سندروم یا طوفان سایتوکاینی در بیماری کرونا

بیماری کرونا یکی از مسائلی است این روزها همه جنبه های زندگی ما را درگیر خود ساخته است. این مهمان ناخوانده وضعیت اقتصادی، اجتماعی و بسیاری از جنبه های دیگر زندگی ما تاثیر داشته است و از همه مهم ترین سلامت افراد را نشانه گرفته است. آمار مرگ و میر، بیماری های جسم و روان افراد ناشی از آن بسیار متاثر کننده می باشد. ویروس کووید ۱۹ بر روی اندام های مختلف اثر گذاشته است و به جرات می توان گفت یکی از عجیب ترین ویروس هایی می باشد که جهان را درگیر خود ساخته است.

بسیاری از افراد تصور می کنند بیماری کرونا تنها بر ریه ها تاثیر دارد ولی اگر چه یکی از اثرات مخرب این ویروس ریه ها می باشد ولی این ویروس با اثر خود بر قلب، مغز و اندام های دیگر نیز می تواند موجب مرگ شود. علاوه بر این اندام ها ، ویروس کووید ۱۹ بر دستگاه گوارش نیز تاثیر داشته و مشکلات گوارشی را در پی دارد. البته هنوز ناشناخته‌ ها و ابهامات بسیاری در مورد کرونا ویروس جدیدی که از چین شیوع پیدا کرد و این روزها به یکی از بحران‌های عمده برای سلامت جمعیت جهان تبدیل شده است، وجود دارد اما یک نکته دراین باره قطعی است؛ این بیماری می‌تواند در سراسر بدن فرد مبتلا طوفان به پا کند! (برای مطالعه بیشتر به مقاله علائم گوارشی کرونا و درمان آن مراجع کنید.)

اصطلاح طوفان در بیماری کرونا به علت طوفان های سایتوکاینی می باشد. در حقیقت واژه‌ سایتوکاین از ترکیب 2 کلمه یونانی سایتو به معنای سلول و کینوز به معنی حرکت، ساخته شده است. سایتوکاین ها نقش مهمی در سلامتی و بیماری ایفا می‌ کنند. این مولکول ها در واکنش های التهابی و عفونی، ترمیم آسیب های بافتی و مبارزه با برخی از سرطان ها نیز به بدن کمک می ‌کنند. سایتوکاین ها به بدن در مبارزه با عفونت ها کمک می‌ کنند و اثرات مثبتی بر سیستم ایمنی و واکنش های التهابی می ‌گذارند. با این وجود اگر بعضی از این مولکول ها به خوبی عمل نکنند یا بیش از حد تولید شوند که به اصطلاح به آن طوفان سایتوکاینی گفته می شود؛ می ‌توانند در افراد ایجاد بیماری بکنند.

منظور از طوفان سایتوکاینی در بیماری کرونا چیست؟

به تازگی مشخص شده که موارد شدید بیماری کرونا منجر به ایجاد یک وضعیت مرموز می شود که سیستم ایمنی بدن را به هم می ریزد؛ بطوریکه به جای اینکه سیستم ایمنی تنها به سلول های عفونی حمله کند، سلول های سالم را نیز مورد حمله قرار می دهد. این وضعیت که به طوفان سیتوکین معروف است می تواند کشنده باشد اما محققان تلاش کرده اند تا متوجه شوند که این طوفان چگونه عمل می کند و چگونه می توان آن را درمان کرد. طوفان سیتوکین (cytokine storm) یک واکنش غیرطبیعی ایمنی است. این واکنش نوعی سندرم پاسخ التهابی سیستمیک است و می‌تواند با علایم مانند تب، خستگی، بی‌اشتهایی، درد مفاصل، تهوع، استفراغ، اسهال، عوارض پوستی، تنفس سریع، تپش قلب، افت فشار خون، تشنج، سردرد، توهم و لرزش همراه باشد.

علت طوفان سایتوکاینی در بیماری کرونا چیست؟

محققان در جریان یک تحقیق جدید برای بررسی پیشرفت بیماری کرونا در موش ها، متوجه شدند که طوفان سیتوکین یک چرخه معیوب است که از تولید بیش از حد دو پروتئین سیگنالینگ به نام «فاکتور نکروز توموری آلفا» (TNF) – «اینترفرون گاما» (INF) توسط سیستم ایمنی بدن ایجاد می شود. این دو پروتیین با همکاری یکدیگر منجر به ایجاد وضعیت جدی می شوند که در نهایت می تواند به التهاب ، آسیب به عضو و حتی مرگ منجر شود!

همچنین تحقیقات علت طوفان سایتوکاینی در بیماری کرونا را سرکوب ویروس کووید ۱۹ اینترفرون یک نشان می دهد. اینترفرون یک در اثر شناسایی سلول های ذاتی سیستم ایمنی PAMP تولید می شود ولی ویروس کووید ۱۹ با سرکوب اینترفرون یک باعث فراخوانی بیشتر سلول های ایمنی ذاتی مثل ماکروفاژو نوتروفیل می شود. در نهایت شاهد طوفان سایتوکاینی هستیم؛ پدیده ای که در آن مقادیر زیاد سایتوکاین به سرعت در پاسخ به عامل عفونی تولید می شود. این پاسخ افسارگسیخته باعث تخریب بافت ریه و نقص عملکرد آن در تبادل گازهای تنفسی می شود.

بیماری کرونا باعث طوفان های سایتوکاینی و مرگ فرد مبتلا می شود؟

مجموعه فزاینده‌ای از پژوهش‌ها نشان می‌دهند که خود پاسخ ایمنی بدن در برابر بیماری کرونا که باید باعث حفاظت بدن شود، در بیماری ‌زایی نقش دارد و در برخی از بیماران باعث می‌شود بیماری از حالت خفیف به حالت مرگبار دربیاید. پژوهشگران چینی در دانشگه پزشکی زونیی در یک بازبینی جدید دریافتند که پاسخ ایمنی تهاجمی که اصطلاحا «توفان سایتوکاینی» نامیده می‌شود،‌ ممکن است عامل اصلی در مرگ بیماران مبتلا به ویروس کرونا باشد. در ادامه این مطلب ما قصد داریم به طور گام به گام مراحل تاثیر ویروس کووید ۱۹ را در بدن تشریح کنیم:

گام اول: ویروس از طریق پروتئین‌های گل‌میخی سطحش به گیرنده‌های سلولی به نام ACE2 متصل می‌شود

گام دوم: دستگاه ایمنی تهدید را حس می‌کند و با فعال کردن سلول‌هیا سفید خون واکنش نشان می‌دهد

گام سوم: سلول‌های سفید خون مقدار بسیار زیادی سایتوکاین از خود آزاد می‌کنند.

گام چهارم: «طوفان سایتوکاینی» باعث می‌شود سلول‌های سفید خون به بافت‌های سالم ریه حمله کنند.

گام پنجم: پاسخ ایمنی شدید می‌تواند باعث آسیب دیدن ریه‌ها، قلب، کلیه‌ها، روده‌ها و کبد شود.

گام ششم: پروتئین‌ها و سلول‌های مرده غشایی را به دور حبابچه‌های ریه (کیسه هوایی کوچک ریه) تشکیل می‌دهند که مانع از جذب اکسیژن بوسیله آنها می‌شوند. این وضعیت به «نشانگان حاد زجر تنفسی» (ARDS) می‌انجامد که یک عارضه مرگبار ریوی است.

گام هفتم: اغلب مرگ‌های ناشی از ویروس کرونا به علت نارسایی تنفسی است، اما بسیاری از بیماران دچار نارسایی اندام‌های حیاتی متعدد در بدن می‌شوند. از ۱۸ بیمار درگذشته در بررسی ووهان، ۱۷ نفر دچار ARDS شدند، ۱۰ نفر دچار آسیب حاد قلب شدند و هفت نفر نارسایی حاد کلیه پیدا کردند. همه این بیماران به جز یک نفر در روز مرگشان علائم عفونت باکتری ثانوی را هم نشان دادند.

ایجاد تعادل سایتوکاینی و مواد شیمیایی دیگر در بیماری کرونا

مطالعات نشان می دهد یک رژیم غذایی سالم به همراه ورزش می تواند باعث ایجاد تعادل سایتوکاینی و مواد شیمیایی دیگر در بیماری کرونا شود. همچنین بر اساس فرضیات، سایتوکاین ها تحت تاثیر وضعیت تغذیه فرد می ‌باشند. فقر غذایی مزمن می ‌تواند اثر منفی بر روی پاسخ های ایمنی و میزان تولید و فعالیت سایتوکاین ها داشته باشد. در نتیجه پیروی از یک رژیم سالم و استفاده از مواد خوراکی ضد التهابی می ‌تواند وضعیت سایتوکاین های بدن را پایدار کند. مصرف شکر فرآوری شده می‌ تواند منجر به آزادسازی سایتوکاین های التهابی در داخل بدن بشود؛ در نتیجه بهتر است که از مصرف هرگونه شکر فرآوری شده در رژیمتان خودداری کنید.

همچنین برای درمان یا پیشگیری از طوفان سایتوکاینی در بیماری کرونا تحقیقات اخیر نشان داده اند که استفاده از آنتی بادی هایی از پیش موجود برای مقابله با این پروتئین ها، روشی موثر برای جلوگیری از مرگ در موارد ابتلای شدید به کووید ۱۹ است. روش دیگر در مراقبت های افراد مبتلا استفاده از داروهای کورتون است. کورتون ها باعث کاهش سیستم ایمنی و کاهش طوفان های سایتوکاینی می شود. البته استفاده از آن ها در موارد اورژانسی و تحت نظر پزشک باید مصرف شود.

آیا پلاسمادرمانی بر طوفان سایتوکین بیماری کرونا موثر است؟

طوفان سایتوکاینی و عوارض ناشی آن به احتمال عامل آسیب ها و مرگ در بیماری کرونا می باشد. پلاسما درمانی یکی از راه های مورد بررسی در پیشگیری از آن در افراد مبتلا می باشد. تحقیقات در این مورد درحال انجام است که آیا پلاسمادرمانی بر طوفان سایتوکین بر ویروس کووید ۱۹ موثر است یا نه. پلاسما درمانی در ایران و تزریق پلاسمای بهبود یافتگان نشان می دهد که پلاسما درمانی هم شمار ویروس را در بدن این بیماران کم می کند و سیستم ایمنی را تقویت می کند و هم به شکل قابل توجه بر طوفان سایتوکین موثر است و موجب بهبود این بیماران می شود. طی این تحقیقات همچنین ثابت شده است که فقط تهاجم ویروس نیست که بیمار کووید ۱۹ از آن رنج می برد. بلکه دفاع ایمونولوژیک بدن در برابر ویروس، باعث می شود که یکسری خسارت های زیادی به بافت ریه بزند و فرد دچار شوک و نارسایی دستگاههای مختلف مثل کبد، کلیه و حتی خون بشود.

تاثیر استرس بر سطح سایتوکاین ها در بیماری کرونا

در بیماری کرونا مانند هر بیماری عفونی دیگر تعادل سطح سایتوکاینی بسیار مهم است به طوری که کاهش یا افزایش بیش از حد این مواد شیمیایی در بدن هر دو به ضرر ما می باشد. همان طور که د بالا اشاره شد مقدار نرمال سایتوکاین ها در بدن باعث مقابله با این ویروس می شود ولی مقادیر بیش از حد آن باعث آسیب به بافت ها می شود. بر اساس مطالعاتی که بر روی استرس و رابطه آن با سطح سایتوکاین ها انجام شده است؛ در ابتدای استرس، سطح سایتوکاین های التهابی کاهش و سطح سایتوکاین های ضد التهابی افزایش می‌ یابد اما با گذر زمان در استرس های مزمن میزان سایتوکاین های التهابی بیشتر شده و این افزایش می ‌تواند منجر به بیماری های متعددی شود. در نتیجه بهتر است که روزانه مدتی را به انجام کارهای دلخواه بگذارنید تا میزان استرستان کاهش یابد.

تاثیر طوفان سایتوکانی در بیماری کرونا بر اندام های مختلف بدن

همان طور که در بالا اشاره کردیم طوفان های سایتوکاینی در بیماری کرونا اثرات مخربی بر اندام های بدن دارد. در این عفونت بدن به صورت افسار گسیخته ای علیه این ویروس شروع به تولید سایتوکاین ها می کند به طوری که می توان گفت عامل مرگ در این بیماری ویروس نیست بلکه واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن نسبت به این ویروس می باشد. در واقع ویروس نقش غیر مستقیمی در آسیب و مرگ‌ افراد دارد. مشکل این بیماری از جایی شروع می شود که، بدن تنها سلول‌های آلوده را هدف قرار نمی‌ دهد بلکه به بافت سالم نیز حمله می‌ کند. پیامد چنین وضعیتی تنها به داخل ریه‌ ها محدود نمی ‌شود. طوفان‌های سایتوکاینی التهابی ایجاد می‌کنند که رگ ‌های خونی موجود در ریه‌ها را تضعیف کرده و باعث می شود تا مایعات به داخل کیسه های هوا منتقل شوند. این طوفان به سیستم گردش خون وارد شده و مشکلاتی را در اندام‌های مختلف ایجاد می ‌کند.

در برخی از حادترین موارد بیماری کرونا، طوفان سایتوکاینی در ترکیب با کاهش ظرفیت اکسیژن ‌رسانی به اندام ‌ها، می تواند منجر به بروز نارسایی در چند عضو شود. آن طور که فریمن می‌گوید، حتی اگر این ویروس به کلیه‌ ها، کبد، طحال و دیگر اندام ‌ها نرسد می ‌تواند اثرات منفی مشهودی بر تمام این فرآیندها داشته باشد و این زمانی است که تهدید جدی می‌ شود. مسئله دیگری که دراین مورد وجود دارد این است که در ابتلا به ویروس کرونا اگر “طوفان سایتوکاینی” یا طوفان التهابی در ریه به وجود آید معمولا برگشت ناپذیر است. طوفان التهابی در ریه می تواند در افراد کهنسال یا جوان و افراد دارای بیماری های زمینه ای یا بدون هیچ بیماری زمینه ای اتفاق بیفتد، اگر طوفان التهابی در ریه اتفاق بیفتد، به قدری التهاب در ریه بالا می رود که حتی با دستگاه های تنفسی هم نمی شود تنفس بیمار را برقرار کرد و متاسفانه بیمار فوت می کند.

آزمایش در منزل یکی از خدمات نوین آزمایشگاه آنی آزما می باشد که با انجام نمونه برداری در منزل، کلیه تست های شما را بدون این که نیاز باشد به صورت حضوری به آزمایشگاه مراجعه نمایید، انجام می دهد. در این روش شما با صرف یک هزینه بسیار جزئی و معقول آزمایشگاه را به منزل خود می آورید. آزمایشگاه های تشخیص طبی و بیمارستان ها به دلیل مراجعه تعداد زیادی از افراد مختلف با مشکلات مختلف به صورت روزانه بسیار شلوغ و پر ازدحام می باشد.

بسیاری از افراد به دلیل شرایط خاص خود توانایی مراجعه به آزمایشگاه را ندارند به همین دلیل آزمایش در منزل و همچنین آزمایش کرونا در منزل می تواند بهترین راه حل برای انجام آزمایشات این افراد باشد. برای مثال افرادی که به تازگی عمل جراحی انجام داده باشند، بیماران، معلولین، سالمندان، کودکان یا زنان باردار، تحمل و توانایی انتظار در صف آزمایشگاه ها را ندارند و یا مراجعه حضوری به آزمایشگاه برای این افراد می تواند خطرناک باشد. به همین دلیل بهتر است از خدمات آزمایش در منزل استفاده کنند. همچنین محل زندگی برخی افراد فاصله زیادی تا آزمایشگاه دارد و انجام آزمایش در منزل آن ها را از رفت و آمد و گرفتار شدن در ترافیک معاف می دارد.