قبل از انجام آزمایش چکاپ به چند نکته توجه کنید

توصیه اکید می کنیم که همه شما عزیزان در طول سال حتما دو بار آزمایش چکاپ را انجام دهید. این قبیل تست ها، برای تعیین وضعیت سلامت بدن است. جالب است بدانید که برخلاف اکثر آزمایشات که تنها برای قطعیت وجود بیماری انجام می شوند، آزمایش چکاپ زمانی صورت می گیرد که شما ظاهرا سالم هستید اما از دورن بدن اطلاعی ندارید. لذا به سلامتی ظاهری خود توجه نکرده و حتما انجام این آزمایشات را جدی بگیرید. اما یکی از مهمترین مواردی که تعیین کننده دقت این آزمایش و صحت نتیجه نهایی است، شرایط شما قبل از انجام تست است. آیا می دانید قبل از آزمایش چکاپ به چه نکاتی باید توجه داشته باشید؟ توصیه می کنیم قبل از اینکه برای این منظور اقدام کنید، حتما چند دقیقه وقت خود را صرف مطالعه این مقاله کنید.

شرایط قبل از آزمایش چکاپ چگونه است؟

شرایط قبل از آزمایش چکاپ به موارد گفته می شود که فرد باید قبل از انجام آزمایش آن ها را رعایت کند تا جواب آزمایش قابل اطمینان باشد. در مراجعه به آزمایشگاه پرسش رایج افراد اغلب موارد این است که شرایط لازم برای انجام آزمایش چیست؟ و گاهی برای افراد سوال می شود که چرا این موارد باید رعایت شوند؟ در پاسخ با این سوالات باید گفت هر آزمایشی ممکن است شرایط خاصی برای انجام داشته باشد و رعایت این موارد برای جواب صحیح و پیگیری درمان فرد مراجعه کننده بسیار حیاتی می باشد. شرایط نمونه گیری باید دقیق انجام شود. همچنین باید توجه شود که تمامی آزمایش ها نیاز به رعایت شرایط خاصی ندارند ولی معمولا برای انجام آزمایش چکاپ نیاز به رعایت شرایط خاصی می باشد.

آزمایش چکاپ به مجموعه ای از تست ها گفته می شود که فرد باید به صورت دوره ای در سال برای اطمینان از سلامت خود انجام دهد. در آزمایش چکاپ ( برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله ی چکاپ خون مراجعه شود)، آزمایش قند خون، آزمایش های چربی خون شامل کلسترول، تری گلیسرید، شمارش کامل سلول های خون CBC برای بررسی کم خونی ها و اختلالات گلبول های سفید و پلاکت و اندازه¬گیری الکترولیت های خون شامل سدیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر و….. و بررسی عملکرد کبد شامل بیلی روبین، آنزیم های کبدی، تست های هپاتیت GCT و بررسی عملکرد کلیه شامل اندازه¬گیری اوره و کراتیتن و آزمایش ادرار و مدفوع و غیره ممکن است درخواست شود.

چه شرایطی را باید قبل از آزمایش چکاپ رعایت کرد؟

ناشتایی:

شاید شما نیز از اولین شرایطی که برای آزمایش لازم است انجام شود ناشتایی را به خاطر بیاورید ولی باید گفت برخلاف تصور عموم تمامی آزمایشات نیاز به ناشتایی ندارد. فقط تعدادی از آزمایش های چکاپ می باشند که برای انجام آن آزمایشات باید ناشتایی رعایت شود و اینکه برای هر آزمایش چکاپ باید مقدار معینی ناشتا بودن (برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله ی چند ساعت قبل از آزمایش خون ناشتا باشیم؟ مراجعه شود) رعایت شود. برای مثال برای آزمایش قند خون ناشتا FBS باید ۷ الی ۸ ساعت ناشتایی رعایت شود. توجه داشته باشید ناشتایی بیش از اندازه علاوه بر اینکه ممکن است برای شما خطرناک باشد، در جواب آزمایش نیز باعث افزایش خطا می شود.

مصرف مایعات در زمان ناشتایی بلامانع می باشد و علاوه بر آن توصیه می شود در زمان ناشتایی به مقدار کافی آب بنوشید تا کمتر احساس گرسنگی کنید و ضمن آن که از افت شدید فشار خون جلوگیری شود. شب قبل از آزمایش سعی کنید شام سبک بخورید و استعمال سیگار و دخانیات باعث خطا در جواب آزمایش چکاپ می شود. در مورد مصرف دارو در زمان ناشتایی باید با پزشک در مورد مصرف این دارو ها مشورت کرد و حتما آزمایشگاه را نیز در مورد مصرف آن مطلع کنید.

ساعت مناسب برای انجام آزمایش چکاپ:

ممکن است برای شما هم پیش آمده باشد آزمایش چکاپ را به صبح موکل کرده باشد و علت انجام صبح هنگام آن برایتان جای سوال باشد. در پاسخ به این موضوع باید گفت همان طور که در بالا نیز اشاره شد برخی از آزمایشات نیاز به ساعت مشخصی برای ناشتایی دارند که چه بسا برای بسیاری از افراد تحمل این ساعات برای ناشتایی دشوار باشد ولی رعایت آن در هنگام شب که شخص بیدار نمی باشد بسیار راحت تر می باشد. بنابراین در بسیاری از موارد به افراد توصیه می شود آزمایش چکاپ خود را صبح هنگام و بعد از بیداری انجام دهند. علاوه بر این موضوع بدن هنگام صبح در استاندارد ترین حالت خود قرار دارد و میزان استرسی که فرد در چند ساعت قبل تجربه کرده است در کمترین میزان خود می باشد. م

یزان ترشح هورمون ها در بدن در ساعات مختلف شبانه روز متغیر می باشد و میزان خواب و این که چند ساعت از بیداری شما گذشته است نیز بر آزمایش هومون ها تاثیر گذار است. برای مثال برای آزمایش پرولاکتین که یک آزمایش هورمونی می باشد، باید صبح هنگام و حداقل ۲ ساعت بعد از بیدار شدن آن را انجام دهید. لازم به ذکر است غلظت بسیاری از مواد در طی شبانه روز به صورت عادی نوسان دارد، مثلا بهترین نمونه برای قند خون نمونه ساعت ۹-۷ صبح است.

بعضی از مواد به صورت فصلی تغییر می یابند. مثلا T4 که جزو هورمون های تیروئیدی می باشد، در تابستان ۲۰% کمتر از زمستان است. کلسترول در زمستان افزایش می‌یابد. غلظت ویتامین D در تابستان بیشتر است.

رعایت رژیم غذایی در آزمایش چکاپ:

شاید مایل باشید بهترین حالت از وضعیت جسمانی خود را به پزشک تان نشان دهید اما لازم نیست قبل از چکاپ سالانه ی خود عادت های غذایی تان را تغییر دهید. پزشک ها ترجیح می دهند مراجعین آن ها در مورد سبک زندگی و رژیم غذایی خود صادق باشند تا بتوانند پرونده ای دقیق از وضعیت سلامتی شما داشته باشند و بهترین شیوه ی درمانی ممکن را به آن ها ارائه دهند. اگر در نزدیکی روز مراجعه به پزشک، رژیم غذایی ناسالمی را شروع کرده اید، ایرادی ندارد. چون زمان زیادی لازم است تا یک رژیم غذایی سطح کلسترول و قند خون را تغییر دهد. بنابراین تغییر در رژیم غذایی طی چند روز یا با چند وعده ی غذایی تأثیر قابل توجهی ندارد. با این حال ممکن است برای انجام آزمایش چکاپ پزشک رژیم غذایی خاصی را برای شما توصیه کند که این رژیم با توجه به نوع آزمایش متفاوت است که در ادامه به تعدادی از این موارد اشاره می شود:

• برای اندازه گیری نیتروژن اوره خون BUN باید حداقل دو تا سه روز پیش از انجام آزمایش از مصرف گوشت زیاد خودداری کنید.

• مصرف الکل به کبد آسیب می‌زند، در نتیجه باعث می‌شود بسیاری از آنزیم‌های کبدی از جمله آلکالین فسفاتاز، SGOT, SGPT افزایش یابند.

• برای تست آهن شب قبل از آزمایش نباید غذای غنی از آهن مثل گوشت قرمز مصرف کنید.

• شب قبل از آزمایش قند خون توصیه می شود از مصرف بیش از انداره قند ها پرهیز شود و برنامه ی قبلی خود را در مصرف مواد غذایی تغییر ندهید.

• برای اندازه گیری کلسترول خون می توانید یک هفته پیش از انجام آزمایش با مشورت پزشک، رژیم غذایی معمولی داشته باشید و منع مصرف چربی نداشته باشید.

اجتناب از استرس قبل از آزمایش چکاپ

استرس در انسان ممکن است بر تمام سیستم بدنی تاثیر بگذارد و باعث خطا در جواب آزمایش شود. اضطراب فرد هنگام نمونه گیری می تواند باعث افزایش سطح قند خون شده و در نتیجه تست تحمل گلوگز کاهش یابد. تغییرات افزایش هموگلوبین خون و تغییرات در میزان هورمون های رشد، پرولاکتین، کورتیزول و … از دیگر نتایج استرس است. همچنین استرس روی فعالیت سیستم مرکزی اثر می گذارد و ترشح هورمون ها را بالا می برد. غدد فوق کلیوی ترشح هورمون های اپی نفرین و نور اپی نفرین را تا 10 برابر افزایش می دهند. عمل این دو هورمون باعث افزایش جریان خون به کبد است و نتیجه ی آن تخریب سریع گلیکوژن، پروتئین ها و چربی ها است. بنابراین توصیه می شود قبل از نمونه گیری چند نفس عمیق بکشید و برای چند دقیقه در صندلی نمونه گیری بنشینید و خود را برای نمونه گیری آماده کنید.

ورزش و تحرک بدنی شدید قبل از آزمایش چکاپ:

ورزش و تحرک بدنی باعث افزایش هورمون های پرولاکتین و هورمون رشد و آنزیم CPK می شود. همچنین اگر ورزش جزء برنامه ی معمول تان نیست قبل از آزمایش ادرار از این کار پرهیز کنید. چون اگر اهل ورزش باشید به واکنش های بدن تان و نحوه ی مراقبت از آن آشنا هستید اما اگر ورزش نمی کنید ممکن است با یک بار ورزش کردن بدنتان به تحرک زیاد واکنش دهد و در جواب آزمایش اختلال به وجود آید. بنابراین توصیه می شود قبل از انجام آزمایش از تحرک زیاد و فعالیت های بدنی سنگین اجتناب کنید.

آزمایش چکاپ در دوران قاعدگی:

بسیاری از مواد در چرخه قاعدگی تغییر می کند، مثلا کلسترول در زمان تخمک گذاری به میزان زیادی کاهش می‌یابد، فسفات و آهن در طول دوره قاعدگی کاهش می یابد. همچنین تهیه ی نمونه ادرار و مدفوع در این دوران دشوار است چون احتمال آلودگی نمونه بسیار زیاد می باشد.

برای فهم بهتر اینکه شرایط لازم برای آزمایش چکاپ چه مواردی است باید آزمایشاتی که دارای شرایط خاص نمونه گیری هستند، بیشتر بشناسیم. در آزمایش چکاپ باید مواردی قبل از انجام آزمایش رعایت شود و فرد باید برای انجام این موارد از این شرایط مطلع باشد. در ادامه به تعدادی از این آزمایشات می پردازیم:

آزمایش قند خون ناشتا:

دیابت یکی از معضلات جوامع امروزی می باشد و سبک زندگی شهر نشینی و برنامه ی پر قند و عدم تحرکی همگی باهم باعث این شده است که شاهد افزایش روز افزون این بیماری باشیم. به همین دلیل آزمایش قند خون در مجموعه ی آزمایش چکاپ درخواست می شود‌. همان طور که مسلم است آزمایش قند خون ناشتا FBS نیاز به ناشتایی دارد. اگر فردی ۷ الی ۸ ساعت ناشتایی قبل از آزمایش قند خون را رعایت نکند، جواب آزمایش فاقد ارزش می باشد.

آزمایش پرولاکتین:

پرولاکتین هورمونی است که در طی دوران حاملگی و شیردهی افزایش می یابد. پرولاکتین به طور طبیعی در مقادیر کم در مردان و در زنان غیر باردار وجود دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله آزمایش پرولاکتین مراجعه فرمایید. برای انجام این آزمایش شرایط خاصی بابد رعایت شود که در ادامه به آن ها اشاره می شود:

• صبح هنگام و حداقل ۲ ساعت بعد از بیدار شدن

• توصیه می شود قبل از نمونه گیری از پیاده روی , ورزش و هر نوع فعالیت بدنی اجتناب شود

• حداقل طی ۱۲ ساعت اخیر تماس جنسی یا نزدیکی و تحریک سینه انجام نشده باشد

• در شب قبل از آزمایش لباس گشاد و راحت بپوشند و از پوشیدن لباس های تنگ خصوصا در ناحیه سینه و پستان ها اجتناب گردد.

اگر شرایط بالا را نداشتید ، زمان آزمایش را به روز دیگری موکول کنید.

آزمایش مدفوع یا S/E

آزمایش مدفوع یکی از تست های حیاتی در آزمایش چکاپ می باشد که به منظور بررسی دستگاه گوارش از نظر عفونت، سوء جذب، سرطان و وجود خون مخفی در آن و غیره درخواست می شود. برای آنالیز مدفوع، نمونه مدفوع در یک ظرف تمیز جمع آوری می شود و به آزمایشگاه انتقال داده می شود. اگر نمونه را در منزل جمع آوری کرده اید باید همان روز به آزمایشگاه منتقل کنید.

• 72ساعت قبل از دادن نمونه مدفوع از مصرف آنتی بیوتیک هایی چون مترونیدازول و تتراسایکلین خودداری فرمایید و در صورت لزوم مصرف، پزشک خود و ازمایشگاه را مطلع سازید.

• در هنگام جمع آوری، نمونه مدفوع نباید با آب یا ادرار مخلوط شود.

• در آزمایش خون مخفی در 48- 72 ساعت مواد دارای فیبر غذایی بالا میل نمایید.

• از جمع آوری نمونه باید در زمان دوران قاعدگی اجتناب شود.

• از 3 روز قبل از جمع آوری، مصرف الکل قطع شود.

شرایط نمونه گیری آزمایش ادرار

آزمایش ادرار در عین سادگی بسیار کاربردی است. ( جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله ی آزمایش ادرار چه چیز هایی را مشخص می کند؟ مراجعه شود) آزمایش ادرار به منظور بررسی مجاری ادراری و کلیه ها درخواست می شود. اگر قصد انجام آزمایش ادرار دارید بدن تان نباید کم آب باشد. کم آب شدن بدن تأثیر قابل توجهی روی آزمایش ادرار دارد. نمونه ی ادرار توصیه می شود به صورت صبحگاهی تهیه شود به این صورت که فرد اولین ادرار بعد از بیدار شدن در ظرفی که از آزمایشگاه دریافت شده است، جمع آوری و تحویل آزمایشگاه داده شود. در تهیه ی نمونه ی ادرار فرد باید خود را به صورت کامل تمیز کند و کمی از ادرار خود را بیرون ریخته و وسط ادرار را در درون ظرف جمع آوری کند.

آزمایش کلسترول و چربی خون:

بیست و چهار ساعت قبل از آزمایش کلسترول باید از مصرف مشروبات الکلی خودداری کرد چون بلافاصله بعد از مصرف الکل میزان تری گلیسیریدها (یکی از چهار عنصری که در آزمایش چربی اندازه گیری می شود) در بدن افزایش می یابد و نتیجه ی آزمایش را به شکلی نادرست تحت تأثیر قرار می دهد. برای آزمایش چربی حداقل ۱۲ ساعت ناشتایی لازم است. شایان ذکر است که که برای اطمینان از نتیجه ی تست چربی خون، باید برای مدت حداقل ۲ هفته دارای یک رژیم غذایی متعادل باشید و قبل از انجام آزمایش کلسترول باید از خوردن شیرینی، مواد غذایی پر چرب و به طور کلی پرخوری پرهیز کنید. مصرف زیاد این موارد، میزان تری گلیسیریدها را در کوتاه مدت افزایش می دهد. از آنجایی که نتیجه ی آزمایش باید وضعیت کلسترول بدن را در طولانی مدت نشان دهد، لازم است که از به وجود آمدن نوسانات کوتاه مدت جلوگیری کنید.