بدن انسان همواره در معرض تغییرات قرار دارد. نوع تغذیه شما، شرایط روحی در طول دوران زندگی و استرس، استفاده از داروها برای درمان برخی از بیماری ها و… همگی بر روی تمامی اندام های بدن تاثیر خواهند گذاشت. زمانی که فردی به یک بیماری مشکوک باشد، متخصص توصیه می کند در ابتدا حتما آزمایشات چکاپ را انجام دهند چرا که کمک می کند تا پزشک متوجه شود در تشخیص اولیه درست عمل کرده است یا خیر. این قبیل از آزمایشات وضعیت یکسری از فاکتورهای کلی خون شامل چربی، قند، برخی از هورمون ها و… را تعیین می کند. جالب است بدانید که در اغلب موارد، بیماری های رخ داده باعث تغییر در ترکیبات خون می شوند و به همین دلیل است که آزمایشات چکاپ کمک می کند تا تشخیص اولیه صورت گیرد.
چکاپ خون شامل مجموعه آزمایش هایی می باشد که به صورت روتین و در اکثر آزمایشگاه ها جهت بررسی سلامت عمومی بدن انجام می گیرد. آزمایش چکاپ خون برای تشخیص اولیه بیماری ها و بررسی وضعیت کلی صورت می گیرد.
در ادامه به اختصار اشاره می شود:
شمارش کامل سلول های خونی CBC
آزمایش CBC شامل شمارش کلی گلبول های سفید و شمارش تفکیکی آن ها، تعداد گلبول های قرمز و همچنین حجم، سایز آن ها و هموگلوبین و پلاکت خون می باشد. در چکاپ خون از آزمایش CBC برای بررسی عفونت ها، تشخیص آپاندیسیت، کم خونی، مشکلات پلاکتی درخواست می شود. برای اطلاعات بیشتر در خصوص این مطلب به مقاله CBC چیست مراجعه کنید.
آزمایش آنالیز ادرار U/A
آزمایش آنالیز ادرار یک تست رایج و در عین سادگی بسیار حایز اهمیت در چکاپ می باشد که آزمایش از نمونه ادرار انجام می شود. در آزمایش U/A پارامتر های میکروسکوپی و ماکروسکوپی مورد بررسی قرار می گیرند که شامل:
• Color : یا همان رنگ ادرار می باشد
• Apearance : به ظاهر ادرار که شفاف یا کدر می باشد اشاره دارد که ادرار نرمال ظاهری نیمه شفاف Semi clear دارد.
• WBC: عفونت مجاری ادراری قارچی و غیره
• عملکرد کلیه ها: اعم از دفع پروتئین و وجود کریستال و وجود اپتلیال برگی شکل و…
• کتون: زمانی که فردی دچار کمبود مصرف قند و کربوهیدرات ها باشد یا به طریقی دفع کربوهیدرات ها در بدن وی افزایش یابد و یا سلول های بدن توانایی دریافت و مصرف کربوهیدرات را نداشته باشند ، کتون ها به علت مصرف چربی ها و سوخت ناقص آن ها در ادرار و خون زیاد می شوند. به افزایش کتون در خون کتونوری گفته می شود.
• Specific gravity : وزن مخصوص که نشانگر وضعیت دهیدرشن می باشد.
• Hemoglubin : نشانگر هموگلوبین در ادرار که ناشی از لیز گلبول های قرمز و رها شدن هموگلوبین در ادرار می باشد
• Blood : به دفع خون در ادراری هماچوری گفته می شود. در حالت نرمال در ادرار خون مشاهده نمی شود
• PH: پی اچ نرمال ادراری حدودا ۶ می باشد ( ادرار حالت اسیدی دارد). افزایش اسیدیته ادرار نشانگر اسیدوز کلیوی که کلیه توانایی ترشح کاتیون H+ ندارد.
آزمایش قند خون:
آزمایش قند خون در چکاپ خون ،قند خون ناشتا می باشد. ناشتایی مورد نیاز برای این آزمایش بین 10 _12 ساعت می باشد. البته لازم به ذکر است در طول ناشتایی نوشیدن آب بلامانع می باشد. امروزه دیابت به عنوان معضل جوامع در حال توسعه می باشد که عوارضی همچون پای دیابتی، آسیب به بینایی، آسیب کلیه ها، آسیب اعصاب و غیره ممکن است دیابت کنترل نشده در پی داشته باشد بنابراین آزمایش قند خون به عنوان غربالگری بسیار حایز اهمیت می باشد. مقدار نرمال قند خون ناشتایی بین 60 الی 100 می باشد. البته باید در نظر داشت اگر فردی آزمایش قند خون ناشتایی آن بیش تر از 100 باشد لزوما فرد دیابتیک نمی باشد بلکه ممکن است ناشتایی کامل صورت نگرفته باشد یا مصرف دارو و عوامل مانند بیماری های خاص و غیره در جواب آزمایش موثر می باشند بنابراین توصیه می شود شخص آزمایش مجدد دهد یا در صورت لزوم آزمایش قند دو ساعته یا A1C در خواست می شود.
آزمایش D3
آزمایش ویتامین D که یک ویتامین محلول در چربی می باشد یک تست مهم در چکاپ خون می باشد. این ویتامین به مقدار کم از مواد غذایی جذب و بیشتر از طریق نور خورشید در بدن تولید می شود که در جذب کلسیم، رشد استخوان ها، رشد سلولی، معمولا همراه ویتامینD آزمایش سطح اندازه گیری کلسیم و فسفر نیز درخواست می شود به این علت که ویتامینD سطح کلسیم و فسفر را در بدن تنظیم می کند. کمبود ویتامین D در بدن ممکن است باعث پوکی استخوان، کاهش جذب فسفر و کلسیم، راشیتیسم، آلزایمر، بزرگ شدن سر و جمجمه، بروز مشکلاتی در ستون فقرات، کاهش تراکم استخوان، شکستگی های مکرر استخوان ها، اختلالات هورمونی، عفونت، بیماری سرطان و دیابت، مشکلات دهان و دندان و تضعیف عملکرد سیستم ایمنی بدن شود. متاسفانه در کشور های در حال توسعه و ایران به علت سبک زندگی و تغذیه ناسالم کمبود این ویتامین یکی از معضلات به شمار می رود. بنابراین در چکاپ خون به صورت دوره ای توصیه می شود آزمایش ویتامین D انجام گیرد.
الکترولیت های بدن
الکترولیتها برای بدن انسان بسیار مهم هستند و دلیل آن، نقش مهم الکترولیتها در نگهداری و ایجاد ولتاژ میان پوستهی سلولها و عبور بار الکتریکی از یک سلول به سلول دیگر است. کلیهها در بدن مسئولیت تنظیم غلظت الکترولیت در خون، فیلتر الکترولیت اضافی و یا جایگزین کردن الکترولیت از دست رفته بر اثر فعالیتهای روزانه میباشد. در آزمایش چکاپ خون الکترولیت های مهم سدیم، پتاسیم، کلرید، بی کربنات، کلسیم، منیزیم، پتاسیم که رایج ترین هستند، اندازه گیری می شوند. الکترولیت ها در بسیاری از فرآیندهای قلبی و عصبی، هماهنگی عضلات و توانایی بدن به جذب مایعات نقش دارند. کم یا زیاد شدن الکترولیت باعث بیماریهای کلیوی و بیماریهای خطرناک دیگری میشود. زمان مناسب برای این آزمایش صبح زود و ناشتایی حداقل دو ساعت می باشد.
تست های کبدی
تست های کبدی در جهت تشخیص آسیب های کبدی و بیماری های کبدی در چکاپ خون درخواست می شود. کبد به عنوان ارگان مهم در سم زدایی، تولید بسیاری از مواد حیاتی و غیره حایز اهمیت است. با تشخیص به موقع هر گونه آسیب این ارگان می توان از بسیاری عوارض بعدی جلوگیری به عمل آورد. در افراد چاق، با سابقه ی ژنتیکی، افراد الکلی، سیگاری ، افراد با سابقه ی بیماری کبد چرب و غیره توصیه به انجام تست های کبدی می شود.
از جمله این تست ها می توان به:
• ALT
• AST
• LDH
• آلکالن فسفاتاز و غیره اشاره کرد.
آزمایش چربی خون:
چربی مورد آزمایش در چکاپ خون تری گلیسرید و کلسترول می باشد. کلسترول شامل کلسترول خوب HDL و کلسترول بد LDL است. باید دانست هر چه سطح کلسترول خوب پایین و کلسترول بد بالاتر از مقدار نرمال باشد خطرناک تر است. مهم ترین عامل گرفتگی رگ های قلب و سایر عروق میزان بالای چربی خون می باشد. بنابراین لازم است همه ی افراد با ریسک فاکتور های بالا هر سال یک بار از لحاظ کلسترول تام، کلسترول بد، کلسترول خوب، تری گلیسرید آزمایش شوند. ریسک فاکتور های خطرناک در چربی خون در افراد چاق، الکلی، با سابقه ی ژنتیکی در خویشاوندان، دیابت، بیماری های قلبی و عروقی و غیره می باشد.
بیماری های مرتبط با تیروئید:
غده تیروئید که جلوی گردن واقع شده که هورمون های T3، T4، TSH تولید و وارد جریان خون می کند. این هورمون ها اعمال بسیاری در بدن اعم از ضربان قلب، متابولیسم بدن، احساس گرما و سرما، مکانیسم خواب و غیره را در سیستم بدن کنترل می کند. غده تیروئید ممکن است کم کار باشد و باعث علائمی مانند چاقی، ضربان قلب کند، پرخوابی، پوست خشک، اختلال در یادگیری و غیره داشته باشد یا اینکه این غده پرکار باشد و عوارضی از جمله ضربان قلب تند، بی قراری، لاغری، بی خوابی و غیره به همراه داشته باشد. کم کاری تیروئید البته شایع تر از پر کاری تیروئید می باشد. در مناطق کوهستانی کم کاری تیروئید به علت کمبود ید و ژنتیک بسیار شایع می باشد. درمان کم کاری تیرویید با قرص لووتیروکسین ممکن می باشد ولی باید توجه داشت هر چه بیماری سریع تر تشخیص داده شود از بسیاری از مشکلات و عوارض ناشی از این بیماری ها پیشگیری کرد. بنابراین در چکاپ خون هورمون های تیروئیدی جهت بررسی در خواست می شود.
آزمایش عملکرد کلیه:
کلیه ها نیز مانند سایر ارگان های بدن نیاز به چکاپ خون دارند و افراد هر چند وقت یک بار توصیه می شود به صورت دوره ای آزمایش های مرتبط با کلیه ها را انجام دهند ولی در افرادی با نارسایی کلیه، افرادی احساس درد در ناحیه کلیه می کنند یا افرادی که دچار عفونت های شدید شدند باید به طور مرتب این آزمایش ها را انجام دهند. آزمایش های مرتبط با کلیه شامل آنالیز ادرار ، اوره، کراتین می باشد. آنالیز ادرار که همان طور که در بالا به آن به طور اختصار اشاره شد اگر در ادرار فردی عفونت و کریستال و هماچوری مشاهده شد ممکن است نشانگر آسیب کلیه یا مجاری ادراری باشد. کراتینین و اوره دو ماده زائد در بدن هستند چون برای بدن سمی هستند باید دفع شوند دفع این مواد تنها توسط کلیه ها دفع می شوند. چون این دو ماده فقط توسط کلیه ها قادر به دفع می باشند، می توان با اندازه گیری این دو ماده عملکرد و یا عدم کارائی و سلامت کلیه ها را نشان داد به این صورت که اندازه گیریی مقدار بالای کراتین و اوره نشانگر آسیب کلیه می باشد.
آزمایش اوریک اسید
اوریک اسید از شکستن پورین هسته سلول های آسیب دیده یا فرسوده و همچنین به میزان کم تری از طریق مواد غذایی مانند گوشت قرمز، گوجه فرنگی، لوبیا، نخود فرنگی و غیره جذب می شود و می توان در خون و ادرار می توان یافت. تجمع اوریک اسید در خون اثر تولید بیش از اندازه آن یا در اثر عدم توانایی کلیه در دفع این ماده می باشد. مقادیر بالای اوریک اسید در مفاصل رسوب می کند و باعث التهاب و درد در این نواحی می شودکه به آن نقرس گفته می شود علاوه بر این رسوب اوریک اسید در کلیه باعث نارسایی کلیوی می شود. عواملی مانند آسیب کلیوی که باعث عدم توانایی کلیه در دفع اوریک اسید می شود، شیمی درمانی و هر گونه آسیب که باعث مرگ سلول ها و رها شدن پورین هسته که تولید اوریک اسید از این ماده را در پی دارد، می تواند باعث افزایش این ماده شود. همان طور که می دانیم پیشگیری بهتر از درمان می باشد و عوارضی که در پی اوریک اسید در بدن می گذارد بسیار دردناک و درمان آن ها زمان و هزینه زیادی را در پی دارد ولی می توان با چکاپ های ساده از این عوارض پیشگیری عمل آورد.
در چکاپ خون افرادی که:
• تحت شیمی درمانی می باشند
• علائم بیماری نقرس دارند
• سابقه ی بیماری و سنگ های کلیه دارند
• دچار التهاب مفاصل می باشند
درخواست آزمایش اوریک اسید می شود.
CRP
CRP یک پروتئین است که در واکنش به التهاب تولید و وارد خون می شود. وقتی در بدن التهاب به وجود آمده باشد این پروتئین افزایش می یابد بنابراین در آزمایش چکاپ خون با اندازه گیری مقدار این پروتئین می توان به وجود التهاب پی برد. التهاب بیانگر خطر ابتلا به بیماری قلبی، عفونت یا بیماری مزمن التهابی مانند آرتریت روماتویید یا لوپوس است. این آزمایش جهت ارزیابی خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر، به کار می رود. بیماری عروق کرونر عارضه ای است که در آن شریان های قلب تنگ می شوند و ممکن است به حمله قلبی منجر شود که با یک آزمایش ساده می توان به این عوامل پی برد.
ESR
سرعت رسوب گلبول های قرمز را در یک ساعت بر اساس میلی لیتر می سنجد. ESR یک نوع چکاپ خون از لحاظ التهاب بررسی می کند. التهاب باعث می شود سرعت رسوب گلبول های قرمز بیشتر شود. بنابراین با این آزمایش می توان به سادگی عفونت را تشخیص داد.
آزمایش چکاپ پاپ اسمیر در خانم ها
در زنان بالای 20 سال هر ساله باید این چکاپ صورت گیرد. آزمایش پاپ اسمیر از سلول های دهانه رحم نمونه برداری می شود و هر گونه تغییر شکل این سلول ها مورد بررسی قرار می گیرد. این تغییر شکل در اثر ویروسی به نام پاپیلومای انسانی که باعث کارسینومای دهانه رحم می شود، اتفاق می افتد. سرطان رحم یکی از متداول ترین سرطان ها در جوامع امروزی به شمار می رود. در این غربالگری که یک روش غیرتهاجمی می باشد با بررسی این تغییرات می توان سرطان را به موقع تشخیص داد و پیشگیری به عمل آورد و احتمال موفقیت درمان بیشتر می شود. روش انجام این آزمایش به این صورت است که با سواپ از سلول های دهانه رحم نمونه برداری می شود بعد نمونه سطح یک لام سلول ها رنگ آمیزی شده و زیر میکروسکوپ به دقت بررسی می شود. در بسیاری از مراکز در چکاپ خون توصیه می شود همراه غربالگری پاپ اسمیر فرد آزمایش HIVرا نیز انجام دهد.
آزمایش چکاپ پروستات در آقایان
PSA یک گلیکوپروتئین می باشد که به طور عمده در پروستات در اثر هورمون های جنسی مردانه تولید می شود. افزایش این هورمون که در چکاپ خون بررسی می شود نشانگر مشکل در پروستات می باشد. این هورمون باعث مایع کردن منی و باروری می باشد. مقدار PSA تا 48 ساعت بعد از انزال در حالت نرمال در سطح بالا می باشد. بنابراین در شرایط این آزمایش ذکر می شود باید فرد دو روز قبل از انزال مایع منی جلوگیری کند. بهتر است تمامی آقایان از ٥٠ سالگی به بعد، به صورت منظم و سالیانه تحت بررسی آزمایش پروستات قرار بگیرند. در آقایانی كه سابقه ی فامیلی سرطان پروستات وجود دارد (وجود سرطان پروستات در پدر بزرگ، پدر و یا برادر بیمار)، انجام آزمایش پروستات از ٤٥ سالگی می باشد. البته باید توجه داشت افزایش PSA لزوما به معنای سرطان پروستات نیست. اگر فردی دارای مقادیر بالای PSA باشد باید از پروستات نیز برای اطمینان نمونه برداری شود.
[gravityform id=”1″ title=”true” description=”true”]