آزمایشاتی که برای تشخیص گروه خونی انجام می شوند

آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که چرا گروه خونی افرراد مختلف با یکدیگر متفاوت بوده و فرزندان نوع گروه خونی خود را از والدین به ارث می برند؟ آیا می دانید چرا لازم است هر فرد برای دریافت خون، از خون مشابه با گروه خونی خود استفاده کند؟ در روی سطح سلول های قرمز بدن پروتئین های مختلفی قرار دارند که به آن ها آنتی ژن گفته می شود. اگر خونی وارد بدن شما شود که آنتی ژن های روی گلبول های قرمز آن با آنتی ژن های بدن شما یکسان نباشد، بدن سریعا عکس العمل نشان داده و این واکنش بسیار خطرناک خواهد بود. به همین دلیل لازم است هر فرد از گروه خونی خود مطلع باشد تا در زمان اورژانسی، سریعا با اعلام گروه خونی بتواند خون مناسب را دریافت نماید. برای این منظور برخی آزمایشات وجود دارد که شما می توانید جهت شناسایی گروه خونی خود انجام دهید.

آزمایش گروه خونی به منظور تعیین گروه خونی ABO و سیستمRh در افراد می باشد. شاید برای شما سوال پیش آمده است که گروه خونی چیست؟ چرا باید باید آزمایش گروه خونی را انجام دهیم یا اینکه علت درخواست آزمایش گروه خونی چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت در سطح سلول های قرمز خون ( RBC ) پروتئین های مختلفی وجود دارد. این پروتئین ها از نظر سیستم ایمنی بدن ما آنتی ژن هستند به صورتی که در حالت نرمال سیستم ایمنی ما علیه آنتی ژن های سطحی گلبول های قرمز خودمان آنتی بادی تولید نمی کند ولی اگر خون فرد دیگری (که دارای آنتی ژن های متفاوتی در سطح گلبول های قرمز خود هستند) را دریافت کنیم، بدن ما علیه این آنتی ژن ها واکنش نشان می دهد.

در واقع سیستم ایمنی بدن گلبول های قرمز وارد شده را یک عامل بیگانه تلقی می کند. به طوری که ممکن است این واکنش آنقدر شدید باشد که موجب شوک شدید و حتی مرگ شود. این موضوع در حالی است که اگر فردی خونی از فردی دریافت کند که آنتی ژن های سطحی (گروه خونی) هر دو مشابه هم باشد، این واکنش اتفاق نمی افتد یا به صورت بسیار خفیف واکنشی انجام می شود.

آزمایش گروه خونی ‌که به صورت روتین در آزمایشگاه ها انجام می شود، تنها دو سیستم گروه خونی به نام ABO و Rh را مورد بررسی قرار می دهند ولی جالب است بدانید بیش از ۳۵ نوع گروه خونی وجود دارد. در تحقیقاتی که صورت گرفته مشخص شده که بیش از 600 آنتی‌ژن دیگر به غیر از آنتی‌ژن‌های معروف A و B وجود دارند (+)! گروه خونی انسان‌ها بر اساس وجود پروتئین‌هایی خاص بر روی گلبول‌های قرمز خون مشخص می‌شود.

سیستم گروه خونی ABO در آزمایش گروه خونی:

وجود یا عدم وجود آنتی ژن خاصی در سطح گلبول های قرمز تعیین کننده نوع گروه خونی می باشد‌. هنگامی که می گوییم فردی گروه خونی A می باشد به این معناست که فرد آنتی ژن A را در سطح سلول هایی گلبول قرمز خود دارد و در گروه خونی B آنتی ژن B در سطح گلبول های قرمز وجود دارد و همچنین در گروه خونی AB فرد هم آنتی ژن A و هم B را با هم دارد. در حالی که در گروه خونی O فرد فاقد آنتی ژن A و B می باشد.

سیستم گروه خونی Rh در آزمایش گروه خونی:

یکی دیگر از موارد آزمایش گروه خونی متداول در مورد سیستم گروه خونی Rh می باشد. سیستم Rh با بیش از 50 آنتی‌ژن، یکی از پلی ‌مورفیک ‌ترین سیستم ‌های گروه خونی می ‌باشد که پس از ABO به لحاظ بالینی بیشترین اهمیت را داراست. شایع ‌ترین آنتی‌ ژن‌ های این سیستم e،c،E،C،D می‌ باشند. Rh نیز یک پروتئین در سطح گلبول های قرمز خون می باشد. ۸۵٪ افراد این نوع پروتئین را در سطح گلبول های قرنز خود دارند به عبارتی Rh مثبت هستند و تنها ۱۵٪ از افراد کل دنیا این پروتئین را ندارند و Rh منفی هستند. اگر خون افراد Rh مثبت را به بدن اشخاص Rh منفی منتقل کنند نوعی آنتی‌ بادی در خون آنها تولید می‌ شود که سبب واکنش شدید در بدن فرد گیرنده خون می شود.

علت درخواست آزمایش گروه خونی چیست؟

آزمایش گروه خونی یکی از آزمایشات ساده و در عین حال بسیار حساس است که در آزمایشگاه ها بسیار درخواست می شود. یک انسان بالغ حدود 6-4 لیتر خون دارد که در سر تا سر بدنش در حال گردش است. خون کارهای مهمی انجام می‌دهد اما انتقال اکسیژن به بخش های مختلف بدن، مهم ترین کار آن است. خون از چند نوع سلول شناور و مایعی به نام پلاسما Plasma تشکیل شده است.

آزمایش گروه خونی در انتقال خون و اریتروبلاستوز جنینی که منجر به سقط جنین می شود است. همه گروه های خونی با هم ناسازگار نیستند. مخلوط کردن گروه های خونی ناسازگار منجر به آگلوتینه (کپه کپه) شدن خون می‌انجامد که در صورتی که خون ناسازگار به شخصی تزریق شود بسیار خطرناک و کشنده است. انجام آزمایش گروه خونی زمان بر است. بنابراین باید هر فردی از گروه خونی خود مطلع باشد تا در مواقع اضطراری که فرد نیازمند دریافت خون می باشد، این انتقال خون در کمترین زمان ممکن انجام گیرد.

از جمله مواردی که آزمایش گروه خون انجام می شود، شامل موارد زیر می باشد:

آزمایش گروه خونی در گواهی نامه رانندگی:

یکی از مواردی که باید فرد آزمایش گروه خونی را انجام دهد، در دریافت گواهی نامه رانندگی می باشد. متاسفانه تصادفات رانندگی از مواردی هستند که نیاز به اهدایی خون در افراد دچار خونریزی های شدید دیده می شود. بنابراین به افراد توصیه می شود که کارت گروه خونی صحیح و معتبر را هیچ گاه از خودتان دور نکنید زیرا ممکن است در موارد اورژانسی از قبیل تصادفات رانندگی که نیاز به انتقال خون فوری به فرد بوجود می آید، زمان و امکانات کافی برای انجام آزمایش گروه خونی فراهم نباشد و در این موارد وجود یک کارت گروه خونی معتبر می تواند نجات بخش باشد.

جالب است بدانید خیلی از کسانی که به آزمایشگاه نامدار مراجعه می کنند و از آنان در مورد گروه خونیشان سوال می شود اطلاعات غلط از نوع گروه خونی خود دارند که داشتن اطلاعات غلط بسیار خطرناک تر از ندانستن نوع گروه خونی است زیرا تجویز خون نامتجانسی که براساس اطلاعات غلط شما انجام بگیرد می تواند خطر مرگ را به همراه داشته باشد.

آزمایش گروه خونی در بارداری:

آزمایش گروه خونی یکی از سری آزمایشات دوران بارداری می باشد. در دوران بارداری لازم است مادر و جنین از لحاظ سلامت به صورت پیوسته مورد آزمایش در منزل قرار گیرند. این آزمایشات به کاهش استرس و نگرانی مادر کمک می کند و همچنین در صورت مشاهده به موقع مشکلی از عوارض بعدی آن می توان پیشگیری کرد. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله تمام آنچه لازم است در مورد آزمایش بارداری بدانید مراجعه فرمایید)

در اوایل دوران بارداری با انجام یک آزمایش خون، گروه خونی و وضعیت Rh خون شما مشخص خواهد شد. تفاوتRh خون شما و جنین در طول بارداری می‌تواند خطرهایی را برای هر دو نفر شما به وجود آورد. همان طور که قبلا نیز اشاره شد، فاکتورRh نوعی پروتئین است که در سطح گلبول قرمز بیشتر افراد وجود دارد. اگر این پروتئین روی سطح گلبول‌های قرمز خون شما وجود داشته باشد، Rh خون مثبت است و اگر این پروتئین را نداشته باشید، Rh خون شما منفی است و هنگام بارداری باید موارد خاصی را رعایت کنید.

اگر Rh منفی هستید، به احتمال زیاد خون شما با خون جنین که احتمالاً Rh مثبت است ناسازگاری دارد. فهمیدن این موضوع معمولاً تا قبل از تولد نوزاد ممکن نیست، اما در بسیاری از موارد باید جانب احتیاط را رعایت کنید و فرض را بر ناسازگاری Rh نوزاد با Rh منفی خود بگذارید.

در اولین بارداری احتمال کمی وجود دارد که ناسازگاری Rhشما با جنین باعث صدمه رسیدن به فرزندتان شود، اما در صورت ورود خون جنین به جریان خون شما که در شرایط خاصی در دوران بارداری یا هنگام زایمان ممکن است پیش بیاید، سیستم ایمنی شما شروع به تولید پادتن در برابر این خون Rh مثبت ‌‌می‌کند. در این شرایط بدن شما به Rhحساس می‌شود و در بارداری بعدی اگر Rh جنین مثبت باشد، پادتن‌‌‌ های تولید شده در بارداری قبلی ممکن است به سلول‌های خونی جنین حمله کند.

آزمایش گروه خونی قبل از انجام عمل های جراحی:

یکی دیگر از مواردی که نیاز به انجام آزمایش گروه خونی وجود دارد، قبل از عمل های جراحی می باشد. احتمال خونریزی در برخی از اعمال جراحی بسیار بالا می باشد . به همین دلیل برای انجام عمل جراحی در افراد علاوه بر انجام آزمایش گروه خونی، آزمایشات کم خونی انجام می شود. انجام عمل جراحی و از دست دادن خون در آن هنگام برای افراد کم خون بسیار خطرناک می باشد.

به این منظور قبل از هر اقدامی باید فرد آزمایش گروه خونی و آزمایشات کم خونی را انجام دهد و در صورت کم خونی، فرد باید برای مدتی تحت درمان قرار گیرد. البته در مواردی نیاز به عمل جراحی در افراد به صورت اورژانسی می باشد که در این صورت قبل از عمل بر اساس گروه خونی فرد به بانک خون اطلاع داده می شود و تعدادی کیسه خون به صورت رزرو درخواست می شود که در صورت نیاز به اهدا خون در کمترین زمان این انتقال انجام شود.

روش انجام آزمایش گروه خونی به چه صورت می باشد؟

آزمایش گروه خونی یکی از تست های رایج در بخش هماتولوژی آزمایشگاه می باشد. این آزمایش به دو صورت کلی سل تایپ Cell Typing یا Forward Typing و بک تایپ Back Typing یا Reverse Typing می توان انجام داد.

روش سل تایپ همان طور که مشخص است از سلول ها(گلبول های قرمز خون) را مورد بررسی قرار می دهد ولی در روش بک تایپ به جای بررسی آنتی ژن های گروه خونی و گلبول های قرمز ، آنتی بادی سرم را اندازه گیری می کند. به صورت که اگر فردی دارای گروه خونی A باشد آنتی بادی علیه گروه خونی B در بدن خون تولید می کند و در گروه خونی B بر عکس آنتی بادی A و در گروه خونی O علیه A و B و همچنین در گروه خونی Rh منفی علیه گروه خونی Rh آنتی بادی تولید می شود. با دانستن این موارد می توان با شناسایی آنتی بادی به نوع گروه خون پی برد.

کدام گروه خونی ها می توانند با هم ازدواج کنند؟

شاید برای شما هم شنیده باشید که می گویند گروه خونی دو نفر به هم نخورد، و برایتان سوال ایجاد شده باشد که یعنی چه ؟ در پاسخ به این سوال باید گفت آزمایش گروه خونی به آزمایشات قبل ازدواج هیچ ربطی ندارد و در واقع این اصطلاح کاملا به اشتباه در بین مردم رواج پیدا کرده است. گروه خونی افراد در آزمایشات ازدواج مطرح نیست. در آزمایشات ازدواج تعدادی آزمایش برای زوجین درخواست می شود که در صورت وجود مشکل به آن ها توصیه می شود ازدواج نکنند ولی توجه داشته باشید تصمیم گیرنده نهایی خود افراد هستند و هیچ نهادی بر اجبار وجود ندارد. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله آزمایش های لازم قبل از ازدواج مراجعه فرمایید)

نادر ترین گروه خونی دنیا!

گروه های خونی نادر متعددی وجود دارد اما کمیاب ‌ترین آنها گروه طلایی است که در رگ های دو ایرانی هم جریان دارد. در گروه خونی طلایی فرد فاقد هر گونه آنتی ژن در سطح گلبول قرمز خون می باشد. کمیاب ‌ترین گروه خونی روی کره زمین Rhnull نام دارد که تنها ۴۳ نفر در دنیا از آن برخوردارند و ۲ نفر آنها هم یک خواهر و برادر ایرانی هستند. اعضای این گروه هیچ‌ یک از آنتی ژن های Rh را ندارد و تا سال ۱۹۶۱ پزشکان فکر می کردند افراد بدون این آنتی ژن ها شانسی برای زنده ماندن نخواهند داشت.

بیشترین و کمترین گروه خونی در دنیا

پس از انجام آزمایش گروه خونی متداول و جمع آوری آمار در دنیا متوجه این موضوع شده ایم که گروه های خونی متدوال سیستم گروه خونی ABO و Rh به یک نسبت وجود ندارند. به طوری که بیشترین گروه خونی در دنیا گروه خونی O+ و کمترین گروه خونی AB_ می باشد. در افراد آسیایی تنها ۰.۱٪ از افراد گروه خونی AB- می باشند.

نخستین فرد دارای گروه خونی Rhnull در ایران خانمی ۴۶ ساله است که گروه خونی عجیب وی توسط «آزمایشگاه ایمونوهماتولوژی سازمان انتقال خون» شناسایی شد. متخصصان این سازمان پس از شناسایی خواستار توقف تزریق هر نوع خونی به وی شدند. پس از بررسی اعضای خانواده برادر این خانم هم دارای گروه خونی Rhnull تشخیص داده شد.

به افراد دارای گروه خونی نادر توصیه می شود که از آسیب های جسمانی و موارد مشابه که باعث خونریزی می شود بیشتر از سایر افراد مراقب باشند.

نکته قابل توجه که در مورد افراد با گروه خونی کمیاب وجود دارد این است که ین افراد ممکن است حتی با مراجعه به آزمایشگاه متوجه نادر بودن گروه خونی خود نشوند. معمولا این افراد زمانی که نیاز به انتقال خون پیدا میکنن و آزمایشات تکمیلی متوجه گروه خونی نادر خود می شوند. سازمان انتقال خون نیز با آزمایش خون افرادی که برای اهدای خون به این سازمان مراجعه می کنند، این افراد را با گروه خونی های نادر را شناسایی می کند.