آزمایشات کبدی و عوامل مداخله گر در آن

آزمایشات کبدی از متداول ترین آزمایش های خون محسوب می شود که برای ارزیابی عملکرد یا آسیب کبدی کاربرد دارد. اولین قدم در تشخیص آسیب کبدی، یک آزمایش خون ساده برای تعیین سطح آنزیم های خاص کبدی در خون است. در شرایط عادی، این آنزیم ها عمدتا در سلول های کبد زندگی می کنند. اما وقتی به هر دلیلی کبد آسیب دیده باشد، این آنزیم ها وارد جریان خون می شوند.

آنزیم ها پروتئین هایی هستند که هر یک عملکرد منحصر به فردی دارند. آنزیم ها به سرعت بخشیدن واکنش های روتین و شیمیایی حیاتی در بدن کمک می کنند. از جمله حساس ترین و پرکاربردترین آنزیم های کبدی، آمینوترانسفرازها هستند.

آن ها شامل آسپارتات آمینوترانسفراز (AST یا SGOT) و آلانین آمینوترانسفراز (ALT یاSGPT) هستند. این آنزیم ها معمولا در سلول های کبدی و به میزان کمتری در سلول های عضلانی وجود دارند. اگر کبد آسیب ببیند، سلول های کبدی این آنزیم ها را در خون ریخته و از آزمایشات کبدی و بررسی سطح آنزیم AST و ALT برای بررسی علائم بیماری کبد استفاده می شود. کبد در قسمت بالایی سمت راست شکم درست در زیر قفسه سینه قرار گرفته است. کبد دارای عملکردهای بسیار حیاتی برای بدن است.

کارکردهای مهم کبد

به طور خلاصه، برخی از کارکردهای مهم کبد عبارتند از:

• تولید گلوکز
• سم زدایی از خون
• ذخیره ویتامین ها، چربی، کلسترول و صفرا
• متابولیزه کردن (پردازش) داروها و مواد مغذی
• پردازش مواد زائد هموگلوبین و سلول های دیگر
• تولید فاکتورهای مهم لخته شدن، آلبومین و بسیاری از پروتئین های مهم دیگر

علائم بیماری کبد

هنگامی که کبد در اثر بیماری، دارو، الکل یا سایر عوامل آسیب دیده باشد، فرد ممکن است علائمی از بیماری کبد زیر را تجربه کند نیازمند تجویز آزمایشات کبدی می باشد:

• ضعف
• تورم پا
• خستگی
• تنگی نفس
• تهوع و استفراغ
• زرد شدن پوست
• کبودی بیش از حد یا خونریزی

چه بیماری هایی با آزمایشات کبدی تشخیص داده می شود؟

همان طور که در بالا اشاره شد کبد ارگان بزرگ است که بسیاری از اعمال حیاتی بدن را بر عهده دارد. بیماری های کبدی عوارض جدی به دنبال دارد. بنابراین آزمایشات کبدی از اهمیت ویژه برخوردار است. در ادامه به شرح انواع این بیماری ها می پردازیم:

هپاتیت

هپاتیت به معنای التهاب کبد است و این بیماری‌ ویروسی است که سه نوع عمده آن هپاتیت B، A و هپاتیت C می باشد. راه های انتقال هپاتیت به طور عمده از طریق خون و فرآورده های خونی، تماس جنسی، مادر به جنین، تیغ، سرنگ مشترک، انتقال آن می باشد. هر کدام از انواع هپاتیت توسط ویروس های مختلفی ایجاد می شود و علائم و درمان مختص به خود دارد. برای تشخیص هپاتیت آزمایشات کبدی بسیار کمک کننده است البته بعد از تشخیص مشکل در کبد نوع هپاتیت با بررسی ویروس انجام می شود.

سیروز کبدی

سیروز یک مرحله از زخم (فیبروز) کبد است که به دلیل بسیاری از انواع بیماری ها و بیماری کبد، مانند هپاتیت و اعتیاد به الکل مزمن، ایجاد می شود.هر بار کبد شما آسیب می بیند – چه با بیماری، یا با مصرف بیش از حد الکل و چه دلیل دیگری – تلاش می کند خودش را ترمیم کند.

در این فرآیند، زخم روی زخم شکل می گیرد. سیروز پیشرفت می کند و بیشتر و بیشتر شکل می گیرد و برای کبد مشکل می شود ( سیروز خفیف). سیروز پیشرفته، تهدید کننده زندگی است بنابراین باید به موقع قبل از تبدیل یک سیروز خفیف به شدید بیماری توسط آزمایشات کبدی تشخیص داده شود.

آنسفالوپاتی کبدی

آنسفالویانی کبدی که اغمای کبدی یا آنسفالوپاتی پورتوسیستمیک نیز نامیده می‌شود یک سندرم عصبی روانی پیچیده است که ممکن است بر روی بیماری کبدی پیشرفته سوار شود و یا به دنبال تشکیل عروق جانبی گسترده بین جریان خون باب و عمومی (تشکیل شنت) بروز کند.

دو نوع عمده آنسفالوپاتی کبدی شناسایی شده است: حاد و مزمن. آنسفالویانی کبدی حاد معمولاً در زمینه نارسایی برق‌آسای کبد بروز می‌کند. ادم مغزی نقش مهمی در این حالت دارد: اغما شایع است و میزان مرگ و میر بسیار بالاست. آنسفالوپاتی کبدی مزمن معمولاً در زمینه سیروز بروز می‌کند و اغلب برگشت‌پذیر است. این عارضه عموماً موجب اختلال در چرخهٔ خواب – بیداری، اختلال خفیف عملکرد عصبی، و تغییرات رفتاری می‌شود.

کبد چرب

کبد چرب (به انگلیسی: fatty liver) در پزشکی حالتی برگشت‌ پذیر از تجمع واکوئول‌های چربی در سلول‌های کبدی است که با التهاب کبد مشخص می ‌شود. وجود چربی در کبد طبیعی است، اما اگر این میزان از چربی بیش از ۵ تا ۱۰ درصد وزن کل کبد شود، فرد به بیماری کبد چرب دچار شده‌است. کبد چرب نشانهٔ خاصی ندارد اما بعد از رعایت نکردن و پیشروی این بیماری در کبد باعث سوءهاضمه می شود.

این حالت ممکن است در افرادی که الکل مصرف می‌ کنند ایجاد شود، ولی این بیماری علل دیگر دارد و «کبد چرب غیرالکلی» نامیده می‌شود. فرم غیرالکلی این بیماری در تعدادی از اختلالات بالینی مانند دیابت، چاقی و سوء تغذیه رخ می ‌دهد. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله در مورد کبد چرب چه می دانید مراجعه فرمایید)

بیماری ویلسون

یکی دیگر از علل درخواست آزمایشات کبدی در جهت تشخیص بیماری ویلسون می باشد . بیماری ویلسون یک اختلال نادر ژنتیکی است، که به‌خاطر مسمومیت ناشی از مس در بدن ایجاد می‌شود. اختلال در ژنATP7B که روی کروزوم 13 قرار گرفته و مسئول انتقال مس می باشد به عنوان عامل بیماری شناخته شده است. این بیماری اولین بار در سال 1912 توسط دکتر ویلسون شناسایی شد.

در حالت عادی در بدن یک انسان سالم، مس اضافی موجود در بدن ازطریق کبد، تصفیه و از راه ادرار دفع می‌شود. اما در بیماران مبتلا به ویلسون، کبد عملکرد درستی ندارد و مقدار اضافی مس در اعضای بدن مثل مغز، کبد و چشم‌ها می‌ ماند. در بیماری ویلسون گاهی مس به صورت ناگهانی از کبد آزاد می شود و باعث بروز آسیب شدید در کبد، کلیه و گلبول های قرمز خون می شود.

علایم بیماری ویلسون عبارتند از:

بیماری های کبدی:

• هپاتیت فعال حاد
• سیروز کبدی
• زردی

سندرم ژیلبرت

سندرم ژیلبرت یک اختلال خوش خیم ارثی است که بر اثر افزایش بیلی روبین در خون بروز میکند. فشارهای روانی و فعالیت فیزیکی شدید نیز می تواند سبب بالا رفتن بیلی روبین خون شود. سفیدی چشم در فرد مبتلا به این بیماری تا حدودی زرد رنگ میباشد که ناشی از افزایش غلظت بیلی روبین خون (یک ماده زاید حاصل از تجزیه گلبولهای قرمز خون) که به صورت زردی (بویژه در چشم ها)خود را نشان می دهد.

علت بیماری ژیلبرت است که کبد در دفع بیلی روبین در صفرا خوب عمل نمی کند، که این امر باعث می شود سطح بیلی روبین خون از حالت طبیعی بالاتر باشد. اگر سطح بیلی روبین خون از یک حد معینی فراتر رود، زردی ممکن است ظاهر شود البته این نشانگان عواقب و عوارض خاص و خطرناکی برای فرد در برندارد.اگر در ارتباط با این بیماری مشکلی در کبد وجود داشته باشد معمولاً خفیف است.

سرطان کبد

یکی دیگر از علل تغییرات در جواب آزمایشات کبدی ، ایجاد تومورهای خوش خیم و بد خیم در کبد است . سرطان ها که تومورهای بدخیم بدن هستند نیز توسط آزمایشات کبدی قابل تشخیص می باشند. سرطان کبد یک بیماری خاموش و خطرناک است که در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد.

اولین علائم سرطان کبد معمولا با گسترش بیماری ظاهر می‌شوند اما علائمی مبهم و عمومی مانند خستگی، کم‌اشتهایی، حالت تهوع و… وجود دارد که در اکثر مواقع فرد به آنها توجهی نمی‌کند و وقتی متوجه‌ بیماری‌اش می‌شود که دیگر نمی‌توان کار زیادی برای درمان انجام داد. بنابراین تشخیص به موقع این بیماری با آزمایشات چکاپ بسیار پر اهمیت است.

آزمایشات چکاپ شامل تست هایی هستند که سالانه برای بررسی وضعیت عمومی بدن انجام می شود. انجام این آزمایشات به فرد و پزشک کمک می کند تا در صورت وجود بیماری به موقع شناسایی شود و اقدامات پیشگیرانه برای درمان انجام شود. ( جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله چکاپ کامل شامل چه تست هایی است؟ مراجعه فرمایید)

آزمایشات کبدی

آزمایشات کبدی تنها یک عنوان آزمایش برای چندین بخش مجزا در آن است. آزمایش ‌های متعددی که مقادیر پروتئین‌ها و آنزیم‌های مختلف در بدن را مورد سنجش قرار خواهند داد. بررسی برخی از این مقادیر در آزمایش، تنها زمانی صورت می‌گیرد که احتمال آسیب کبدی یا وجود یک بیماری خاص وجود داشته باشد. آزمایشات کبدی شامل چند تست جداگانه می‌ باشد که به اختصار در مورد هر یک توضیح می‌دهیم:

آزمایش ALT از آزمایشات کبدی

بیشتر در سلول های کبد و کلیه یافت می شود؛ مقادیر بسیار کوچکتر آن نیز در قلب و عضلات یافت می شود. در افراد سالم، سطح ALT در خون پایین است. زمانی که کبد آسیب دیده است، معمولا قبل از آن که علائم بارزتر آسیب کبدی مانند زردی رخ دهد، ALT داخل جریان خون آزاد می شود. این امر ALT را یک آزمایش مفید برای تشخیص در آزمایشات کبدی تبدیل کرده است.

سطح ALT در هپاتیت مزمن خیلی بالا نیست، اغلب کمتر از ۴ برابر بالاترین سطح نرمال است. در هپاتیت مزمن، ALT بین حد نرمال و افزایش کم، متفاوت است.

در بیشتر بیماری های کبدی، سطح ALT بالاتر از AST است و در نتیجه نسبت AST / ALT پایین خواهد بود. چند مورد استثناء وجود دارد. نسبت آنزیم های AST / ALT معمولا در هپاتیت الکلی، سیروز و جراحت ماهیچه ای افزایش می یابد.

آزمایش AST از آزمایشات کبدی

آنزیم AST یکی از آنزیم های مهم کبدی است که در آزمایشات کبدی درخواست می شود. آزمایش SGOT ، نوعی آزمایش خون است که تمام مشخصات کبدی را در اختیار پزشک قرار می دهد. این آنزیم یکی از دو آنزیم کبدی است که به نام آمینوترانسفراز هم شناخته شده و به طور اختصار، معمولا AST نامیده می شود، که به معنای آسپارتات آمینوترانسفراز است.

آزمون SGOT یا آزمایش AST ، مقدار آنزیم کبدی خون را ارزیابی می کند. آزمایش SGOT ممکن است روش موثری برای کمک به پزشک برای تشخیص آسیب کبدی یا بیماری کبد باشد. هنگامی که سلول های کبدی آسیب می بینند، SGOT به جریان خون منتقل می شود و سطح آن در خون افزایش پیدا می کند.

آزمایش GGT از آزمایشات کبدی

آزمایش GGT یا گاما گلوتامیل ترانس پپتیداز مقدار آنزیم GGT را در خون اندازه گیری می ‌کند. پزشکان از تست GGT برای تشخیص برای تشخیص در آزمایشات کبدی استفاده می ‌کنند . عملکرد GGT در بدن به عنوان یک ملکول انتقالی، کمک به حرکت سایر ملکولها در سراسر بدن است. این ماده نقش مهمی در کمک به متابولیزم داروها و سایر سموم در کبد دارد.

آنزیم گاماگلوتامین ترانسفراز، آنزیمی ست که در بسیاری از اندامهای بدن وجود دارد که بیشترین مقدار غلظت آن در کبد است اما در صفرا، طحال، لوزالمعده و کلیه نیز وجود دارد. میزان GGT خون معمولا موقعی که کبد صدمه دیده باشد بالا است. در صورتی که احتمال صدمه به کبد وجود داشته باشد، این تست اغلب همراه با سایر تست های دیگر مثل SGOT، َALP و سایرین که آنزیمهای کبدی را اندازه گیری می‌کنند، انجام می‌ شود.

آزمایش LDH از آزمایشات کبدی

LDH یک آنزیم داخل سلولی می باشد که در سلول های بسیاری از بافت های بدن به خصوص در کلیه ها، عضلات اسکلتی، قلب، کبد، RBC ها، مغز و ریه ها وجود دارد. LDH در سرتاسر بدن وجود دارد، در نتیجه سطوح LDH توتال نمی تواند شاخص اختصاصی برای یک بیماری خاصی یا نشان دهنده ی آسیب وارده بر عضو خاصی باشد.

وقتی که سلول های حاوی LDH دچار آسیب یا بیماری می شوند، تخریب می شوند و LDH به خون ریخته می شود و سطح آن افزایش می یابد. مقدار LDH اندازه گیری شده نشان دهنده ی LDH توتال می باشد. به همین دلیل آزمایش LDH همراه سایر آزمایشات کبدی کاربرد دارد.

آزمایش بیلی روبین از آزمایشات کبدی

افزایش بیلی روبین از محدوده نرمال در آزمایشات کبدی نشانگر اختلال در کبد می باشد. هنگامی که پروتئین هموگلوبین در گلبول های قرمز قدیمی شکسته شود بیلیروبین در بدن ساخته می شود. تجزیه سلول های قدیمی یک روند طبیعی و سالم است. پس از گردش خون، بیلی روبین به کبد شما می رود. در کبد، بیلی روبین کونژوگه، با صفرا مخلوط و سپس به مجاری صفراوی دفع می شود و در کیسه صفرا ذخیره می شود. د

ر نهایت، صفرا به روده کوچک برای کمک به هضم چربی آزاد می شود. در نهایت در مدفوع دفع می شود. گاهی اوقات کبد نمی تواند بیلی روبین را در بدن دفع کند. این می تواند به علت اضافه شدن بیلی روبین، انسداد یا التهاب کبد باشد. هنگامی که بدن بیش از حد بیلی روبین دارد پوست زرد می شود.

آزمایش PT از آزمایشات کبدی

بالا بودن زمان انعقاد یکی از نشانه های اختلال کبدی در آزمایشات کبدی می باشد. تست PT یا Prothrombin Time (زمان پروترومبین ) و (PTT ( Partial Thromboplastin Time مدت زمان ایجاد لخته در خون را بررسی می کند.

فرآیند لخته شدن خون در بدن شامل یکسری واکنشهای متوالی و پشت سر هم است که در آن فاکتورهای انعقادی پشت سرهم فعال می شوند و باعث لخته شدن خون می شوند. که اگر یکی از این فاکتورها دارای اختلال باشند میزان PT زیاد می شود. یکی از فاکتورهای این روند، فاکتور پروترومبین است که توسط کبد ساخته می شود و طی فرایند انعقاد به ترومبین تبدیل می شود.

آلبومین و گلوبین ها

کبد سازنده دو نوع پروتئین اصلی به نام آلبومین و گلوبین می‌باشد. مقادیر کم این دو جزء نشانه آسیب یا بیماری کبدی می‌باشند. بنابراین برای بررسی عملکرد این ارگان در آزمایشات کبدی این دو ماده نیز مورد بررسی قرار می گیرد.

یکی از بهترین و راحت ترین روش های انجام انواع آزمایش های مختلف از جمله آزمایشات کبدی، انجام آزمایش در منزل به وسیله آزمایشگاه آنلاین آنی آزما می باشد. در این آزمایشگاه شما می توانید به صورت آنلاین آزمایش های خود را پذیرش کنید و با انجام نمونه برداری در منزل کلیه تست های خود را انجام دهید.