هر انسانی ممکن است در طول دوران زندگی خود به نوعی دردهای مفصلی مبتلا شد که این دردها، بیانگر نوعی بیماری خاص است. متخصص براساس علائم ظاهری بیمار و آزمایشاتی که انجام می شود می تواند به درستی تشخیص دهد منشا دردهای مفصلی از کجا است. در این میان روماتیسم به عنوان بیماری مفصلی شناخته شده است که حتی ممکن است در دوران کودکی نیز به آن مبتلا شده باشید. دقت کنید که نباید روماتیسم را به آرتروز اشتباه گرفت چرا که از اساس، کاملا متفاوت هستند. لذا بهترین کار بعد از حس کردن دردهای مفصلی این است که به متخصص مراجعه نمایید. در ابتدا لازم است آزمایشات تشخیص دردهای مفصلی و روماتیسم انجام گیرد تا ابتلا به این بیماری با قطعیت اعلام گردد.
تشخیص روماتیسم به منظور تشخیص بیماری ایجاد کننده درد مفصلی درخواست می شود. شاید نام بیماری های روماتیسم و آرتروز را چندین بسیار شنیده باشید و تفاوت این دو بیماری ندانید . حتی گاهی به اشتباه هر دو را یک بیماری تلقی کنید و برایتان سوال ایجاده شده باشد که روماتیسم و آرتروز دارای چه علائمی هستند و عامل ایجاد این بیماری ها چیست؟ در پاسخ به این سوالات باید گفت بیماری های روماتیسم و آرتروز دو متفاوت بیماری مفصلی هستند. التهاب مفصل یا آرتریت (arthritis) اصطلاحی جامع برای توصیف انواع التهاب مفصلی است. این عارضه یک یا تعداد بیشتری از مفاصل را درگیر میکند.
مهم ترین علائم آرتریت شامل درد و سفتی مفاصل است که عموما با بالا رفتن سن تشدید میشود. همچنین شایع ترین انواع آرتریت شامل آرتروز یا استئوآتریت (Osteoarthritis) و روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید (Rheumatoid arthritis) هستند.
آرتروز یک عارضه حاد شونده و ناشی از فرسایش است در حالی که آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی یک بیماری خودایمنی محسوب میشود و اگرچه در نهایت هر دو به التهاب مفصلی منجر میشوند اما عامل بوجود آورنده آنها متفاوت است. هر یک از انواع آرتریت علائم خاص خود را دارد. آرتریت روماتوئید بیماری فراگیری است به این مفهوم که تمام بدن را میتواند درگیر کند و آسیب ناشی از آن تنها به مفصلها محدود نمیشود.
علائم اولیه آن نیز شامل تب پایین (در کودکان)، درد ماهیچه و خستگی بیش از حد است. این در حالی است که در مبتلایان به استئوآرتریت، علائم بیماری در تمام بدن بروز نمی کند و تنها به مفصل ها آسیب می رساند. آرتریت روماتوئید همانطور که عنوان شد یک بیماری خود ایمنی است که کل بدن را تحت تاثیر قرار میدهد. بیماری خودایمنی هنگامی رخ میدهد که دستگاه ایمنی بدن به اشتباه حمله به خودِ بدن را آغاز میکند. علائم این بیماری میتواند شامل خستگی شدید و گرفتگی عضلات به هنگام صبح و همچنین درد مفاصل باشد.
بدنِ مبتلایان به این بیماری، بافت نرم و جداری اطراف مفاصل موسوم به «غشاء سینوویوم» را همچون ویروس و باکتریِ خطرزا تلقی کرده و به آنها حمله میکند. «غشاء سینوویوم» وظیفه حفاظت از مفاصل و نرم نگه داشتن آنها را به عهده دارد. این حمله موجب میشود مایعی در مفصل جمع شود. انباشت این مایع موجب ورم، درد، گرفتگی عضلات و التهاب اطراف مفصل میشود. این وضعیت در نهایت به فرسوده شدن مفاصل منجر می شود.
ولی آرتروز شایع ترین نوع آرتریت یا التهاب مفصلی است. این عارضه ناشی از فرسودگی غضروف هاست که انتهای استخوانها را در یک مفصل می پوشانند. در این عارضه همچنین سطح پایینی از التهاب مشاهده می شود. وقتی فرسایش و آسیب دیدگی غضروف ها تشدید شود، استخوانها را نیز درگیر می کند که این وضعیت با درد زیاد و محدود شدن حرکات همراه است. این فرسایش و آسیب دیدگی ممکن است طی سالها و بر اثر بالا رفتن سن، جراحت و صدمه دیدن مفصل یا عفونت ایجاد شود. آزمایش های تشخیص روماتیشم و آرتروز به منظور تشخیص علت درد های مفصلی و افتراق بیماری های آرتروز و روماتیسم انجام می شود.
علائم روماتیسم :
قبل از انجام آزمایش های تشخیص روماتیسم ، باید علائم بیماری شناسایی شوند. پزشک بعد از دریافت شرح حال از بیمار آزمایش های تشخیص روماتیسم را درخواست می کند. علائم بیماری شامل موارد زیر می باشد:
• سفتی صبحگاهی مفاصل
• تورم مفاصل
• درد مفصلی
• ضعف و خستگی
• مشکلات ریوی
• درگیری چشمی، عصبی (با احتمال کم تر)
• ندول های روماتوئید
آزمایش های تشخیص روماتیسم :
روماتیسم مفصلی یا Rheumatoid arthritis یک بیماری است که موجب التهاب، درد و تورم مفاصل بدن میشود. این بیماری معمولا مزمن بوده و در دراز مدت می تواند موجب تخریب مفصل شود.
از هر صد نفر یک نفر در طول عمرش به نوعی به این بیماری مبتلا میشود. روماتیسم مفصلی میتواند زمینه خانوادگی داشته باشد. این بیماری می تواند در هر سنی بروز کند ولی معمولا در سنین بین ۶۰-۴۰ سالگی دیده میشود. روماتیسم مفصلی در زنان سه برابر شایع تر از مردان است.
تشخیص روماتیسم اولین گام در درمان این بیماری می باشد. در ادامه آزمایشات لازم برای تشخیص روماتیسم اشاره می شود:
آزمایش Anti ccp
آنتی CCP یک آنتی بادی در بیماران آرتریت روماتوئید است. سطح Anti-CCP را می توان در یک بیمار از طریق آزمایش خون در منزل تشخیص داد. آنتی CCP مثبت می تواند به همراه تست های دیگر خون، تصویربرداری و معاینات فیزیکی برای رسیدن به تشخیص روماتیسم استفاده شود. سیستم ایمنی بدن در حالت نرمال فقط عوامل بیگانه را شناسایی و از بین می برد ولی در بیماری های خود ایمنی ، سیستم ایمنی بدن سلول های خودی را بیگانه تلقی کرده و علیه این سلول ها آنتی بادی تولید می کند. این آنتی بادی که اتوآنتی بادی اطلاق می شود باعث آسیب به بدن می شوند. در بیماران روماتیسمی نیز بر علیه پپتید حلقوی سیترولیه ccp اتوآنتی بادی (Anti ccp)
تولید می شود. در آزمایش anti ccp این اتوآنتی بادی جستجو می شود. در صورت شناسایی این اتوآنتی بدن به احتمال زیاد فرد دچار آرتریت روماتوئید یا روماتیسم می باشد.
آزمایش ANA
یکی دیگر از تست هایی که در تشخیص روماتیسم درخواست می شود، آزمایش ANA می باشد. آزمایشات ANA یک شاخص کلی از بیماری خود ایمنی است. از آنجا که روماتیسم مفصلی یک بیماری خود ایمنی است، بسیاری از مبتلایان به روماتیسم مفصلی دارای آزمایشات مثبت ANA هستند. البته لازم به ذکر است یک آزمایش مثبت به معنای داشتن روماتیسم مفصلی نیست. در این آزمایش اتوآنتی بادی علیه هسته سلول مورد بررسی قرار می گیرد.
پروتئین واکنشی C یا CRP
CRP یا C-Reactive Protein در روماتیسم والتهابات و تورمهای حاد، پروتئینی به نام C در خون پیدا میشود که در حال عادی وجود ندارد و اگر هم باشد بسیار بسیار ناچیز و غیر قابل بررسی با روشهای معمولی است. CRP یک بیومارکر غیر اختصاصی التهاب است. به این معنی است که وقتی سطح CRP بالا می رود این نشانه ای است که التهاب در جایی در بدن اتفاق می افتد. شناسایی این پروتئین در تشخیص روماتیسم می تواند کمک کننده باشد.
فاکتور روماتوئید RF
فاکتور روماتوئیدی اتو آنتی بادیهایی از جنس ایمونوگلوبولین نوع IgM هستند که در سیستم ایمنی خود فرد ایجاد میشوند. این آنتی بادیها در حالت طبیعی برای دفاع بدنی در مقابل عفونتها بوده ولی در بیماریهای التهابی هم چون آرتریت روماتوئید یا همان روماتیسم دردهای مفصلی را ایجاد میکنند. این اتو آنتی بادیها با حمله اشتباه به بافتهای طبیعی بدن زمینه ساز دردهای مفصلی می گردند.
این تست به عنوان تست اختصاصی تشخیص روماتیسم به کار می رود. توجه داشته باشید علائم ظاهری بدن نمیتوانند معیار درستی برای تشخیص این فاکتور روماتوئیدی در بدن باشند. از طرفی علائم دردهای مفصلی همیشه برای تشخیص بیماری روماتیسم قابل اطمینان نیستند. چون افراد دارای این فاکتور روماتوئیدی ممکن است به بیماری های دیگر بافت همبندی مانند بیماری رینود، اسکلرودرما، اختلالات خود ایمن تیروئیدی، لوپوس اریتماتوز سیستمیک، سندرم شوگرن، و یا افراد مبتلا به سایر بیماریهای عفونی مزمن مانند هپاتیت ویروسی مبتلا باشند.
فاکتور روماتوئیدی در 70 تا 90 درصد بیماران روماتیسمی وجود دارد هر چند اگر در برخی تشخیص داده نشود. در افرادی که علائم و نشانههای شدیدی از روماتیسم را تجربه میکنند، غلظت های قابل توجهی از RF را میتوان در نمونههای آزمایشگاهی آنان دید که احتمال وجود روماتیسم را در آنان تقویت میکند. سطوح بالاتر فاکتور روماتوئیدی با شدت بیماری رابطه مستقیم دارد.
البته لازم به ذکر است نتیجه منفی آزمایش RF وجود آرتریت روماتوئید را رد نمیکند. حدود 20 درصد از افراد مبتلا به روماتیسم دارای سطوح بسیار پایینتر از حد تشخیص RF را دارند. در این چنین مواردی آزمایش آنتی بادی CCP ممکن است مثبت باشد و برای تشخیص روماتیسم مورد استفاده قرار می گیرد.
اوریک اسید
اسیداوریک حاصل متابولیسم سلولی و در واقع متابولیسم پورینهاست؛ پورینها گروهی از مواد است که در غذاهای حیوانی مانند گوشت قرمز و همچنین حبوبات وجود دارد. بیشتر اسید اوریک ساخته شده بوسیله بدن در خون حل میشود و از طریق کلیه به درون ادرار دفع میکند. اما گاهی بدن شما یا اسید اوریک زیادی تولید میکند یا مقدار کمی از آن را دفع میکند.
میزان اوریک اسید در افراد مبتلا به نقرس (نوع دیگری از آرتریت التهابی) بالا می باشد. همچنین وجود میزان بالایی از این ماده میتواند نشانه خطر ابتلا به عارضه آرتریت روماتوئید باشد بنابراین یکی از دلایل درخواست آزمایش اسید اوریک در تشخیص روماتیسم می باشد.
کلسیم
فعالیت فیزیکی اهمیت زیادی در حفظ قدرت استخوان ها دارد، اما بسیاری از مبتلایان به روماتیسم به علت درد هایی مفصلی معمولا دارای فعالیت بدنی کمی هستند. سیستم ایمنی بدن که فعالیت آن در بیماری روماتیسم زیادتر می شود، حتی ممکن است بطور مستقیم به استخوان ها حمله کند. بنابراین یکی دیگر از آزمایشاتی که ممکن است در تشخیص روماتیسم درخواست شود، آزمایش کلسیم می باشد. همچنین در پیگیری درمان روماتیسم نیز این آزمایش درخواست می شود چون کورتیکواستروئیدها که در درمان روماتیسم تجویز می شود جذب کلسیم توسط بدن را با مشکل مواجه می کنند، در نتیجه استخوان ها ضعیف و خطر پوکی استخوان افزایش می یابد.
آلکالن فسفاتاز
آلکالین فسفاتاز آنزیمی است که در بافت های مختلف بدن به ویژه کبد، استخوان، کلیه، روده و جفت یافت می شود. سطح ALP در سلولهای کبد و استخوان از سایر بافت ها بالاتر است. آزمایش ALP در تشخیص بیماری های کبد و استخوان مانند افزایش استخوان سازی در بیماری پاژه pagets ، روماتیسم مفصلی، ترمیم شکستگی کاربرد دارد. بنابراین این تست در تشخیص روماتیسم نیز کاربرد دارد.
آزمایش ESR
سدیمانتاسیون که به آن سرعت رسوب گلبول قرمز «ESR» یا به زبان ساده تر Sed Rate می گویند، یک نوع آزمایش خون است که میزان فعالیت التهابی را در خون نشان می دهد. تستSed Rate تنها ابزار تشخیصی پایه نیست، اما ممکن است در فرآیند تشخیص یا نظارت بر پیشرفت یک بیماری التهابی به پزشک کمک کند. بنابراین این آزمایش در تشخیص روماتیسم که یک بیماری التهابی است نیز به کار می رود. آزمایش ESR به این صورت انجام می شود که نمونه خون داخل یک لوله باریک بلند ریخته می شود.
سلول های قرمز خونی (اریتروسیت ها یا گلبول های قرمز) به تدریج به سمت پایین ته نشین می شوند. التهاب باعث می شود سلول ها با هم انبوه شوند. بدلیل اینکه این توده های سلولی از سلول های منفرد چگال تر هستند، بنابراین سرعت رسوب آنها نیز بیشتر است و میزان این سرعت درواقع یک معیار سنجش بیماری است.
در تست Sed Rate فاصله رسوب گلبول های قرمز خون در یک ساعت در لوله آزمایش، اندازه گیری می شود. هرچه سلول های خونی در فاصله دورتری رسوب کرده باشند، یعنی پاسخ التهابی سیستم ایمنی بدن بیشتر بوده است.
احتمال ابتلای بالای زنان به بیماری های خود ایمنی از جمله روماتیسم :
اگر کمی دقت کرده باشید متوجه می شود که در اطرافیانتان بیشتر زنان مبتلا به بیماری روماتیسمی و مفصلی هستند . درصد ابتلای زنان به بیماری های خودایمنی نسبت به مردان بیشتر است. همین مسئله باعث شده است در چکاپ های روتین چندین آزمایش مرتبط با بیماری های خود ایمنی نیز در کنار سایر تست ها درخواست شود. آزمایشات چکاپ شامل تست هایی می شوند که باید در سال چند بار انجام شوند تا وضعیت سلامت شما را بررسی کنند.
این آزمایشات به شما و پزشکتان کمک می کند تا در صورت احتمال وقوع بیماری عامل آن را شناسایی و از وقوع آن پیشگیری کنید. (جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید به مقاله آزمایش چکاپ شامل چه تست هایی می باشد و همچنین به شرایط قبل از آزمایش چکاپ مراجعه فرمایید) .
علت بالای ابتلای زنان به بیماری های خود ایمنی از جمله روماتیسم هنوز به طور دقیق مشخص نیست ولی واکنش ایمنی بدن زن ها به طور کلی قوی تر است، زیرا مردها دو برابر بیشتر از زن ها ممکن است دچار سرطان و عفونت ها شوند. این واکنش قویتر در سیستم ایمنی بدنها، مانند یک شمشیر دو لبه است: محافظ خوبی است، اما زنان را در معرض خارج از کنترل شدن سیستم ایمنیشان قرار میدهد. به هر حال این در شرح حال بیمار و درخواست آزمایشات مرتبط با تشخیص روماتیسم حایز اهمیت می باشد.
پیشگیری از بیماری های روماتیسمی و دردهای مفصلی:
گاهی ممکن است پس از آزمایشات تشخیص روماتیسمی متوجه شوید در معرض ابتلای این بیماری قرار دارید و تصمیم به پیشگیری از ابتلای این بیماری ها گرفته باشید. برای پیشگیری لازم است بدانید تغذیه و مواد غذایی مناسب نقش مهمی در مقابله با بیماری روماتیسم و برخی از بیماریهای ناشی از آن مانند روماتوئید پلی آرتریت دارند. در واقع برخی مواد غذایی خواص التهاب زدایی دارند در حالی که برخی دیگر التهاب زا هستند؛ بنابراین لازم است در گام اول مصرف مواد غذایی التهابزدا را افزایش و مصرف مواد غذایی التهاب زا را کاهش داد تا درمان روماتیسم موثر واقع شود.
لازم است مصرف مواد غذایی حاوی میزان بالای سدیم (نمک) کاهش داده شود تا مشکل احتباس آب که در نتیجه دریافت کورتون بروز میکند کاهش یابد. برخی عناصر مغذی برای مقابله با روماتیسم مفید هستند مانند مس و سلنیوم که اولی برای نگهداری و حفظ غضروفها و استخوانها و دومیبرای مقابله با دردهای مفاصل موثر هستند.دانه های روغنی مانند بادام،گردو، فندق و ماهی های حاوی امگا ۳ مانند قزل آلا بسیار مفید هستند.
0 پاسخ
خیلی مفیدوعالی بود ممنون
خیلی مفید بود مرسی
عالی بود خیلی ، سپاس فراوان خدا خیرتان دهد
توضیحات بسیار عالی و شفاف بود ممنون