آزمایش تیروئید و اهمیت آن

آزمایش تیروئید یا آزمایش های بررسی عملکرد غده تیروئید برای ارزیابی عملکرد غده تیروئید و کمک به تشخیص اختلالات تیروئیدی استفاده می شود. آزمایش تیروئید هنگامی که علائم و نشانه هایی دارید که نشان دهنده کم کاری یا پرکاری تیروئید به دلیل وجود بیماری یا یک مشکل دیگر در تیروئید است، درخواست می گردد.

برای انجام این آزمایشات به یک نمونه خون وریدی نیاز داریم. غده ی تیروئید که بزرگترین غده ی درون ریز بدن است به صورت غده ای پروانه ای شکل است که در قسمت عرضی حنجره ، و در جلوی گلو قرار گرفته است. غده ها بافتی هستند که موادی را تولید و وارد جریان خون می کنند که به اصطلاح به این مواد هورمون گفته می شود. هورمون های تیروئید شامل تیروکسین یا T4 تری یدوتیرونین یا T3 و تری یدوترونین وارون RT3 و همچنین هورمون کلسی تونین توسط غده ی تیروئید ترشح و وارد جریان خون می شود.

این هومون ها عملکرد های مختلف و بسیار مهمی را در بدن هماهنگ می کنند. بنابراین هر گونه تغییر در مقادیر این هومون ها بر سلامت بدن موثر است. آزمایش تیروئید برای بررسی غده ی تیروئید انجام می شود و علت در خواست آن برای بررسی اختلالات تیروئیدی که شامل کم کاری تیروئید (هایپو تیروئیدیسم)، پرکاری تیروئید (هایپر تیروئیدیسم)، گواتر (بزرگی غده ی تیروئید)، ندول های تیروئیدی و غیره انجام می گیرد.

آزمایش تیروئید هیچ آمادگی خاصی قبل از انجام آزمایش مورد نیاز نمی باشد. با این حال ، برخی از داروهای خاص می توانند با آزمایشات موجود در پانل تداخل داشته باشند ، بنابراین در مورد هر دارویی که مصرف می کنید به پزشک معالج خود اطلاع دهید.

در آزمایش تیروئید چه چیزی آزمایش می شود؟

آزمایش تیروئید گروهی از آزمایشات است که برای کمک به ارزیابی عملکرد غده تیروئید و کمک به تشخیص اختلالات تیروئید ، با هم سفارش داده می شوند. آزمایشات موجود در پانل تیروئید میزان هورمون های تیروئید موجود در خون را اندازه گیری می کند. این هورمون ها مواد شیمیایی هستند که از طریق خون عبور می کنند و متابولیسم بدن و نحوه عملکرد و استفاده از انرژی را کنترل یا تنظیم می کنند.

آزمایش تیروئید معمولاً شامل آزمایشات زیر است:

TSH (هورمون تحریک کننده تیروئید): آزمایش کم کاری تیروئید ، پرکاری تیروئید و نظارت بر درمان اختلال تیروئید

FT4 (تیروکسین): برای تست کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید. همچنین ممکن است برای نظارت بر درمان استفاده شود

FT3 یا T3 کل (تریودوتیرونین): برای تست پرکاری تیروئید استفاده می شود. همچنین ممکن است برای نظارت بر درمان استفاده شود

گاهی اوقات یک آزمایش جذب رزین T3 (T3RU) برای محاسبه ، همراه با مقدار T4 ، شاخص تیروکسین آزاد (FTI) ، روش دیگری برای ارزیابی عملکرد تیروئید است که اصلاحات در پروتئین های خاص را انجام می دهد که می تواند در سطح T4 تأثیر بگذارد.

TSH توسط غده هیپوفیز تولید می شود و بخشی از سیستم بازخورد بدن برای حفظ مقادیر پایدار هورمون های تیروئیدی T4 و T3 در خون است. هنگامی که سطح هورمون تیروئید کاهش می یابد ، هیپوفیز برای آزاد سازی TSH تحریک می شود. TSH به نوبه خود تولید و انتشار T4 و T3 توسط غده تیروئید را تحریک می کند. هنگامی که سیستم به طور عادی کار می کند ، تولید تیروئید روشن و خاموش می شود تا سطح هورمون تیروئید خون به صورت ثابت حفظ شود.

T3 و T4 دو هورمون اصلی تولید شده توسط غده تیروئید ، اندام کوچک پروانه ای شکل است که در قسمت خالی در پایه گلو قرار دارد. آنها در کنار هم به کنترل میزان استفاده از انرژی بدن کمک می کنند. تقریباً تمام T3 و T4 در گردش خون به پروتئین متصل است. بخش های کوچکی که به صورت متصل نیستند و در اصطلاح “آزاد” هستند ، اشکال بیولوژیکی فعال هورمون ها هستند. آزمایش تیروئید می تواند میزان T3 یا T4 آزاد T3 کل یا T3 آزاد یا T4 کل(به صورت متصل یا غیر متصل) را در خون اندازه گیری کند.

آزمایش های T4 و T3 کل برای سال ها مورد استفاده قرار گرفته است، اما این آزمایشات می توانند بر میزان پروتئین موجود در خون برای اتصال به هورمون تأثیر بگذارد. آزمایش های T4 و T3 آزاد تحت تأثیر میزان پروتئین نیستند و به نظر بسیاری از متخصصین بازتاب های دقیق تری از عملکرد هورمون تیروئید ارائه می دهند. در بیشتر موارد ، تست T4 آزاد جایگزین آزمایش T4 کل شده است. با این حال ، برخی از دستورالعمل های حرفه ای تست T3 کل را نیز توصیه می کنند ، بنابراین ممکن است از آزمایش T3 کل یا تست T3 آزاد برای ارزیابی عملکرد تیروئید استفاده شود.

از آزمایش تیروئید چگونه استفاده می شود؟

از آزمایش تیروئید برای ارزیابی عملکرد تیروئید و یا کمک به تشخیص کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید به دلیل اختلالات مختلف تیروئید استفاده می شود. پانل به طور معمول شامل تست هایی برای:

• هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH)
• تیروکسین آزاد (FT4)
• تریودوتیرونین تام یا آزاد (T3 تام یا آزاد)

T4 و T3 هورمون هایی هستند که توسط غده تیروئید تولید می شوند. آنها به کنترل میزان استفاده بدن از انرژی کمک می کنند و توسط سیستم بازخورد تنظیم می شوند. TSH از غده هیپوفیز تولید و رهاسازی T4 (در درجه اول) و T3 توسط تیروئید را تحریک می کند. بیشتر T4 و T3 در خون برای منتقل شدن به پروتئین گردشی در خون متصل می شوند. درصد کمی از این هورمون ها آزاد هستند (متصل نشده) و از نظر بیولوژیکی هورمون های فعالی مخسوب می شوند.

آزمایش تیروئید می توانند مقدار کل هورمون (متصل به علاوه آزاد) یا فقط بخش آزاد این هورمون ها را اندازه گیری کنند. تصور می شود که آزمایش T4 آزاد بازتاب دقیق تری از عملکرد هورمون تیروئید دارد و در بیشتر موارد ، استفاده از آن جایگزین آزمایش T4 تام شده است. با این حال ، برخی از دستورالعمل های حرفه ای هنوز هم آزمایش T3 را توصیه می کنند ، بنابراین T3 آزاد یا T3 کل ممکن است توسط یک پزشک متخصص درخواست داده شود.

به طور معمول ، آزمایش اولیه ارجح برای اختلالات تیروئید ، آزمایش TSH است. اگر سطح TSH غیر طبیعی باشد ، معمولاً با آزمایش T4 آزاد یا FT4 پیگیری می شود. بعضی اوقات T3 یا T3 آزاد نیز انجام می شود. اغلب ، آزمایشگاه این آزمایش پیگیری را بطور خودکار انجام می دهد. این آزمایش به عنوان رفلکس شناخته می شود و باعث می شود که پزشک معالج باعث صرفه جویی در انتظار نتایج آزمایش اولیه و درخواست آزمایش های اضافی برای تأیید یا روشن شدن تشخیص شود. تست های رفلکس به طور معمول در نمونه اصلی که هنگام درخواست اولیه آزمایش ارسال شده انجام می شود.

به عنوان یک گزینه جایگزین ، ممکن است یک پزشک متخصص به صورت کلی آزمایش تیروئید درخواست کند. این بدان معنی است که هر سه آزمایش به طور همزمان انجام می شود تا تصویر اولیه کامل تری از عملکرد تیروئید بدست آید.

علائم کم کاری تیروئید

در میان اختلالات غده ی تیروئید، کم کاری تیروئید شایع ترین اختلال می باشد. در این حالت غده ی تیروئید قادر به تولید کافی هورمون تیروئیدی نیست .شایع ترین علت کم کاری غده تیروئید، التهاب غده به علت اشكال در سيستم ايمني خود فرد می باشد كه به این بیماری هاشيموتو گفته می شود. معمولاً سيستم ايمني فقط در مقابل عوامل خارجي مانند باکتری ها و ویروس ها واکنش می دهد و به خود بدن حمله نمی کند.

در التهاب تيروئيد به علت خود ایمنی, سيستم ايمني خود فرد, غده تيروئيد را به اشتباه (به جاي عامل غیر خودی) عامل بیگانه شناسایی می کند و به آن آسيب مي‌رساند. به طوري كه توانایی توليد هورمون كاهش مي‌يابد. بیماری های خــــود ایمنی سرايت كننده نيستند ولي ممكن است علت ژنتیکی داشته باشند . خانم ها استعداد بيشتري براي ابتلا به اين بیماری ها دارند.

علت دیگر بیماری کم کاری، التهاب تيروئيد پس از زايمان است كه 5-11 درصد خانم‌ها را در فاصله كوتاهي پس از زايمان مبتلا می کند. در این حالت، این نوع کم کاری نیز معمولاً يك وضعيت موقتي است.

يك علت شايع ديگرهیپو تیروئیدیسم غده ی تيـــــروئيد, درمان‌هاي انجام شده روي پركاري تيروئيد است. يعني وقتي براي كنترل غده تيروئيد پركار، از يد راديواكتيو يا جـــــراحـــــي استفــاده مي‌شود, چند ماه تا چند سال بعد تيروئيد ممكن است كم‌كار شود.

کم کاری تیروئید با هر علتی ممکن است دارای علائمی باشد که در زیر به آن ها اشاره می شود:

• خستگی مفرط

• خشکی پوست

• اضافه وزن

• فراموشی و اختلال در یادگیری

• پر خوابی

• ضربان قلب کند

• بی حوصلگی

• آهسته شدن حرکات

• بی اشتهایی

• موهای شکننده

• صدای خشن

• یبوست

• گرفتگی عضلات

• عدم تحمل سرما

• مشکل تمرکز

• خواب آلودگی

• خونریزی ماهانه ی شدید و نامنظم

• صورت پف آلود

• نازائی

البته ممکن است فرد همه موارد را با هم نداشته باشد و در هر بيمار يكي از علايم فوق می تواند برجسته تر باشد در حالي كه در بيمار ديگر چنين علامتي شدت كمتر داشته يا اصلاً ديده نشود و حتی در مواردی ممکن است حتی در فرد هیچ علائمی وجود نداشته باشد. درمان هیپوتیروئیدیسم با قرص لووتیروکسین می باشد و دوز مورد نیاز برای هر فرد نسبت به شدت بیماری متغیر بوده و توسط پزشک تعیین می شود.

کم کاری تیروئید در دوران بارداری

در چکاپ دوران بارداری آزمایش تیروئید نیز در خواست می شود که علت آن عوارض اختلالات تیروئیدی بر روی جنین و مادر می باشد و در صورت عدم درمان می تواند بسیار خطرناک باشد.

درمان کم کاری تیروئید در دوران بارداری نیز با قرص های لووتیروکسین صورت می گیرد و مصرف آن در دوران بارداری مانعی ندارد و زنان باردار به هیچ وجه نباید درمان دارویی خود را قطع کنند و همچنین ممکن است در دوران بارداری پزشک دوز مصرفی لووتیروکسین را افزایش دهد. در دوران بارداری آزمایش تیروئید در این افراد با فواصل کم تری درخواست می شود تا از سلامت کامل مادر و جنین اطمینان حاصل شود.

آزمایش تیروئید برای پرکاری تیروئید

پرکاری تیروئید (هاپرتیروئیدیسم) نقطه مقابل هیپو تیروئیدیسم می باشد و مقادیر سرمی هورمون های تیروئیدی افزایش می یابد و وقتی هورمون های تیروئیدی افزایش می یابد براساس فید بک منفی باعث می شود تا هورمون محرک تیروئیدی TSH کاهش یابد. تشخیص اولیه این بیماری همانند بیماری های دیگر، در ابتدا با بررسی علائم و انجام معاینات بالینی می باشد و سپس آزمایش تیروئید درخواست می شود.

علائم هایپر تیروئیدیسم شامل موارد زیر می باشد:

• تپش قلب

• لرزش

• عدم تحمل گرما

• تعریق

• کاهش وزن علارغم اشتهای طبیعی یا زیاد

• تنگی نفس

• بی قراری

• بی خوابی

در پرکاری تیروئید اندازه غده ی تیرویید نيز معمولاً بزرگ مي شود و گاهي در لمس گره ها و يا برجستگي هايي ديده مي شود. در اين موارد لازم است يك سونوگرافي تيروئيد انجام شود تا وجود گره ها يا ندول ها در داخل آن مشخص شود. همچنین در هایپرتیروئیدیسم خفيف سطح هورمون هاي تيروئيد نرمال می باشد ولی سطح سرمی TSH پایین می باشد و معمولا در این افراد علائم پرکاری بسیار خفیف می باشد. اگرچه علل متفاوتي براي پركاري تيروئيد وجود دارد اما علائم و نشانه‌هاي این بیماری مشابه است.

از علت های بروز پرکاری تیروئید می توان به موارد زیر اشاره کرد:

شایع ترین علت هایپر تیروئیدیسم بیماری خود ایمنی گرایوز یا به اصطلاح گواتر سمی می باشد که در این بیماری سیستم ایمنی خود بدن سلول های غده ی تیرویید را بیگانه شناسایی می کند و علیه این سلول ها آنتی بادی تولید می کند و به این صورت موجب تحریک سلول های تیروئیدی و تولید بیش از حد هورمون های تیروئیدی می شود. وجود یک یا چند گره در غده ی تیروئید نیز می تواند باعث پر کاری تیروئید شود که اگر توده يك عدد باشد گره سمي خودكار نامیده شده و اگر چندين توده وجود داشته باشد، گواتر سمي چند گره ای ناميده می شود.

عامل دیگر پرکاری تیروئید که در آزمایش تیروئید تشخیص داده می شود، تیروئیدیت به معنای التهاب غده ی تیروئید می باشد که باعث آزاد شدن هورمون تيروئيد ذخيره در تيروئيد و پركاري تيروئيد ‌می شود كه براي چند هفته تا چند ماه طول مي‌كشد.

بعضي داروها مانند آميودارون و محلول لوگول حاوي مقدار زيادي يد مي‌باشد كه تيروئيد جهت توليد هورمون از آن استفاده مي‌كند. مصرف اين نوع داروها در بعضي افراد با ايجاد پركاري همراه است. مصرف بی رویه برخی دارو های تیروئیدی و یا افزایش یا کاهش خودسرانه دوز این داروها، می تواند موجب بروز علائم هایپر تیروئیدیسم شود.

اهمیت آزمایش در منزل در شرایط دشوار امروزی بیش از قبل نمایان می شود جایی که به دلیل وجود بیماری خطرناکی مثل کرونا به افراد توصیه می شود در خانه خود بمانند تا از گزند آسیب این بیماری در امان بمانند. همچنین اغلب پزشکان برای تعیین نوع بیماری مراجعین یا بررسی روند بهبود آنان انجام آزمایش های مختلف مانند آزمایش تیروئید، آزمایش خون، ادرار، مدفوع و… را تجویز می کنند. همچنین بسیاری از افراد میانسال یا مسن، برای چکاپ دوره ای وضعیت بدنی خود و پیشگیری از شرایط حاد و خطرناک، به صورت دوره ای به پزشک و آزمایشگاه مراجعه نموده و وضعیت سلامتی خود را بررسی می کنند.

اما ممکن است در برخی موارد مراجعه به آزمایشگاه برای افراد امکان پذیر نباشد یا به شرایط ویژه ای که به دلیل وجود ویروس کرونا در جامعه حکم فرما شده، ترجیح بدهند در خانه مانده و قرنطینه خانگی را رعایت نمایند. با توجه به اینکه سلامتی افراد همواره در اولویت قرار دارد، آزمایشگاه آنی آزما با ارائه خدماتی مانند آزمایش در منزل آماده خدمت رسانی بیشتر به شما عزیزان می باشد تا هیچ فردی آزمایشات خود را به هیچ دلیلی به تعویق نیاندازد.