آیا با حاملگی مولار یا پوچ آشنا هستید؟

از زمانی که مادر باردار می شود، لازم است تا زما نبه دنیا آمدن نوزاد تحت مراقبت باشد. حتی قبل از بارداری نیز مراقبت ها و آزمایشات لازم باید انجام گیرد تا در صورت امادگی برای بارداری، اقدامات لازم انجام گیرد. متاسفانه گاها دیده ایم بعد از لقاح، به جای اینکه جنین در رحم تشکیل شود، یک توده گوشتی در رحم شکل می گیرد که در این صورت به آن حاملگی مولار یا پوچ گفته می شود. اگر چه این نوع بارداری بسیار نادر بوده و تقریبا از هر 1000 باردرای، چنین موردی رخ می دهد اما به این معنا نیست که نسبت به ان بی اطلاع باشیم. لازم است در مورد حاملگی مولار، علائم آن و آزمایشات تشخیص این نوع بارداری اطلاعات کامل داشته باشید شاید شما یکی از آن هزار مورد بارداری را تجربه کنید.

تشخیص حاملگی مولار به منظور شناسایی یک عارضه نادر بارداری می باشد که در آن تخمک بارور شده به جای تشکیل جنین، به توده گوشتی به نام مول (Mole) تبدیل شده است. تقریبا 1 از هر 1.000 بارداری به عنوان بارداری مولار تشخیص داده می شود. دوران بارداری از حساس ترین دوران می باشد. در این دوران باید مادر مورد آزمایشات و مراقبت های مختلف قرار گیرد. آزمایشات دوران بارداری برای بررسی وضعیت سلامت مادر و جنین از مهم ترین اقدامات در این دوران می باشد.

فرد باید قبل از اقدام به بارداری تا زمان زایمان و حتی پس از زایمان تحت نظر پزشک قرار گیرد. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله ی آزمایشات دوران بارداری مراجعه شود) حاملگی مولار یکی از انواع حاملگی های پر خطر برای سلامت فرد می باشد. در این نوع حاملگی در واقع جنینی نرمالی تشکیل نیافته است و به این نوع حاملگی به اصطلاح بچه خوره نیز گفته می شود. حاملگی مولار برای سلامت مادر بسیار خطر ساز است و باید سریعا درمان شود.

تشخیص حاملگی مولار یا پوچ به صورت زیر انجام می شود:

• آزمایش هورمون BhCG

• آزمایش لگن

• سونوگرافی

• آزمایشات پاتولوژی

آزمایش هورمون BhCG برای تشخیص حاملگی مولار:

برای تشخیص حاملگی مولار هورمون BhCG درخواست می شود. هورمون HCG (Human Chorionic Gonadotropin) در حین حاملگی تولید می شود. این هورمون توسط جفت که تخم را پس از لانه گزینی در رحم تغذیه می کند، ایجاد می شود. hCGاولین بار حدود ۱۱ روز پس از لقاح در خون و بین ۱۲ تا ۱۴ روز پس از لقاح در ادرار قابل اندازه گیری است . به طور طبیعی مقدار HCG هر ۷۲ ساعت دو برابر می شود. سطح این هورمون در هفته های ۸ تا ۱۱ به حداکثر خود رسیده و سپس در ادامه حاملگی کاهش می یابد. مهم ترین وظیفه این هورمون نگه داری از جسم زرد است که استرادیول و پروژسترون را تولید می کند .مقدار این هورمون در حاملگی طبیعی از روز ششم تا دهم بعد از لقاح در سرم مادر بالا می رود (حتی گاه از روز سوم لقاح هم قابل شناسایی است.)

مقدار هورمون BhCG در حاملگی مول بیش از مقدار آن در یک حاملگی طبیعی می باشد ولی باید توجه داشت افزایش بیش از حد این هورمون در حاملگی های چند قلویی و حتی حاملگی های سالم نیز ممکن است بنابراین برای اطمینان از تشخیص حاملگی مولار باید اقدامات دیگری نیز انجام شود.

تست های خانگی بارداری مثل بی بی چک، هورمون HCG را در ادرار تشخیص می‌دهد و باعث مثبت شدن بارداری می‌شود.

هورمون HCG با واحد بین‌المللی IU/L اندازه‌گیری می‌شود (یک واحد جهانی در یک لیتر). یعنی اگر کمتر از IU/L) ۵) در خون خود داشته باشید، باردار نیستید. اما هر مقداری بیش از IU/L) ۲۵) به منزله باردار بودن شماست.

بعد از آخرین عادت ماهیانه LMP (last menstrual period)، مقدار هورمون HCG به طور میانگین هر ۳۰ ساعت دو برابر می‌شود، تا میزان آن در حدود هفته هشتم بارداری به۶۵۰۰ (IU/L) برسد. بعد از آن میزان افزایش آن به مادر باردار بستگی دارد و حدودا ۶۰ تا ۷۰ روز بعد از آخرین عادت ماهیانه یعنی حدود هفته ۹ تا ۱۰ بارداری در بالاترین مقدار می‌ماند. هورمون HCG بین هفته ۱۲ تا ۱۶ بعد از آخرین عادت ماهیانه کمی کاهش می‌یابد و تا زایمان ثابت می‌ماند و یک یا دو هفته بعد از زایمان هورمون HCG کاملا از بدن پاک می‌شود.

عملکرد اصلی این هورمون پیشگیری از ریزش مخاط رحمی یا آندومتریوم و شروع عادت ماهیانه است که معمولا در چرخه عادت‌های ماهیانه بطور عادی اتفاق می‌افتد. در واقع پس از لقاح، سلول تخم شروع به تكثیر كرده و بلاستوسیت ها را بوجود می آورد. در اطراف سلول های بلاستوسیت، سلول های تروفوبلاست و سلول های سنسیشیو تروفوبلاست بوجود می آیند. سلول های سنسیشیو تروفوبلاست، اولین سلول هایی هستند که هورمون HCG را تولید می کنند.

هورمون HCG تولید شده از سلول های سنسیشیو تروفوبلاست، بر روی جسم زرد اثر گذاشته و از تحلیل رفتن آن جلوگیری می كند. پروژسترون تولید شده از جسم زرد، بر روی سلول های دیواره رحم اثر گذاشته و از ریزش آن ها جلوگیری كرده و بدین ترتیب، زمینه را برای لانه گزینی و شروع حاملگی آماده می كند. در روز 22، لانه گزینی (Implantation) انجام می شود و با تشكیل جفت، تولید هورمون های HCG و پروژسترون، توسط سلول های جفت انجام می گیرد.

شرایط انجام آزمایش BhCG

برای انجام آزمایش هورمونBhCG ناشتا بودن مورد نیاز نیست . فرد باید تاریخ آخرین پریود Last menstrual period (LMP) خود را به خاطر داشته باشد. آزمایش BhCG به دو صورت کمی و کیفی قابل انجام است. در روش کیفی فقط مثبت یا منفی بودن حاملگی مشخص ولی در حاملگی کمی تیتر این هورمون اندازه گیری می شود. برای تشخیص حاملگی مولار نیاز به تیتر ( آزمایش کمی هورمون BhCG می باشد.

سونوگرافی لگن

سونوگرافی لگن یکی دیگر از اقدامات لازم برای تشخیص حاملگی مولار می باشد. سونوگرافی لگن آزمایشی است که با ارسال امواج صوتی تصاویری از داخل لگن در اختیار پزشک قرار می دهد. برای انجام این سونوگرافی لازم است مثانه تان پر باشد. باید یک ساعت پیش از آغاز سونوگرافی دست کم یک و نیم لیتر آب بنوشید.

مثانه پر باعث می شود تا تصاویر اندام ها وضوح بیشتری پیدا کنند. سونوگرافی لگن با استفاده از یک مبدل که امواج صوتی را ارسال و دریافت می کند انجام می شود. متخصص رادیولوژی پس از تجزیه و تحلیل تصاویر سونوگرافی امکان بچه خوره و حاملگی مولار را تشریح می کند.

سونوگرافی:

برای تشخیص حاملگی مولار سونوگرافی انجام می شود. در سونوگرافی استاندارد، امواج صوتی با فرکانس بالا به‌سمت بافت‌های موجود در قسمت‌های شکمی و لگنی هدایت می‌شود. البته در اوایل بارداری، رحم و لوله‌های فالوپ به واژن نزدیک‌تر هستند تا به سطح شکمی. بنابراین ممکن است که سونوگرانی ازطریق وارد کردن دستگاه wandlike (مبدل) به واژن انجام شود.

سونوگرافی حاملگی مولار کامل (که در ۸ یا ۹ هفته‌ی اول بارداری تشخیص داده می‌شود) موارد زیر را نشان می‌دهد:

وجود یا نداشتن رویان یا جنین (یاخته‌ی رشدکننده از لحظه‌ی بارورسازی تا پایان هفته‌ی هشتم رویان (embryo) و پس از آن جنین (fetus) نام دارد.)؛

وجود نداشتن مایع آمنیوتیک؛

جفت کیستیک ضخیمی که تقریبا رحم را پر کرده است؛

کیست تخمدان.

سونوگرافی حاملگی مولار نسبی موارد زیر را نشان می‌دهد:

جنینی با رشد محدود؛

مایع آمنیوتیک کم؛

یک جفت کیستیک ضخیم.

بیوپسی محتویات داخل رحم برای آزمایش پاتولوژی:

برای تشخیص حاملگی مولار ممکن است از بافت رحم نمونه برداری و برای انجام آزمایش به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال شود. به نمونه برداری از بافت رحم به منظور تشخیص کورتاژ تشخیصی گفته می شود. کورتاژ تشخیصی برای شناسایی بسیاری از مشکلات مربوط به رحم مانند تشخیص حاملگی مولار به کار می رود. در روش درمانی کورتاژ برای درمان حاملگی مولار نمونه به آزمایشگاه فرستاده می شود تا از حاملگی پوچ اطمینان کسب شود.

علت ارسال نمونه پس از درمان این است که احتمال حاملگی های مولار در بارداریی های بعدی برای فرد افزایش می یابد به طوری که از ۱۰۰ زن که در حاملگی قبلی خود دچار حاملگی پوچ بوده است، احتمالا ۱ زن در حاملگی بعدی نیز دچار چنین حاملگی شود.

علائم موجود برای تشخیص حاملگی مولار:

برای تشخیص حاملگی مولار در ابتدا توجه به علائم آن ضروری است. علائم بارداری مولار در ابتدا شبیه به یک بارداری معمولی است، اما در ادامه علائم حاملگی مولار مشخص می شود که شامل موارد زیر می باشد:

• خونریزی قهوه ای تیره تا قرمز روشن از واژن طی سه ماهه اول بارداری می تواند نشانه ای از حاملگی پوچ باشد.

• یکی از علائم بارداری پوچ، حالت تهوع و استفراغ شدید است.

• نشانه دیگر حاملگی پوچ دفع کیست هایی شبیه خوشه انگور می باشد.

• گاهی در حاملگی پوچ درد لگن (پایین کمر و شکم) رخ می دهد.

اگر هر یک از علائم حاملگی پوچ را مشاهده کردید، به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید، او ممکن است سایر علائم حاملگی پوچ را پیدا کند، مانند:

• رشد سریع رحم: در حاملگی پوچ، رحم رشد سریعی دارد در واقع رحم نسبت به آن مرحله از بارداری خیلی بزرگ است.

• فشار خون بالا: از علائم حاملگی پوچ می توان به افزایش فشار خون اشاره کرد.

• پره اکلامپسی: از نشانه های حاملگی پوچ مسمومیت بارداری است که باعث افزایش فشار خون مادر و دفع پروتئین از ادرار بعد از هفته بیستم بارداری می شود.

• کیست تخمدان: می تواند نشانه ای از حاملگی پوچ است.

• کم خونی: کم خونی می تواند از علائم حاملگی پوچ باشد.

• پرکاری تیروئید: پرکاری تیروئید نیز از علائم حاملگی پوچ است.

حاملگی پوچ مدت زیادی ادامه پیدا نمی کند و نهایتا منجر به سقط خودبخودی می شود. برای جلوگیری از عوارض بارداری پوچ، بایستی بافت پوچ به طور کامل از رحم خارج شود.

انواع حاملگی مولار:

هنگامی که مشکلات کروموزومی خاصی هنگام لقاح و تشکیل تخم بارور وجود داشته باشد، بارداری مولار اتفاق می‌افتد. بارداری مولار ممکن است به صورت کامل یا جزئی باشد. در بیشتر موارد حاملگی مولار کامل، تخمک بارور، دو نسخه از کروموزوم‌های پدر را داراست و هیچ کروموزومی از مادر را ندارد. در این حالت، جنین، ساک حاملگی و جفت طبیعی تشکیل نمی‌شود بلکه جفت، توده‌ای از کیست‌هایی است که شبیه به یک خوشۀ انگور هستند.

در حاملگی مولار جزئی، معمولاً تخمک بارور، دو نسخه از کپی کورموزم‌های پدر و یک نسخه از کروموزوم‌های مادر را دارد. در این حالت، مقداری بافت سالم جفت وجود خواهد داشت، ساک حاملگی تشکیل می‌شود و ممکن است جنین یا بخشی از بافت جنین نیز تشکیل شود، اما در بیشتر موارد به قدری غیرطبیعی است که امکان ادامۀ حیات و رشد را نخواهد داشت.

عوارض حاملگی مولار:

در بسیاری از حاملگی های مولار، جنین خود به خود سقط می شود. شاید برای شما سوال پیش آمده باشد که علت تاکید برای تشخیص حاملگی مولار چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت حاملگی مولار دارای عوارضی می باشد که باید فورا درمان شود. پس از آن که بارداری مولار از بین رفت، بافت مولار ممکن است باقی مانده و همچنان رشد کند که نئوپلازی ترفوبلاستیک بارداری یا GTN نامیده می‌شود. این حالت در حدود 15 تا 20 درصد از بارداری های مولار کامل و 5 درصد بارداریهای مولار جزئی بروز می‌ کند.

یکی از نشانه‌های نئوپلازی ترفوبلاستیک بارداری سطح بالای هورمون گنادوتروپین کوریونی انسانی است. در برخی موارد یک مول هیداتیفرم تهاجمی عمیق به لایه میانی دیوار رحم نفوذ می کند که باعث خونریزی واژینال می‌شود. معمولا این مشکل با شیمی درمانی درمان می‌شود اما یکی از گزینه‎های درمان نیز برداشتن رحم یا هیسترکتومی است.

درمان حاملگی مولار:

پس از تشخیص حاملگی مولار فرد باید درمان شود. بهترین درمان برای مول های معمولی، اقدام برای کورتاژ (خارج کردن محصولات جفتی از رحم) است، اما در مورد مول های مهاجم (مول های بدخیم) شیمی درمانی نیز باید صورت گیرد زیرا ممکن است بیماری به نقاط مختلف بدن مانند ریه، کبد یا مغز انتشار پیدا کند و برای بیمارمشکل ایجاد کند، شیمی درمانی مشکلی در حاملگی بعدی این بیماران ایجاد نمی کند و احتمال بروز مول مجدد هم در این بیماران بسیار کم است.

همچنین در مواردی ممکن است پزشک برای سقط دارو تجویز کند. داروهای مورد استفاده معمولاً میزوپروستول یا سیتوتک هستند. با این حال، چند روز طول می کشد تا بدن همه بافت را بیرون کند. این روش معمولاً با خونریزی شدید، گرفتگی عضلات شکم، درد، تهوع یا اسهال مرتبط است.

پس از تشخیص حاملگی مولار و خارج شدن بافت از رحم باید چه کرد؟

همان طور که پیش از این توضیح داده شد پس از خارج شدن توده ی بافتی ممکن است مقداری از بافت مولار داخل رحم باقی بماند و به رشد خود ادامه دهد. بافتی که احتمالا بعدا تشکیل توده ی سرطانی دهد. برای تشخیص این حالت فرد برای فرد بعد از خارج شدن توده ی مول نیز آزمایش BhCG درخواست می شود. و این آزمایش در منزل تا جایی ادامه پیدا می کند که مقدار این هورمون در محدوده ی نرمال قرار گیرد.