در مورد آزمایش آهن چه می دانید

بدن انسان به انواع مختلفی از عناصر معدنی برای حفظ ساختار سلول و فعالیت های آنزیمی نیاز دارد. به این معنا که فقر هر نوع عنصر ضروری، عواقبی را به دنبال خواهد داشت. البته در مورد برخی از عناصر، بیش بود آن ها نیز مشکل ساز خواهد شد. یکی از مهمترین این عنصرها، آهن است که اصلی ترین کاربرد آن در ساختار هم در هموگلوبین خون است. این ماده مسئول انتقال اکسیژن در اندام های بدن است. بنابراین اگر فقر آهن داشته باشیم، اکسیژن به اندازه کافی به تمام قسمت های بدن نرسیده و بیماری های متعددی به دنبال خواهد داشت. اما آیا می دانید که بیشبود آهن نیز خطرناک است؟ به همین دلیل است که متخصصین براساس برخی از علائم ظاهری، انجام آزمایش اهن را لازم می دانند. در این صورت می توان مقدار دقیق آن در خون را دانسته و نسبت به مقدار نرمال مقایسه نمود.

آزمایش آهن برای ارزیابی سطح فعلی آهن بدن شما و برای کمک به تشخیص کمبود آهن یا آهن بسیار زیاد در بدن استفاده می شود. هنگامی که آزمایش CBC شما از نظر تعداد سلول های خونی پ، هموگلوبین و هماتوکریت مشکل داشته باشد، و هنگامی که پزشک معالج شما مشکوک است که شما ممکن است آهن کمی (کمبود) یا آهن زیادی (اضافه بار) در بدن خود داشته باشید، از آزمایش آهن استفاده می نماید.

برای انجام این آزمایش یک نمونه خون وریدی از شما گرفته می شود. برای انجام این آزمایش بهتر است برای 12 ساعت شرایط ناشتایی را رعایت نمایید تا جواب آزمایش شما دقیق تر باشد. در این حالت ، فقط خوردن آب مجاز است. (شما می توانید جهت کسب اطلاعات کامل تر در مورد ناشتایی و شرایط مربوط به آن به مقاله ناشتایی چیست وچه آزمایش هایی به ناشتایی نیاز دارند مراجعه فرمایید.)

در آزمایش آهن چه چیزی بررسی می شود؟

آهن یک ماده مغذی اساسی است که در میان دیگر عملکردها ، در مقادیر کمی برای تشکیل سلول های قرمز خون (RBCs) مورد نیاز است. آهن بخش مهم هموگلوبین است، که پروتئین موجود در RBC است که اکسیژن موجود در ریه ها به آن متصل می شود و با گردش خون در سایر قسمت های بدن ، آن را آزاد می کند. بدن نمی تواند آهن تولید کند و باید آن را از طریق غذاهایی که می خوریم یا از مکمل ها جذب کند.

آزمایش آهن با اندازه گیری چندین ماده در خون ، میزان آهن موجود در بدن را ارزیابی می کند. این آزمایش اغلب به طور همزمان با سایر تست های مرتبط با آهن انجام می شود و تفسیر نتایج با هم و برای کمک به تشخیص و یا نظارت بر کمبود آهن یا اضافه بار آهن انجام می شود.

آزمایش آهن سرم : میزان آهن را در قسمت مایع خون اندازه گیری می کند.

آزمایش ترانسفرین: به طور مستقیم میزان ترانسفرین خون را اندازه گیری می کند. ترانسفرین پروتئینی است که آهن را در بدن منتقل می کند. در شرایط عادی ، ترانسفرین معمولاً یک سوم میزان اشباع آهن است. این بدان معناست که حدود دو سوم ظرفیت آن در ذخیره نگه داشته می شود.

TIBC (ظرفیت اتصال کامل آهن): مقدار کل آهن را که با پروتئین های موجود در خون قابل اتصال است ، اندازه گیری می کند. از آنجا که ترانسفرین پروتئین اصلی اتصال آهن است ، آزمایش TIBC اندازه گیری غیر مستقیم خوبی برای بررسی میزان در دسترس بودن ترانسفرین است.

UIBC (ظرفیت اتصال آهن اشباع نشده): آزمایش UIBC ظرفیت ذخیره ترانسفرین ، یعنی بخشی از ترانسفرین را که هنوز با آهن اشباع نشده است ، تعیین می کند. UIBC همچنین سطح ترانسفرین را منعکس می کند.

مقادیر اشباع ترانسفرین: محاسبه ای که نشان دهنده درصد ترانسفرین است که با آهن اشباع شده است (100 گرم آهن سرم / TIBC).

فریتین سرم: مقدار آهن ذخیره شده در بدن را منعکس می کند.آهن به طور معمول از طریق غذا در روده کوچک جذب می شود و با اتصال به ترانسفرین ، پروتئین تولید شده توسط کبد ، به بدن منتقل می شود. در افراد سالم ، بیشتر آهن منتقل شده در تولید هموگلوبین گلبول های قرمز گنجانیده شده است. باقیمانده در بافت ها به صورت فریتین یا هموسیدرین ذخیره می شود و مقادیر کمی اضافی برای تولید پروتئین های دیگر مانند میوگلوبین و برخی آنزیم ها استفاده می شود.

هنگامی که سطح آهن برای تأمین نیازهای بدن کافی نیست ، سطح آهن در خون ریخته می شود و ذخایر آهن کاهش می یابد. این امر ممکن است رخ دهد زیرا:
به عنوان مثال در دوران بارداری یا کودکی یا به دلیل شرایطی که باعث از بین رفتن مزمن خون می شود (به عنوان مثال ، زخم معده ، سرطان روده بزرگ) نیاز به آهن بیشتر وجود دارد.

آهن کافی مصرف نمی شود (یا مواد غذایی یا مکمل) بدن قادر به جذب آهن از غذاهای خورده در شرایطی مانند بیماری سلیاک نیست

عدم کفایت آهن موجود در گردش و ذخیره شده در نهایت ممکن است منجر به کم خونی فقر آهن (کاهش هموگلوبین و هماتوکریت ، گلبول های قرمز کوچک تر و ضعیف تر) شود. در مرحله اولیه کمبود آهن ، معمولاً هیچ اثر جسمی مشاهده نمی شود و ممکن است قبل از بروز هرگونه علائم یا نشانه های کمبود آهن ، مقدار ذخیره شده آهن کاهش یابد. اگر فرد در غیر این صورت سالم باشد و کم خونی در مدت زمان طولانی ایجاد شود ، علائم به ندرت قبل از هموگلوبین خون ظاهر می شود که از حد پایین تر از حد طبیعی پایین بیاید.

با این حال ، با پیشرفت کمبود آهن ، علائم درنهایت ظاهر می شوند. شایع ترین علائم کم خونی شامل خستگی ، ضعف ، سرگیجه ، سردرد و پوست رنگ پریده است. (برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به مقاله مربوط به کم خونی مراجعه فرمایید.)

در مقابل ، مقادیر بالای آهن می تواند برای بدن سمی باشد. ذخیره آهن و میزان فریتین در هنگام جذب آهن بیشتر از نیاز بدن افزایش می یابد. جذب بیش از حد آهن با گذشت زمان می تواند منجر به رشد تدریجی ترکیبات آهن در اندام ها شود و در نهایت ممکن است باعث اختلال و نارسایی آنها شود. نمونه ای از این بیماری هموکروماتوز است ، که یک بیماری ژنتیکی نادر است که در آن بدن حتی در یک رژیم غذایی معمول آهن زیادی جذب کرده و ساخته می شود. علاوه بر این ، مصرف بیش از حد آهن هنگامی ممکن است رخ دهد که شخصی بیشتر از مقدار توصیه شده آهن مصرف کند.

از آزمایش آهن چگونه استفاده می شود؟

از آزمایش آهن برای ارزیابی میزان آهن گردشی در خون، ظرفیت کل آهن انتقالی در خون و میزان آهن ذخیره شده در بدن استفاده می شود. آزمایش آهن همچنین ممکن است به تمایز دلایل مختلف کم خونی کمک کند. آزمایشات آهن اغلب با هم انجام می شوند، و نتایج هر یک می تواند به شناسایی کمبود آهن ، کم خونی فقر آهن یا آهن زیاد بدن (اضافه وزن) کمک کند.

آزمایش آهن چه زمانی درخواست داده می شود؟

آزمایش آهن ممکن است هنگامی انجام شود که نتایج حاصل از شمارش کامل خون (CBC) نشان داده شود که هموگلوبین و هماتوکریت یک فرد کم است و گلبول های قرمز آنها کوچک تر و کمرنگ تر از حد نرمال است (میکروسیتیک و هیپوکرومیک) ، که نشان می دهد فرد به کم خونی فقر آهن مبتلا است حتی اگر سایر علائم بالینی در فرد وجود نداشته باشد.

آزمایش آهن ممکن است هنگامی انجام شود که فرد علائم و نشانه های کم خونی ایجاد کند، مانند:

خستگی مزمن یا بی حالی

سرگیجه

ضعف

سردرد

پوست کمرنگ (رنگ پریدگی)

آزمایش آهن همچنین هنگامی درخواست می شود که فرد به زیاد بودن آهن در بدن نیز مشکوک می باشد. علائم و نشانه های زیاد بودن آهن در افراد متفاوت است و به مرور زمان بدتر می شوند. آنها به دلیل تجمع آهن در خون و بافت ها دچار مشکلات زیادی می شوند.

علائم و نشانه های زیاد بودن آهن شامل موارد زیر است:

درد مفاصل

خستگی ، ضعف

کمبود انرژی

درد شکم

از دست دادن قوای جنسی

صدمات اعضای بدن مانند قلب و کبد

هنگامی که کودک مشکوک به مصرف مقدار زیادی قرص آهن است ، آزمایش آهن سرم درخواست داده می شود تا میزان شدت مسمومیت را تشخیص داده و به آن کمک کند.

نتیجه آزمایش آهن چه چیزی را نشان می دهد؟

خلاصه ای از نتایج آزمایش آهن و تفسیر های ممکن برای آن که در بیماری های مختلف مشاهده می شود در جدول زیر آمده است.

کمبود آهن

مرحله اولیه کمبود آهن ، کاهش آهسته ذخیره های آهن است. این بدان معناست که هنوز آهن کافی برای ساختن گلبول های قرمز وجود دارد ، اما از ذخیره ها بدون جایگزینی مناسب استفاده می شود. سطح آهن سرم در این مرحله ممکن است طبیعی باشد ، اما میزان فریتین پایین خواهد بود.

با ادامه کمبود آهن، از آهن ذخیره شده استفاده می شود و بدن سعی می کند با تولید ترانسفرین بیشتر برای افزایش حمل و نقل آهن جبران کند. سطح آهن سرم کاهش می یابد و ترانسفرین و TIBC و UIBC افزایش می یابد. با پیشرفت این مرحله ، گلبول های قرمز خون کمتر و کمتری تولید می شوند و در نهایت منجر به کم خونی فقر آهن می شوند.

اضافه بار آهن و مقادیر بسیار بالای آهن در سرم

اگر سطح آهن بالا باشد ، TIBC ، UIBC و فریتین طبیعی است و فرد دارای سابقه بالینی مطابق با مصرف بیش از حد آهن است ، بنابراین احتمالاً فرد دچار مسمومیت با آهن است. مسمومیت با آهن زمانی اتفاق می افتد که مقدار زیادی آهن به طور هم زمان یا در مدت زمان کوتاهی مصرف می شود. مسمومیت با آهن در کودکان تقریباً حاد است ، در کودکانی که مکمل های آهن والدین خود را مصرف می کنند ، رخ می دهد. در بعضی موارد ، مسمومیت حاد آهن می تواند کشنده باشد.

فردی که دارای جهش در ژن HFE است ، دچار هموکروماتوز ارثی است. با این حال ، در حالی که بسیاری از افرادی که هموکروماتوز دارند هیچ علائمی برای کل زندگی خود نخواهند داشت ، برخی دیگر در دهه 30 یا 40 خود شروع به ایجاد علائمی مانند درد مفاصل ، درد شکم و ضعف خواهند کرد. مردان بیشتر از زنان مبتلا می شوند زیرا زنان در طول سال های تولید مثل خود از طریق قاعدگی خون را از دست می دهند.

اضافه بار آهن ممکن است در افرادی که هموسیدروز دارند و در افرادی که تزریق مکرر داشته اند نیز رخ دهد. این ممکن است با کم خونی سلول داسی ، تالاسمی ماژور یا اشکال دیگر کم خونی ایجاد شود. آهن حاصل از هر واحد خون منتقل شده در بدن باقی می ماند و سرانجام باعث بزرگ شدن بافت ها می شود. برخی از افراد مبتلا به اعتیاد به الکل و بیماری کبدی مزمن نیز دچار اضافه بار آهن هستند.

مصرف اخیر غذاهای غنی از آهن یا مکمل های آهن و همچنین انتقال خون اخیرمی تواند نتایج آزمایش را تحت تأثیر قرار دهد. سطح عادی آهن با تعادل بین مقدار آهن گرفته شده در بدن و مقدار آهن از دست رفته حفظ می شود. به طور معمول ، هر روز مقدار کمی آهن از بین می رود ، بنابراین اگر آهن بسیار کمی به بدن وارد شود، در نهایت یک نقص ایجاد می شود. اگر فرد رژیم غذایی ضعیفی نداشته باشد ، معمولاً آهن کافی برای جلوگیری از کمبود آهن و یا کم خونی فقر آهن در افراد سالم وجود دارد.

در شرایط خاص نیاز به آهن بیشتر است. افراد مبتلا به خونریزی مزمن از دستگاه گوارش (معمولاً از زخم ها یا تومورهایی مانند سرطان روده بزرگ) یا خانم هایی که قاعدگی های سنگین دارند ، آهن بیشتری از حد معمول از دست می دهند و می توانند دچار کمبود آهن شوند. زنانی که باردار هستند و در حال تغذیه کودک خود با شیر مادر هستند، آهن بدن خود را از دست داده و در صورت عدم دسترسی آهن کافی به آهن دچار فقر آهن می شوند، کودکان به خصوص در مواقع رشد سریع ممکن است به آهن اضافی احتیاج داشته باشند و می توانند دچار کمبود آهن شوند. فقر آهن را می توان در بیماری های سوء جذب مانند بیماری سلیاک نیز مشاهده کرد.

آهن پایین نیز می تواند در حالت هایی رخ دهد که بدن نتواند به طور صحیح آهن ذخیره شده را بسیج و استفاده کند. در بسیاری از شرایط التهابی مزمن ، به ویژه در سرطان ها ، بیماری های خود ایمنی و با التهاب مزمن یا عفونت های مزمن (از جمله ایدز) ، بدن نمی تواند به درستی از آهن برای ساختن سلول های قرمز بیشتر استفاده کند. در این شرایط تولید ترانسفرین کاهش می یابد ، و آهن سرم کم است زیرا آهن کمی از روده جذب می شود و آهن ذخیره سازی نمی تواند بسیج شود و فریتین افزایش می یابد.

انجام آزمایش آهن به صورت نمونه برداری در منزل و انجام آزمایش در منزل در دسترس شماست. برای این کار کافیست فقط به سایت آنی آزما مراجعه کرده و پس از تعیین مکان و زمان نمونه برداری با رعایت کلیه پروتکل های ایمنی و بهداشتی، آزمایش شما در کوتاه ترین زمان و با بالاترین کیفیت انجام شود.