جزئیاتی درباره واکسیناسیون کرونا

هنوز برای دانستن اینکه پس از شش ماه برای تأثیر محافظتی دو دز واکسیناسیون کرونا چه اتفاقی می‌افتد بسیار زود است اما به‌ احتمال‌ زیاد اثر آن بیشتر کاهش می‌یابد. دو هفته پس از دریافت دُز دوم واکسن کووید-۱۹ اثر محافظتی آن در بالاترین حد خود خواهد بود. ‌ اگرچه بعد از واکسیناسیون کرونا ، خطر ابتلا به کووید-۱۹ تا حد زیادی پایین است اما احتمال آن هرگز به صفر نمی‌رسد. اگر بعد از این مدت بازهم به کووید-۱۹ مبتلا شدید، در واقع دچار شکلی از بیماری شده اید که اصطلاحا آن را “عفونت غیرمنتظره” یا “عفونت پیشرفته” (breakthrough infection) می نامند که در افراد واکسینه شده به طور کامل رخ می‌دهد. به‌ طور کلی عفونت‌های غیرمنتظره نیز شبیه عفونت‌های معمولی کووید-۱۹ در افراد واکسینه نشده است اما برخی تفاوت‌ها بین این دو گونه وجود دارد.

برای مثال پنج علامت شایع در عفونت غیرمنتظره عبارت‌ از سردرد، آبریزش بینی، عطسه، گلودرد و از دست دادن حس بویایی هستند. برخی از این علائم همان نشانه‌هایی است که افرادی که واکسینه نشده‌اند با ابتلا به کووید، تجربه کرده‌اند. با این حال اگر واکسیناسیون کرونا را انجام نداده اید، سه مورد از شایع‌ترین علائم ابتلا به کووید سردرد، گلودرد و آبریزش بینی است. هرچند دو علامت شایع دیگر در افراد واکسینه نشده تب و سرفه‌ مداوم است. این دو علامت «شایع» کووید -۱۹ هنگامی‌که هر دو مورد واکسیناسیون کرونا را دریافت کرده‌اید بسیار کمتر دیده می‌شود.

چه عواملی خطر ابتلا به بیماری پس از واکسیناسیون کرونا را افزایش می‌دهد؟

بنابر گزارش روزنامه ایندیپندنت، در انگلیس تحقیقات نشان داده است که ۰.۲ از جمعیت یا یک نفر از هر ۵۰۰ نفر پس از واکسیناسیون کرونا دچار عفونت غیرمنتظره کووید می‌شود اما همه در معرض خطر یکسانی نیستند. به نظر می‌رسد برخی عوامل بر میزان محافظت واکسن از شما در برابر این ویروس اثرگذار هستند. به گفته متخصصان،‌ یکی از این عوامل مدت زمان گذشته از واکسیناسیون کرونا است. ثابت شده که مدت‌زمان سپری‌ شده پس از واکسیناسیون کرونا نیز عامل مهمی است و یکی از دلایلی است که این روزها بحث را بر سر افزایش ایمنی پس از دریافت دز تقویتی (بوستر یا دز سوم) افزایش داده است.

تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که محافظت واکسن فایزر در طول شش ماه پس از واکسیناسیون کاهش می‌یابد. هنوز برای دانستن اینکه پس از شش ماه برای تأثیر محافظتی دو دز واکسیناسیون چه اتفاقی می‌افتد بسیار زود است اما به‌ احتمال‌ زیاد اثر آن بیشتر کاهش می‌یابد.

کاهش میزان پادتن ناشی از تزریق واکسن پس از مدتی

با این حال برخی از متخصصان بیماری های عفونی در آمریکا معتقدند که حتی اگر میزان پادتن ناشی از تزریق واکسن پس از مدتی در بدن کاهش یابد اما بدن دیگر می تواند پادتن تولید کند و بنابراین در افراد سالم که سالمند و مبتلا به بیماری خاص نیستند تزریق دز تقویتی ضرورتی ندارد هرچند هنوز اختلاف نظرهایی در این باره وجود دارد. عامل مهم دیگر نوع ویروسی است که با آن روبرو هستید.

کاهش ریسک ابتلا تا حد زیادی با آزمایش واکسن‌ها در برابر نوع اولیه‌ ویروس کرونا محاسبه شد. اما هنگام مواجهه با نوع آلفا، داده‌های بهداشت عمومی انگلیس نشان می‌دهد که دو دز واکسن فایزر محافظت کمتری دارد و خطر ابتلا به کووید-۱۹ با علائم را تنها تا ۹۳ درصد کاهش می‌دهد. در برابر نوع دلتا نیز سطح حفاظت حتی کمتر می‌شود و به ۸۸ درصد می‌رسد. واکسن استرازنکا نیز به همین ترتیب تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

کاهش ریسک ابتلا در افراد

از سوی دیگر باید به خاطر داشته باشید که ارقام فوق به متوسط کاهش ریسک ابتلا در افراد اشاره دارد. خطر ابتلای شما به میزان ایمنی شما و سایر عوامل خاص شخصی مانند اینکه چقدر در معرض ویروس قرار دارید، بستگی دارد. ایمنی معمولا با افزایش سن کاهش می‌یابد. مشکلات پزشکی طولانی‌مدت نیز ممکن است واکنش ما به واکسیناسیون کرونا را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین افراد مسن یا افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند ممکن است سطوح کمتری از محافظت واکسن در برابر کووید-۱۹ داشته باشند یا ممکن است تأثیر واکسن در بدن آنها سریع‌تر کاهش یابد.

نوع واکسن نیز می تواند اثرگذار باشد. همانگونه که شرکت‌های تولیدکننده این واکسن‌ها در آزمایشات بالینی خود اعلام کرده‌اند، نوع واکسنی که دریافت کرده‌اید نیز در کاهش نسبی احتمال ابتلا تاثیر دارد. «کاهش نسبی ریسک» معیاری است که نشان می‌دهد واکسن چقدر خطر ابتلا به کووید-۱۹ را در مقایسه با فردی که واکسینه نشده کاهش می‌دهد. با این حال متخصصان و محققان حوزه پزشکی در کشورهای مختلف از ابتدای شروع واکسیناسیون کرونا همواره تاکید کرده‌اند که تزریق هر نوع واکسن تایید شده‌ای توصیه می‌شود و به عدم واکسیناسیون ترجیح دارد.

مراقبت‌های معمول در برابر ویروس کرونا را حتی پس از واکسیناسیون کرونا ادامه دهید

همچنین پیشنهاد مقامات بهداشتی این است که مراقبت‌های معمول درباره ویروس کرونا را تا جایی که می‌توانید ادامه دهید تا هم از خود و هم از افرادی که امکان دریافت واکسن را نداشته‌اند، محافظت کنید. یک مطالعه نشان داده است افرادی که پس از واکسیناسیون کرونا به این بیماری مبتلا شدند در مقایسه با افراد واکسینه نشده ۵۸ درصد کمتر در معرض تب هستند و علائم برای بسیاری از افراد مانند سرماخوردگی توصیف‌ شده است. همچنین افراد واکسینه شده کمتر از افراد واکسینه نشده در صورت ابتلا به کووید-۱۹ در بیمارستان بستری می‌شوند. آن‌ها همچنین علائم کمتری در مراحل اولیه بیماری دارند و کمتر احتمال دارد به کووید طولانی مبتلا شوند.

واکسیناسیون کرونا و آنفلوآنزا می‌تواند هم‌زمان انجام شود

طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC)، واکسیناسیون کرونا و آنفلوآنزا را می‌توان به‌صورت هم‌زمان انجام داد زیرا هر دو واکسن فاقد ویروس زنده هستند. تنها مشکل این است که اگر هر دو واکسن همزمان تزریق شود فرد ممکن است عوارض جانبی بیشتری را تجربه کند. طبق دستورالعمل‌های بهداشتی تمامی افراد بالاتر از ۶ ماه می‌توانند سالانه واکسن آنفلوآنزا را دریافت کنند. با توجه به رویکرد مختلف کشورها در استفاده از ماسک و فاصله‌گذاری اجتماعی شیوع دقیق آنفلوآنزا در پاییز و زمستان پیش رو قابل پیش‌بینی نیست.

واکسن آنفلوآنزای موجود در ایران

واکسن آنفلوآنزا ی موجود در ایران از نوع سه و چهار ظرفیتی بوده که هر دو فقط دارای بخش کوچکی از پروتئین این ویروس هستند. واکسن‌های کووید موجود در دنیا همگی لدون ویروس زنده کووید بوده بنابراین تزریق هم‌زمان این دو واکسن منعی ندارد، چون هر کدام با مکانیسم‌های ایمونولوژیک مخصوص به خود سبب تولید آنتی‌بادی در بدن شده و بر اثر هم تاثیر نمی‌گذارند. تنها مشکل این است که اگر هر دو واکسن همزمان تزریق شود فرد ممکن است عوارض جانبی بیشتری را تجربه کند.

شایع‌ترین عوارض جانبی واکسیناسیون کرونا و واکسن آنفلوآنزا و کووید شامل درد یا قرمزی در محل تزریق، سردرد، تب، حالت تهوع، دردهای عضلانی و خستگی است، اما بیشتر عوارض جانبی هر دو واکسن خفیف بوده و طی یک یا دو روز با مصرف استامینوفن از بین می‌روند. مصرف هم‌زمان دو واکسن یک روش رایج بوده که سالهاست در کشورهای مختلف طبق یک برنامه منظم واکسیناسیون کشوری هم‌اکنون نیز در حال انجام است.

عوارض شایع بعد از واکسیناسیون کرونا

بعد از واکسیناسیون کرونا فرد ممکن است برخی عوارض محسوس و قابل تشخیصی را تجربه نماید. محل تزریق شامل قرمزی، خارش، حساسیت، درد، سفتی، تورم و احساس گرما در محل تزریق و عوارض شایع سیستمیک شامل آرترالژی، میالژی، ضعف، خستگی، لرز، کاهش اشتها، تهوع، سردرد، تب، لرز، کسالت می باشد. این عوارض پس از تزریق واکسن های کووید 19 ممکن است در بعضی مواقع تا 7 روز ابتدایی بعد از تزریق واکسن وجود داشته باشد. در صورتی که عوارض طی 7 روز اول بهبود پیدا نکند و یا تشدید شود بیمار باید توسط پزشک معاینه شود و بررسی های لازم انجام شود. سایر عوارض تزریق واکسیناسیون کرونا عبارتند از اسهال، تهوع, استفراغ، سرگیجه، خواب آلودگی، بثورات پوستی، تعریق و …

پیشگیری از بروز عوارض

قبل از تزریق واکسن های کووید 19، جهت پیشگیری از بروز عوارض استفاده از استامینوفن، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و آنتی هیستامین ها توصیه نمی شود. استامینوفن ممکن است باعث کاهش پتانسیل ایمنی زایی واکسن شود. استفاده از آنتی هیستامین ها می تواند باعث پوشانده شدن علائم آنافیلاکسی بعد از تزریق واکسن های کووید 19 شود. استفاده از استامینوفن، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و آنتی هیستامین ها برای کنترل عوارض، بعد از تزریق واکسن ممانعتی ندارد. برای پیشگیری از بروز عوارض بسیار نادر واکسن آسترازنکا، استفاده از هپارین، انوکساپارین، دالتپارین، وارفارین، آنتی کواگوالنت های خوراکی مستقیم مانند ریواروکسابان و دابیگاتران، آسپرین و یا سایر داروهای ضد پلاکت توصیه نمی شود.

عوارض نادر پس از تزریق واکسن های کووید 19

فلج عصب صورت (bell’s palsy) تا چند هفته بعد از تزریق واکسن های کووید 19 ممکن است به صورت نادر رخ دهد. مشخص نیست که تا چه حد این عارضه در ارتباط با واکسیناسیون کرونا باشد. عوارضی مثل مانند تب بالای 40 درجه سانتی گراد و تشنج ممکن است بعد از تزریق واکسن کووید-19 اسپوتنیک بروز نماید، در صورت بروز، بیمار حتما باید به مرکز درمانی مراجعه کند. در صورتی که عارضه با واکسن کووید-19 ارتباط داشته باشد بیمار نباید نوبت دوم واکسن اسپوتنیک را دریافت نماید. واکسن سینوفارم در بیمارانی که در ریسک تشنج هستند با احتیاط و با صلاحدید پزشک معالج تزریق شود.

عوارض بسیار نادر واکسن آسترازنکا

عوارض بسیار نادر واکسن آسترازنکا (ترومبوسیتوپنی اتوایمیون پروترومبوتیک بعد از تزریق واکسن) این عارضه به صورت افت قابل توجه تعداد پلاکتکت و ترومبوز در وریدها و شریان های مختلف ( منجمله سینوس وریدی مغز، ورید پورت، وریدهای طحالی، ورید های کبدی، ترومبوزهای شریانی، ترمبوز وریدهای اندام های تحتانی و آمبولی ریه) بروز نموده است. میزان بروز (ترومبوسیتوپنی اتوایمیون پروترومبوتیک) بعد از تزریق واکسن در حدود 0/001 % تا 0/0004 % گزارش شده است. با توجه به اینکه این عارضه بسیار نادر است، سازمان جهانی بهداشت مزایای تزریق این واکسن را در سنین بالای 18 سال نسبت به عوارض نادر احتمالی بیشتر می داند.

با توجه به اینکه عوارض بسیار نادر واکسن آسترازنکا در سنین کمتر از 50 تا 55 سال و به ویژه در خانم ها رخ داده است، واکسیناسیون کرونا را در صورت در دسترس بودن در سنین کمتر از 50 تا 55 سال ارجح است. در صورتی که طی 28 روز بعد از تزریق واکسن آسترازنکا، فرد واکسینه شده دچار تنگی نفس، درد قفسه سینه، درد در ناحیه شکم، سردی اندام های انتهایی، تاری دید، دوبینی تشنج، اختلال تکلم، پارزی، پلژی، سردرد بسیار شدید و مداوم، تورم و درد و تغییر رنگ اندام های انتهایی و یا پتشی شده باشد، ارجاع به مراکز درمانی و آزمایش سلول های خونی توصیه می شود.

ملاحظات اجتماعی بعد از تزریق واکسن های کووید 19

انتظار می رود که فرد واکسینه شده حدود دو هفته بعد از دریافت نوبت دوم واکسن های کووید 19 ایمنی علیه بیماری کرونا را داشته باشد. شواهد نشان داده است ریسک ابتلا و تشدید بیماری کووید-19 در افرادی که واکسینه شده اند کاهش می یابد اما به صفر نمی رسد. بنابراین افرادی که واکسینه می شوند می توانند در صورت مواجهه با ویروس SARS-CoV-2 به صورت ناقل بدون علامت ویروس را به نزدیکان خود که واکسینه نشده اند انتقال دهند. توصیه می شود جهت حفظ سلامت خانواده خود و جامعه افراد واکسینه شده تمام پروتکل های بهداشتی جهت پیشگیری از انتشار بیماری کووید-19 (شامل ماسک زدن و رعایت فاصله اجتماعی، پرهیز از حضور در مکان های پر جمعیت) را رعایت نمایند.

زمانی که تمام افراد حاضر در یک جمع واکسینه شوند، می توان محدودیت های مرتبط با پیشگیری از بیماری کووید-19 را رفع کرد. در صورتی که فرد واکسینه شده دچار علائم بیماری کرونا شود، باید تست انجام شود. تزریق هیچ یک از واکسن های کووید 19 نمی تواند باعث مثبت شدن تست PCR شود، اما ممکن است باعث مثبت شدن تست سرولوژی شود.

تست کرونا در منزل و محل کار با هدف تشخیص آسان

تست کرونا در منزل و محل کار با هدف تشخیص آسان طراحی شده است. به طوری که برای انجام آن دیگر لازم به خارج شدن از منزل برای مراجعه به یک آزمایشگاه نمی باشد. همچنین نمونه گیری در محل دارای مزیت های فراوان همچون عدم اتلاف وقت در میر رفت و آمد و انتظار برای پذیرش، نمونه گیری، جوابدهی ، کاهش هزینه های رفت و آمد، دوری از ترافیک ، عدم وجود آلودگی هوا و آلودگی های صوتی و غیره می باشد. یکی دیگر از مزیت های مهم تست در محل ، کاهش احتمال ابتلا به کرونا می باشد. آزمایش خون در منزل به منظور آسان تر کردن انجام تست ها و درنهایت تشخیص انجام می گیرد.

با شیوع شدیدتر کرونا و پاندمی‌ شدن این ویروس ، نیاز به قرنطینه و ماندن در خانه هر روز بیشتر احساس می شود. اما گاهی اوقات با وجود ضرورت قرنطینه به نظر می رسد افراد برای رفع نیاز های اساسی نیاز به خارج شدن از خانه و قرنطینه دارند برای مثال برای انجام آزمایش ها. اما با کمی تدبیر می توان به آسان ترین روش تست کرونا در منزل و محل کار را انجام داد بدون آن که هیچ نیازی به مراجعه حضوری به آزمایشگاه و مراکز درمانی باشد.