی زبر میرود و دیگر احتیاجی ندارد وارد هسته شود وابتدا رونویسی شود و به طور مستقیم آنتی ژن های خود را میسازد . افرادی که هم‌زمان دارای بیماری دیگری باشند و کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کروناویروس‌ها هستند.

معمولاً شدت سرماخوردگی که کروناویروس عامل آن باشد بیشتر است. کرونا ویروس‌ها که پس از راینو ویروس‌ها بزرگترین عامل ابتلا به سرماخوردگی هستند، بیشتر در زمستان و بهار باعث سرماخوردگی می‌شوند. اگرچه کرونا ویروس‌ها بیشتر در حیوانات دیده می‌شوند، اما هفت نوع از آن‌ها دستگاه تنفسی بدن انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

تشخیص اینکه علت بیماری کرونا ویروس باشد یا خیر کمی مشکل است، چرا که برخلاف راینو ویروس‌ها به سختی در آزمایشگاه رشد و نمو می‌کنند ساختار این ویروس از دو لایه تشکیل شده‌است؛ هسته این ویروس را مواد ژنتیکی و لایه بیرونی آن را تاج‌های پروتئینی تشکیل داده‌اند. پس از ورود به سلول میزبان، ذره ویروس بدون پوشش بوده و ژنوم آن وارد سیتوپلاسم سلول می‌شود. خانواده ویروس کرونا همیشه از گونه حیوانی به گونه دیگری منتقل شده‌است. این ویروس برای انتقال آسان‌تر ممکن است تکامل پیدا کند و موجب بیماری سخت‌تری شود.

گونه های جهش یافته کرونا

دانشمندان در سراسر جهان، گونه های جهش یافته کرونا را تحت نظر دارند و اگر ملاحظه کنند که گونه خاصی، جمعیت بیشتری را مبتلا کرده است، نسبت به آن حساس تر می شوند و کشف نسخه جهش یافته جدید را اعلام می کنند.(مثل ویروس جهش یافته انگلیسی که 70 درصد مبتلایان به کرونا در ایران را طی یک ماه گذشته به خود اختصاص داده است.) خبر خوش این که بسیاری از جهش های ویروسی می تواند در راستای تضعیف آن باشد چرا که اگر ویروس مدام کشنده تر شود، در نهایت با از بین بردن همه میزبانانش، خود نیز از بین خواهد رفت. از این رو، در جهت تضعیف خود حرکت می کند تا بتواند اصل حیاتش را تضمین کند.

علی رغم این خوش بینی علمی، اما هنوز زود است درباره کووید-19 به این جمع بندی برسیم که به زودی ضعیف می شود و خطرش از بین می رود کما این که در اوایل همه گیری کرونا، برخی دانشمندان تصور می کردند فقط چند ماه طول خواهد کشید تا گونه های جهش یافته کرونا ضعیف داشته باشد ولی فعلا که این اتفاق رخ نداده و دستکم سه گونه آن، خطرناک از ویروس اولیه هستند: انگلیسی، آفریقای جنوبی و هندی.

گونه های جهش یافته کرونا چگونه نامگذاری می شوند؟

طبق یک سنت علمی، ویروس ها معمولاً را به نام محل کشف آنها نام گذاری می کنند. مثلاً در 24 آذر 1399 وزیر بهداشت بریتانیا از کشف گونه های جهش یافته کرونا خبر داد و گفت که دستکم 1000 نفر در جنوب این کشور به این ویروس آلوده اند. این گونه جدید، اکنون به نام ویروس انگلیسی شناخته می شود. اخیراً نیز مقامات بهداشتی ایران از احتمال کشف نوع جهش یافته ای از ویروس خبر داده اند که اگر قطعی باشد، نامش ویروس ایرانی خواهد بود.

حال به معرفی مهم ترین گونه های جهش یافته کرونا می پردازیم:

چینی (ووهان)

نخستین سویه شناسایی شده که از شهر ووهان در چین سرچشمه گرفته است و به نام کووید-19 شناخته می شود. چینی ها در سازمان بهداشت جهانی ،تلاش زیادی کردند تا در نامگذاری اولیه این ویروس نام چین ذکر نشود و موفق هم شدند. کروناویروس‌ها (نام علمی: Coronaviruses) خانواده بزرگی از ویروس‌ها و زیر مجموعهٔ کروناویریده هستند که از ویروس سرماخوردگی معمولی تا عامل بیماری‌های شدیدتری همچون سارس، مرس و کووید ۱۹ را شامل می‌شود.

کروناویروس‌ها در دههٔ ۱۹۶۰ کشف شدند و مطالعه بر روی آن‌ها به‌طور مداوم تا اواسط دهه ۱۹۸۰ ادامه داشت. این ویروس به‌طور طبیعی در پستانداران و پرندگان شیوع پیدا می‌کند، با این حال تاکنون هفت کروناویروس منتقل شده به انسان، کشف شده‌است. آخرین نوع آن‌ها، کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ (SARS-CoV-2)، در دسامبر ۲۰۱۹ در شهر ووهان چین با همه‌گیری در انسان شیوع پیدا کرد.این کروناویروس پس از مدت کوتاهی تمام جهان را درگیر کرد.

انگلیسی

گونه انگلیسی ویروس کووید-19 که به نام B.1.1.7 شناخته می شود از جمله گونه های جهش یافته کرونا که در پاییز 2020 شناسایی شد. به گفته مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا، این نوع از ویروس کرونا سریع‌تر و راحت‌تر از نوع ووهان پخش می شود و به طور بالقوه 30 درصد مرگبارتر از آن است، اگرچه پژوهش ها در این زمینه همچنان ادامه دارد. انگلستان (کرونا انگلیسی) گونه ای به نام B.1.1.7 در پاییز سال 2020 شناسایی کرد که دارای 23 جهش است.

چندین مورد از این جهش ها در پروتئین S یا همان پروتئین های اسپایک (spike proteins) وجود دارد که ویروس برای اتصال خود به سطح سلول های انسانی از این پروتئین استفاده می کند. این نوع راحت تر و سریعتر از انواع دیگر گسترش می یابد. در ژانویه 2021، متخصصان در انگلیس گزارش کردند که نوع کرونا انگلیسی ممکن است با افزایش خطر مرگ همراه باشد، اما برای تأیید این یافته مطالعات بیشتری لازم است. از آن زمان در بسیاری از کشورهای جهان این نوع از ویروس گزارش شده است.. نوع کرونا انگلیسی اولین بار در اواخر دسامبر سال 2020 در ایالات متحده شناسایی شد.

آفریقای جنوبی

یکی از گونه های جهش یافته کرونا در آفریقای جنوبی شناسایی شده که از نظر مقاومت در برابر واکسن‌ها، موجب نگرانی مضاعف دانشمندان شده است؛ با توجه به افزایش ابتلا به این ویروس جدید که نسبت به نوع اولیه آن مسری‌تر است، مقامات آفریقای جنوبی نسبت به شیوع گسترده آن ابراز نگران کرده‌اند. گونه آفریقای جنوبی که به نام B.1.351 شناخته می شود، جدا از واریانت یا گونه انگلیسی ظاهر و برای نخستین بار در اوایل اکتبر 2020 شناسایی شد. این واریانت برخی جهش های مشابه با سویه انگلیسی دارد.

به نظر می رسد این واریانت نسبت به موارد دیگر واکنش کمتری به واکسن ها و درمان های پادتنی از خود نشان می دهد. نگرانی محققان دانش واکسن سازی جهان این است که نوع آفریقای جنوبی، تلاش های آنها را به نقطه صفر بازگرداند.

جان نکنگاسونگ، رئیس مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آفریقا، به خبرنگاران گفت: این نوع از گونه های جهش یافته کرونا در نیجریه دیده شده جدا از گونه‌های جدیدی است که در انگلیس و آفریقای جنوبی یافت شده است. به گفته وی، در این مورد تحقیقات بیشتری لازم است و درباره آن، این هفته، مرکز یادشده جلسه‌ای اضطراری در آفریقا برگزار می‌کند. دانشمندان می‌گویند گونه جدید احتمال شیوع سریع‌تری دارد،

احتمال شیوع آن به جوانان بیشتر است و ممکن است مقاومت آن در برابر واکسن‌ها کمی بیشتر از گونه اولیه باشد. این نگرانی وجود دارد که جهش‌های متعدد کووید ۱۹ باعث شود افرادی که قبلاً ویروس را گرفته و بهبود یافته‌اند دوباره مبتلا شوند. نکته جالب توجه در کشف اخیر، پیمودن سیر تکاملی گوناگون برای دو نسخه متفاوت ویروس کرونای کشف شده در آفریقای جنوبی و انگلستان است که در نهایت به شکل گیری ویروس های جهش یافته ای منجر شده که مشابهت هایی، از جمله قدرت انتقال بیشتر با یکدیگر دارند.

برزیلی

در دسامبر ۲۰۲۰ یکی دیگر از گونه های جهش یافته کرونا در مانائوس برزیل کشف شد و این نگرانی را ایجاد کرد که جهش در ویروس ممکن است منجر به شدیدتر شدن بیماری شود یا تلاش برای ساخت واکسن را بی اثر کند یا واکسن‌های ساخته شده روی این گونه‌های جهش یافته هم تاثیر گذار خواهند بود؟ با این وجود متخصصان هنوز به پاسخ روشنی برای این جواب نرسیده اند و معتقداند که باید بیشتر در این رابطه تحقیق کرد.

نکته مهمی که محققان به دنبال جواب آن هستند، این است که ممکن است جهش ویروس برای فرار از پاسخ ایمنی در برابر واکسن باشد. مسائلی که به گفته محققان برای پاسخ دادن به آنها زود است. با این حال برای کارشناسان اصلاح واکسن‌های جدید کار چندان سختی نیست و اگر ویروس جهش پیدا کند، باید چند تغییر در واکسن کرونا داده شود؛ هرچند که این تغییرات ممکن است چند هفته طول بکشد. نوع انگلیسی این ویروس قدرت انتقال بیشتری دارد و ممکن است این موضوع درباره نوع برزیلی آن هم صادق باشد.

واریانت برزیلی که به نام P.1 شناخته می شود برای نخستین بار در اوایل ژانویه شناسایی شد. به گفته مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا، به نظر می رسد این نوع گروهی از جهش های اضافه را دارد که بر توانایی ویروس برای پنهان ماندن از پادتن ها تاثیر می گذارد.

نیویورکی

این واریانت از گونه های جهش یافته کرونا برای نخستین بار در شهر نیویورک آمریکا شناسایی شد و به نام B.1.526 شناخته می شود. یکی از جهش ها در این نوع شبیه به جهش مشاهده شده در واریانت آفریقای جنوبی است که به نظر می رسد به ویروس در فرار از واکنش بدن به واکسن کمک می کند. جهش نگران کننده به نام E484K شناخته می شود که در حداقل 59 سویه از کروناویروس مشاهده شده است.

مسئولین رسمی شهر نیویورک از شیوع یک بیماری جدید به نام «کاوازاکی» میان نوزادان، کودکان و نوجوانان این کشور خبر داده‌اند. گفته می‌شود این بیماری از عوارض بیماری کرونا است و از یک هفته پیش تاکنون در حال انتشار در سطح آمریکا است.

کالیفرنیایی از گونه های جهش یافته کرونا

این واریانت از گونه های جهش یافته کرونا که به نام B.1.427/B.1.429 شناخته می شود، متفاوت از نوع انگلیسی به نظر می رسد. یکی از جهش ها به نام L452R بر پروتئین های شاخکی ویروس تاثیر می گذارد که ممکن است به آن اجازه حمله کارآمدتر به سلول ها را بدهد و آن را عفونی‌تر سازد. به نظر می رسد این نوع با شدت بیشتر بیماری و افزایش خطر نیاز به اکسیژن زیاد مرتبط است.

هندی از گونه های جهش یافته کرونا

این واریانت از گونه های جهش یافته کرونا که به نام B.1.617 شناخته می شود دارای دو جهش کلیدی در بخش شاخک های بیرونی ویروس است که به سلول های انسان متصل می شوند. به گفته سازمان بهداشت جهانی این نوع از ویروس کووید-19 در ماه دسامبر گذشته در هند شناسایی شد، اگرچه نسخه ابتدایی در اکتبر 2020 مشاهده شده بود. این نوع از ویروس به طور بالقوه می تواند عفونی‌تر باشد و نشانه های شدیدتر بیماری را موجب شود.

هند که تا یکی دو ماه قبل، به ریشه کن کردن کرونا امیدوار شده بود، ناگهان با این گونه جهش یافته مواجه شد و ظرف چند هفته، سیر صعودی مبتلایان و مرگ و میرها سراسر این کشور را در نوردید، تعداد قربانیان به 7 برابر رسید و بحران تخت خالی و اکسیژن به یک فاجعه ملی بدل شد. گزارش ها حاکی از آن هستند که حتی مراکز سوزاندن اجساد نیز ظرفیت این همه فوتی را ندارند.

فارغ از گونه های جهش یافته کرونا ، آنجه مهم است این که فعلا مهم ترین سلاح ما، ماسک، رعایت فاصله، تهویه مناسب هوا در محیط های سربسته و تقویت مستمر سیستم ایمنی است تا در برابر این بلای جهانی، مصونیت بیشتری داشته باشیم. لازم به ذکر است که عوارض جانبی مانند موارد ذکر شده در بالا نه تنها در واکسن کرونا بلکه به طور خاص در هر واکسنی شایع است.

اگرچه فکر احتمال بروز عوارض ناشی از واکسن کرونا ویروس منجر به ترس بسیاری از افراد می شود، اما ما باید تصدیق کنیم که در حال حاضر استفاده از واکسن بهترین شرط ما در مبارزه با ویروس است. از این رو، شناختن کاستی ها و عوارض جانبی احتمالی می تواند ما را برای آینده آماده کند. شاید واکسن کرونا ویروس منجر به بروز برخی عوارض خفیف و درد شود اما باید نتیجه آن را هم در نظر بگیریم. احتمالا نتیجه دریافت واکسن کرونا ویروس و مقابله با بیماری سخت آن خیلی با ارزش تر عوارض ناشی از آن است.

برای پیشگیری از کرونا و نرفتن به بیمارستانها و درمانگاهها جهت جلوگیری از ابتلا به کرونا می توانید نمونه گیری در منزل انجام دهید. برای آزمایش در منزل و آزمایش کرونا در منزل به سایت آزمایشگاهی آنی آزما مراجعه کنید.