آزمایش PCR یکی از دقیق‌ترین روش‌های تشخیصی برای شناسایی ویروس‌ها، به‌ویژه ویروس کرونا (SARS-CoV-2)، محسوب می‌شود. این آزمایش با شناسایی ماده ژنتیکی ویروس، امکان تشخیص سریع و قابل‌اعتماد عفونت فعال را فراهم می‌کند. در این مقاله، به بررسی جزئیات آزمایش PCR، نحوه انجام آن، تفسیر نتایج، هزینه‌ها و امکان انجام آن در منزل می‌پردازیم. اگر به دنبال اطلاعات جامع درباره این آزمایش هستید، با ما همراه باشید.
آزمایش PCR چیست؟
آزمایش PCR مخفف عبارت Polymerase Chain Reaction (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز) است که یکی از پیشرفته‌ترین تکنیک‌های زیست‌فناوری در علم پزشکی به شمار می‌رود. این روش برای تکثیر و شناسایی مقادیر بسیار ناچیز ماده ژنتیکی DNA یا (RNA) یک ارگانیسم خاص، مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها یا حتی سلول‌های سرطانی، طراحی شده است. در زمینه تشخیص ویروس کرونا (SARS-CoV-2)، آزمایش PCR مثبت به‌طور خاص RNA ویروس را شناسایی می‌کند، که عامل بیماری کووید-۱۹ است. این آزمایش با دقت بالا و توانایی تشخیص عفونت در مراحل اولیه، به‌عنوان استاندارد طلایی تشخیص کووید-۱۹ شناخته می‌شود.
مکانیسم عملکرد آزمایش PCR
آزمایش PCR بر پایه تکثیر انتخابی قطعات خاصی از ماده ژنتیکی عمل می‌کند. فرآیند این آزمایش شامل سه مرحله اصلی است:
- دناتوراسیون (Denaturation): در این مرحله، نمونه حرارت داده می‌شود تا پیوندهای هیدروژنی بین دو رشته DNA یا RNA شکسته شود و رشته‌های تک‌گانه ایجاد شوند.
- اتصال پرایمر (Annealing): پرایمرهای خاصی که برای شناسایی توالی ژنتیکی ویروس طراحی شده‌اند، به رشته‌های تک‌گانه متصل می‌شوند.
- تکثیر (Extension): آنزیم پلیمراز با استفاده از پرایمرها، رشته‌های جدید DNA را سنتز می‌کند و توالی موردنظر را تکثیر می‌کند.
این چرخه‌ها چندین بار (معمولاً ۳۰ تا ۴۰ بار) تکرار می‌شوند تا مقدار ماده ژنتیکی به حدی برسد که قابل شناسایی باشد. در مورد ویروس کرونا، از آنجا که این ویروس دارای RNA است، ابتدا RNA به DNA تبدیل می‌شود؛ از طریق فرآیندی به نام (Reverse Transcription) و سپس مراحل PCR انجام می‌شود. این فرآیند به آزمایش RT-PCR (Reverse Transcription PCR) معروف است.
کاربردهای آزمایش PCR
آزمایش PCR به دلیل دقت و حساسیت بالا در حوزه‌های مختلفی کاربرد دارد:
- تشخیص بیماری‌های عفونی: علاوه‌بر کووید-۱۹، از PCR برای تشخیص ویروس‌هایی مانند HIV، هپاتیت و آنفلوآنزا استفاده می‌شود.
- غربالگری و کنترل بیماری: آزمایش PCR در شناسایی زودهنگام ویروس در افرادی که بدون علامت هستند، به‌ویژه در محیط‌های پرخطر مانند بیمارستان‌ها یا مراکز عمومی، نقش مهمی دارد.
- تحقیقات پزشکی: از این تکنیک برای مطالعه ژن‌ها، شناسایی جهش‌های ژنتیکی و بررسی بیماری‌های ارثی استفاده می‌شود.
در زمینه کووید-۱۹، آزمایش PCR می‌تواند حضور ویروس را در نمونه‌های گرفته‌شده از دستگاه تنفسی فوقانی (مانند حلق و بینی) یا در برخی موارد از بزاق تأیید کند. این آزمایش به‌ویژه در شناسایی عفونت فعال، حتی در افرادی که علائم خفیف یا بدون علامت دارند، بسیار مؤثر است.
آزمایش PCR در منزل
یکی از خدمات نوین و کاربردی که توسط مجموعه آنی آزما ارائه می‌شود، امکان انجام آزمایش PCR در منزل است. این خدمت به‌ویژه برای افرادی که در قرنطینه هستند، سالمندان، زنان باردار یا افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای که در معرض خطر بیشتری قرار دارند، بسیار مناسب است. انجام آزمایش PCR در منزل از حضور در محیط‌های شلوغ و پرخطر مانند آزمایشگاه‌ها جلوگیری می‌کند، و حتی راحتی و ایمنی بیشتری را برای شما فراهم می‌آورد.
برای انجام این آزمایش در منزل، کافی است از طریق وب‌سایت آنی آزما درخواست خود را ثبت کنید. پس از تعیین زمان مناسب، تکنسین‌های مجرب با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی به محل شما مراجعه می‌کنند و نمونه‌گیری را انجام می‌دهند. نتایج آزمایش نیز در کوتاه‌ترین زمان ممکن، معمولاً به‌صورت آنلاین، در اختیار شما قرار می‌گیرد. این خدمت در شهرهای بزرگی مانند تهران با استقبال زیادی مواجه شده است و به‌عنوان راهکاری ایمن و سریع برای انجام آزمایش PCR در تهران شناخته می‌شود.
نحوه انجام آزمایش PCR
آزمایش PCR با نمونه‌گیری از ترشحات حلق یا بینی انجام می‌شود. مراحل انجام این آزمایش به شرح زیر است:
- نمونه‌گیری: تکنسین آزمایشگاه با استفاده از سواب پنبه‌ای مخصوص (مشابه گوش‌پاک‌کن)، نمونه‌ای از مخاط بینی یا حلق شما جمع‌آوری می‌کند. برای نمونه‌گیری از بینی، سواب به عمق ۱.۵ تا ۲ سانتی‌متری سوراخ بینی وارد شده و به مدت چند ثانیه چرخانده می‌شود. در نمونه‌گیری از حلق، سواب به پشت گلو مالیده می‌شود.
- انتقال نمونه: نمونه جمع‌آوری‌شده در شرایط استاندارد و در ظروف مخصوص به آزمایشگاه منتقل می‌شود. رعایت شرایط نگهداری نمونه برای جلوگیری از نتایج کاذب بسیار مهم است.
- استخراج RNA: در آزمایشگاه، ماده ژنتیکی (RNA) ویروس از نمونه استخراج می‌شود.
- تکثیر و شناسایی: با استفاده از دستگاه سیکلر حرارتی و مواد شیمیایی خاص، RNA ویروس به DNA تبدیل شده و میلیون‌ها کپی از آن تولید می‌شود. در صورت وجود ویروس، یک نور فلورسنت ظاهر می‌شود که توسط دستگاه PCR شناسایی شده و نتیجه مثبت را تأیید می‌کند.
این فرآیند معمولاً چند ساعت طول می‌کشد، اما زمان کلی برای دریافت نتیجه به شلوغی آزمایشگاه و فاصله محل نمونه‌گیری تا آزمایشگاه بستگی دارد.
جواب آزمایش PCR چند روز طول می‌کشد؟
مدت‌زمان دریافت نتیجه آزمایش PCR مثبت یا منفی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله تعداد نمونه‌های در حال پردازش در آزمایشگاه و روش انتقال نمونه‌ها. در مجموعه آنی آزما، تلاش شده است تا نتایج آزمایش PCR در کوتاه‌ترین زمان ممکن، معمولاً کمتر از ۱۶ ساعت، در اختیار متقاضیان قرار گیرد. در برخی موارد، به‌ویژه در شرایط اضطراری، نتایج ممکن است در کمتر از ۱۲ ساعت آماده شوند.
برای آزمایش PCR در منزل، پس از نمونه‌گیری، نتایج به‌صورت آنلاین در حساب کاربری شما در وب‌سایت آنی آزما بارگذاری می‌شوند. این امکان به شما کمک می‌کند تا بدون نیاز به مراجعه حضوری، به‌راحتی نتیجه آزمایش خود را مشاهده کنید. در شهرهایی مانند تهران، سرعت پاسخ‌دهی به دلیل زیرساخت‌های مناسب معمولاً بالاتر است.
طریقه خواندن جواب آزمایش PCR
تفسیر نتیجه آزمایش PCR مثبت (Detected) یا منفی (Not Detected) گزارش می‌شود. یکی از شاخص‌های مهم در تفسیر این آزمایش، عدد (Cycle Threshold) CTاست که نشان‌دهنده تعداد چرخه‌های لازم برای شناسایی ماده ژنتیکی ویروس است. هرچه عدد CT کمتر باشد، مقدار ویروس در نمونه بیشتر است و احتمالاً فرد در فاز حاد بیماری قرار دارد.
جدول زیر اطلاعات دقیق‌تری در مورد تفسیر نتایج آزمایش PCR ارائه می‌دهد:
| عدد CT | وضعیت | تفسیر |
| ۲۰CT ≤ | مثبت (Detected) | فرد به ویروس مبتلا است و احتمالاً در فاز حاد بیماری قرار دارد. |
| CT بین ۲۰ و ۳۴ | مثبت (Detected) | احتمال آلودگی به ویروس وجود دارد؛ ممکن است در مراحل اولیه یا انتهایی باشد. |
| ۳۵ CT≥ | منفی یا مثبت ضعیف | معمولاً نتیجه منفی تلقی می‌شود، اما در صورت وجود علائم، تکرار آزمایش توصیه می‌شود. |
| ۴۰CT≥ | منفی (Not Detected) | ویروس در نمونه شناسایی نشده است. |
نکات مهم در تفسیر آزمایش PCR
- نتیجه Detected به معنای وجود ویروس در نمونه و احتمالاً عفونت فعال است.
- نتیجه Not Detected نشان‌دهنده عدم وجود ویروس در نمونه است، اما در صورت وجود علائم، ممکن است نیاز به تکرار آزمایش باشد.
- عدد CT بالا (بیش از ۳۵) ممکن است نشان‌دهنده بار ویروسی پایین یا باقی‌مانده‌های ویروس پس از بهبودی باشد.
توصیه می‌شود تفسیر نتایج آزمایش PCR توسط پزشک انجام شود، زیرا عوامل بالینی و سابقه بیمار در تحلیل نتیجه نقش مهمی دارند.
برای تشخیص کرونا تست PCR در منزل مناسب است یا تست های سرولوژی و آنتی بادی؟
تست PCR در منزل همان طور که در بالا اشاره شد برای تشخیص ابتلا به کرونا انجام می شوند و روشی مناسب تر به نسبت به روش های سرولوژی و آنتی بادی می باشد. البته با این که تست PCR یک روش دقیق برای تشخیص کرونا کاربرد دارد باید توجه داشته باشید ممکن است اگر زود تر از زمانی مشخص اقدام به نمونه برداری کرده باشید جواب شما منفی کاذب باشد. بنابراین باید در صورت امکان در زمان مراجعه دقت داشته باشید. تست آنتی بادی معمولا برای افرادی که به ویروس کرونا مبتلا بوده اند و می خواهند برای اهدای پلاسمای خون خود این آزمایش را انجام دهند و یا کسانی که هیچ علائمی از ویروس کرونا نداشته اند و می خواهند بدانند که قبلا به کرونا مبتلا بوده اند یا خیر انجام می شود و برای تشخیص کرونا کاربرد چندان موثری ندارد که علت آن تولید در هنگام آنتی بادی در پاسخ به عامل عفونی است که معمولا یک الی دو هفته بعد از ابلا می باشد. در واقع تست آنتی بادی و آزمایش های سرولوژی بیماری را در دوران کمون و دورانی که فرد ممکن است ناقل باشد تشخیص نمی دهد.
هزینه آزمایش PCR کرونا چقدر است؟
هزینه آزمایش PCR کرونا به عوامل مختلفی از جمله محل انجام آزمایش (منزل یا آزمایشگاه)، نوع آزمایشگاه (خصوصی یا دولتی) و استفاده از بیمه بستگی دارد. در مراکز خصوصی، هزینه این آزمایش معمولاً متغیر است. این مبلغ شامل هزینه نمونه‌گیری، انتقال نمونه و تحلیل آزمایشگاهی است.
در مجموعه آنی آزما، تلاش شده است تا با ارائه خدماتی باکیفیت و قیمت مناسب، آزمایش PCR در دسترس همه قرار گیرد. برای اطلاع دقیق از هزینه‌ها، می‌توانید به وب‌سایت آنی آزما مراجعه کرده و یا با تیم پشتیبانی تماس بگیرید.
هزینه آزمایش PCR کرونا با بیمه تامین اجتماعی چقدر است؟
بیمه تامین اجتماعی در برخی موارد بخشی از هزینه‌های آزمایش PCR را پوشش می‌دهد، به‌ویژه اگر آزمایش در مراکز درمانی تحت پوشش این بیمه انجام شود. با این حال، آزمایش PCR معمولاً به‌صورت رایگان در بیمارستان‌های دولتی برای بیماران بستری ارائه می‌شود، اما در مراکز سرپایی ممکن است بخشی از هزینه برعهده بیمار باشد.
در مراکز خصوصی، حتی با استفاده از بیمه تامین اجتماعی، ممکن است بخشی از هزینه (فرانشیز) توسط بیمار پرداخت شود. برای استفاده از خدمات بیمه، باید نسخه پزشک معالج با مهر معتبر ارائه شود.
در چه صورت باید اقدام به انجام تست PCR کنیم؟
اگر هر یک از علائم زیر را دارید، باید تست PCR را انجام دهید:
- تب و لرز
- سرفه
- تنگی نفس
- خستگی و بی حالی
- سردرد
- دردهای عضلانی
- گلو درد
- آبریزش بینی
- حالت تهوع
- از دست دادن حس بویایی و چشایی
گاهی بیماری کرونا بدون علائم است. در این صورت با تشخیص پزشک و انجام تست پی سی آر در تهران می توانید به وجود آن پی ببرید.
نتیجه‌گیری
آزمایش PCR به‌عنوان دقیق‌ترین روش تشخیص ویروس کرونا، نقش مهمی در شناسایی و کنترل این بیماری ایفا می‌کند. این آزمایش با شناسایی ماده ژنتیکی ویروس، امکان تشخیص سریع و قابل‌اعتماد را فراهم می‌آورد. مجموعه آنی آزما با ارائه خدمات آزمایش PCR و آزمایش خون در منزل، این فرآیند را برای افراد پرخطر و کسانی که به دنبال راحتی و ایمنی هستند، آسان‌تر کرده است. برای انجام آزمایش PCR در تهران یا سایر شهرها، کافی است درخواست خود را در وب‌سایت آنی آزما ثبت کنید و از خدمات حرفه‌ای این مجموعه بهره‌مند شوید.
پرسش‌های متداول
آزمایش PCR چقدر دقیق است؟
آزمایش PCR به دلیل حساسیت بالا، دقیق‌ترین روش تشخیص ویروس کرونا محسوب می‌شود. با این حال، عواملی مانند کیفیت نمونه‌گیری، زمان انجام آزمایش نسبت به شروع علائم و شرایط انتقال نمونه می‌توانند بر دقت آن تأثیر بگذارند. برای اطمینان بیشتر، انجام آزمایش PCR در منزل با رعایت پروتکل‌های بهداشتی توصیه می‌شود.
آیا آزمایش PCR درد دارد؟
نمونه‌گیری برای آزمایش PCR ممکن است کمی ناراحتی ایجاد کند، به‌ویژه هنگام واردکردن سواب به بینی یا حلق. با این حال، این فرآیند سریع و معمولاً بدون درد است. تکنسین‌های مجرب آنی آزما با دقت و حرفه‌ای‌گری این کار را انجام می‌دهند تا کمترین ناراحتی برای شما ایجاد شود.
آیا می‌توان آزمایش PCR را در منزل انجام داد؟
بله، آزمایش PCR در منزل یکی از خدمات اولیه مجموعه آنی آزما است. این خدمت به شما امکان می‌دهد بدون نیاز به مراجعه به آزمایشگاه و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، آزمایش خود را انجام دهید.
چه زمانی باید آزمایش PCR انجام داد؟
بهتر است آزمایش PCR زمانی که علائم مشکوک به کرونا (مانند تب، سرفه یا تنگی نفس) ظاهر شده انجام شود یا پس از تماس نزدیک با فرد مبتلا تست شود.